Өсімдіктерде макроэлементтердің тапшылығы (азот, калий, фосфор). Өсімдіктерде минералды заттардың жетіспеуінен туындайтын аурулар. Биология, 8 сынып, дидактикалық материал.

Өсімдіктер өміріндегі азоттың рөлі

Азот (N) – аминқышқылдарының, нәруыздардың, нуклеин қышқылдарының және басқа да заттардың құрылымдық материалы болып табылады. Азотсыз өсімдік ағзасының өмір сүруі мүмкін емес еді. Топырақта азоттың жетіспеушілігінен жасыл пигменттердің саны азаяды, өсімдіктер бозарып, өсімдіктердің өсуі баяулайды.

Азотты тыңайтқыштарға жатады: аммиак селитрасы, аммоний сульфаты, несепнәр (карбамид) және т.б.

Аммиак селитрасы, аммоний сульфонитраты және несепнәр топыраққа құрғақ түрінде енгізіледі, 10-25 г. 1 м², ерінтінді түрінде - 4-8 г 1 м². 

Өсімдіктер өміріндегі фосфордың рөлі

Өсімдіктердің өімірінде фосфордың (Р) маңызы зор, ол органикалық заттардың құрамына кіреді: нуклеин қышқылы, нуклеопротеидтер, фосфолипидтер. Фосфор өсімдіктің тамыр жүйесінің қалыптасуын тездетеді. Фосфордың негізгі массасын өсу мен дамудың алғащқы фазаларында тұтынады, оның қорға жинайды. Осы элементпен өсімдіктің оптималды қоректенуі гүлдердің ұрықтану үрдістерін, жемістердің пісуін, өсімдіктердің дамуы мен жетілуін ынталандырады, түсім көбейіп, сапасы артады. Фосфордың шамадан тыс көп болуы ерте дмуға және жемістердің ерте пісуіне әкеледі, нәтижесінде бұл өсімдіктің түсімі төмендейді.

Фосфорлық тыңайтқыштарға жатады: жай және қос суперфосфат, термофосфат, фосфоритті және сүйек ұны және т.б. Жай суперфосфат: негізгі тыңайтқыш ретінде 1 м² 30-50 г, азықтандыру үшін – 1 м² 15-25 г. Қос суперфосфат: негізгі тыңайтқыш ретінде 1 м² – 14-28 г, азықтандыру үшін – 1 м² 10 г.

Өсімдіктер өміріндегі калийдің рөлі

Калий азот пен фосфор секілді өсімдіктердің қоректенуінің басты элементтеріне жатады. Өсімдіктерде калий иондық формада болады. Ол фотосинтездің дұрыс өтуіне әсер етеді, көмірсулардың жапырақ тақтасынан басқа мүшелеріне өтуін, сонымен қатар қант синтезін күшейтеді. Калий жемістер мен көкөністерде моносахаридтердің жиналуын күшейтеді, жемтамырларда қанттардың, картоптағы крахмалдың мөлшерін арттырады, астық тұқымдастардың сабандарының жасуша қабықшасын қалыңдатады, астықтардың жығылуға деген тұрақтылығын арттырады, зығыр мен сора талшықтарының сапасын жақсартады. Калий жетіспегенде жапырақтар жиектерінен бастап ерте сарғаяды, сосын жиектер қоңырайып, сосын қурап, бұзылады, нәтижесінде жапырақтар күйіп қалған сияқты болады, бұл құбылыстың атауы «жиектік күю». Калиймен шамадан тыс қоректену жапырақтардың жүйкелерінің арасында бозарған мозайка дақтарының пайда олуына әкеледу, олар кейін қоңырайып, сосын түседі. Калийлік тыңайтқыштарға жатады: калий тұзы, хлорлы калий, калий хлориді, калий сульфаты, калимагнезия, поташ (калий углекислый), сильвинит, каинит.  Калий-магний сульфаты (калимагнезия) - 1 м² 25-30 г. Калий сульфаты - 1 м² 20-25 г. Калий тұзы негзізгі тыңайтқыш ретінде - 1 м² 30-40 г.

Өсімдіктер өміріндегі азоттың рөлі

Азот (N) – аминқышқылдарының, нәруыздардың, нуклеин қышқылдарының және басқа да заттардың құрылымдық материалы болып табылады. Азотсыз өсімдік ағзасының өмір сүруі мүмкін емес еді. Топырақта азоттың жетіспеушілігінен жасыл пигменттердің саны азаяды, өсімдіктер бозарып, өсімдіктердің өсуі баяулайды.

Азотты тыңайтқыштарға жатады: аммиак селитрасы, аммоний сульфаты, несепнәр (карбамид) және т.б.

Аммиак селитрасы, аммоний сульфонитраты және несепнәр топыраққа құрғақ түрінде енгізіледі, 10-25 г. 1 м², ерінтінді түрінде - 4-8 г 1 м². 

Өсімдіктер өміріндегі фосфордың рөлі

Өсімдіктердің өімірінде фосфордың (Р) маңызы зор, ол органикалық заттардың құрамына кіреді: нуклеин қышқылы, нуклеопротеидтер, фосфолипидтер. Фосфор өсімдіктің тамыр жүйесінің қалыптасуын тездетеді. Фосфордың негізгі массасын өсу мен дамудың алғащқы фазаларында тұтынады, оның қорға жинайды. Осы элементпен өсімдіктің оптималды қоректенуі гүлдердің ұрықтану үрдістерін, жемістердің пісуін, өсімдіктердің дамуы мен жетілуін ынталандырады, түсім көбейіп, сапасы артады. Фосфордың шамадан тыс көп болуы ерте дмуға және жемістердің ерте пісуіне әкеледі, нәтижесінде бұл өсімдіктің түсімі төмендейді.

Фосфорлық тыңайтқыштарға жатады: жай және қос суперфосфат, термофосфат, фосфоритті және сүйек ұны және т.б. Жай суперфосфат: негізгі тыңайтқыш ретінде 1 м² 30-50 г, азықтандыру үшін – 1 м² 15-25 г. Қос суперфосфат: негізгі тыңайтқыш ретінде 1 м² – 14-28 г, азықтандыру үшін – 1 м² 10 г.

Өсімдіктер өміріндегі калийдің рөлі

Калий азот пен фосфор секілді өсімдіктердің қоректенуінің басты элементтеріне жатады. Өсімдіктерде калий иондық формада болады. Ол фотосинтездің дұрыс өтуіне әсер етеді, көмірсулардың жапырақ тақтасынан басқа мүшелеріне өтуін, сонымен қатар қант синтезін күшейтеді. Калий жемістер мен көкөністерде моносахаридтердің жиналуын күшейтеді, жемтамырларда қанттардың, картоптағы крахмалдың мөлшерін арттырады, астық тұқымдастардың сабандарының жасуша қабықшасын қалыңдатады, астықтардың жығылуға деген тұрақтылығын арттырады, зығыр мен сора талшықтарының сапасын жақсартады. Калий жетіспегенде жапырақтар жиектерінен бастап ерте сарғаяды, сосын жиектер қоңырайып, сосын қурап, бұзылады, нәтижесінде жапырақтар күйіп қалған сияқты болады, бұл құбылыстың атауы «жиектік күю». Калиймен шамадан тыс қоректену жапырақтардың жүйкелерінің арасында бозарған мозайка дақтарының пайда олуына әкеледу, олар кейін қоңырайып, сосын түседі. Калийлік тыңайтқыштарға жатады: калий тұзы, хлорлы калий, калий хлориді, калий сульфаты, калимагнезия, поташ (калий углекислый), сильвинит, каинит.  Калий-магний сульфаты (калимагнезия) - 1 м² 25-30 г. Калий сульфаты - 1 м² 20-25 г. Калий тұзы негзізгі тыңайтқыш ретінде - 1 м² 30-40 г.