Аэробты және анаэробты тыныс алу. Биология, 9 сынып, презентация.

Миға шабуыл

Оқушылар қолдарын төмен түсіріп, қолдары ауырғанша дейін жұдырықтарын қысады. Бір минут демалыстан кейін қолдарын көтеріп, бұл жаттығуды қайталайды.

Сұрақ:

1. Қолды көтеріп және қолды төмен түсіргенде жаттығу нәтижесі неліктен әр түрлі болды?

2. Тыныс алу үрдісімен қалай байланысты деп ойлайсыз?

Сабақтың тақырыбы:

Оқу мақсаты:

9.1.4.1 - тыныс алу реакциясының химиялық теңдеуін пайдалана отырып, анаэробты және аэробты тыныс алуды салыстыру

Сабақтың мақсаты:

аэробты және анаэробты тыныс алудың анықтамасын айта алады;

аэробты және анаэробты тыныс алудың химиялық теңдеуін жаза алады;

аэробты және анаэробты тыныс алу үдерістерін салыстыра алады;

аэробты және анаэробты тыныс алу есептерін шығара алады.

Тыныс алу деп органикалық заттардың тотығуының нәтижесінде энергия бөлінуін айтады. Бұл энергия барлық ағзаларға АТФ (аденозинтрифосфат) түрінде жеткізіледі.

Бұл биохимиялық процесс жасушаларда өтетіндіктен оны жасушалық тыныс алу деп атайды.

Жасушалық тыныс алудың негізгі энергия көзі – ағзадағы көмірсулар мен майлар

Көмірсулар мен майлар ағзадағы ферменттердің көмегімен ыдырап, энергия түзеді. Осы бөлінген энергияның бір бөлігі АТФ молекуласында қорға жиналады, ал қалған бөлігі жылу ретінде таралады

АТФ – әмбебап энергия тасымалдаушы. Бұлшықеттердің жиырылуын, жүйке импульстерінің жеткізілуін, ақуыздың синтезделуін қамтамасыз етеді

Тыныс алу

Анаэробты

Аэробты

Тынысалудың кезеңдері

Тірі ағзалардағы бүкіл ыдырау үдерісі

3 кезеңге бөлінеді

Аэробты – Aerobes

глюкоза + оттегі → көміртектің қос тотығы +су + АТФ (энергия)

С6Н12О6 + 6О2 → 6СО2 + 6Н2О+38АТФ

Қалай тыныс алады?

Спирттік ашу

C6H12O6 —> 2C2H5OH + 2CO2 + 2АТФ

глюкоза —> этил спирті + көмірқышқыл газы + энергия

Сүтқышқылды ашу

C6H12O6 —> 2C3H6O3 + 2АТФ

глюкоза —> сүт қышқылы + энергия

Анаэробты – Anaerobe

Анаэробты тыныс алу кезінде сүт қышқылы бөлінеді, ол бұлшық етте жиналып, ауыру мен шаршағандық тудырады.

Анаэробты тыныс алу кезінде аэробты тыныс алуға қарағанда едәуір аз энергия бөлінеді.

«Кесте арқылы салыстыр»

Дескриптор:

Кесте толық толтырылған;

Мәліметтер дұрыс берілген.

Адамның бұлшықет ұлпасының жасушасында 12 моль глюкоза ыдырауға түсті. Оның 8 молі оттексіз ыдырап, ал 4 молі оттегімен толық тотықты. Осы жасушада сүт қышқылының, көмірқышқыл газының, АТФ-тің қанша молі түзілетінін және оттегінің қанша молі шығындалатынын есептеп шығарыңыз.

Есеп шығару

Жауабы:

О2 – 24 моль

C3H6O3 – 16 моль

CO2 – 24 моль

АТФ – 16+152= 168 моль

Сабақты бекіту

Венн диаграмасы: Аэробты, анаэробты тыныс алудың ұқсастығы мен айырмашылығын толтырыңыз

Сіз білесіз бе?

Терең тыныс алу : стресс, қобалжу, уайымдау секілді жағдайлар - ды ретке келтіреді

Адам қаншалықты қарқынды дем алса, соншалықты қарны тез ашады

Адам күніне 20 000 рет дем алып, дем шығарады. Бұл жылына 8 млн ретті құрайды

Егер адам өкпесін жайса, онда ол теннис алаңын жаба алады. Себебі өкпенің беті 100 м2 болады.

Адам денесінде 75 000 000 000 000 клетка бар. Соның барлығы тыныс алуы керек

Демді шығармай, ұстап тұрудың ең ұзақ уақыты 7минут, 1 секунд болып тіркелген. Бұл уақытта адам 100 рет демін алып, демін шығарады

Адам көзді жұмып түшкіре алмайды

1

2

3

4

5

6

7

Сабақтың мақсатына оралу

«Feedback Sandwich» «Кері байланыс Сэндвичі» немесе «Мадақтау сэндвичі»

1 қабат – түсінгені туралы оң пікір;

2 қабат - нені өзгерту керек?

3 қабат –маған ұнады

Қолданылған дереккөздер

Д.Тейлор, Н.Грин, У.Стаут Биология 1-том 350-353 бет

Қ.Қ. Қайырханов Жануарлар биохимиясы Алматы: Ана тілі, 1993 ж.

С.З. Сеитов Биохимия – Алматы, 2001 ж.