Өсімдіктің қозғалыс әдістері. Биология, 7 сынып, дидактикалық материал.

Егер өсімдікті тереза алдына қоятын болсақ, ол бірнеше уақыттан кейін жарық жаққа қарай бағытталады. Бұл фототропизм. Осының көмегі арқылы өсімдіктер күннің энергиясын жақсы пайдаланады.

Неліктен сабақ жоғарға бағытталып өседі, ал тамыр төменге қарай?

Сабақ пен тамыр әр түрлі ауырлық күшке жауап беретін болғандықтан, сол себепті олардың қозғалысы- геотропизм - әр түрлі жаққа бағтталады екен.

Сабақ аурлық күшке қарама қарсы өседі (теріс геотропизм), ал тамыр- осы күшке бағытталып өседі (оң геотропизм).

Хемотропизм - химиялық тітіркендіргіш реакцияларына байланысты туындайтын өсімдіктің қозғалысы немесе өсуі.

Тозаң түтікшесі өсу кезінде дән ұрығына қарай, улы саңырауқұлақтардың гифтері өсуі өсімдік ұлпаларына қарай, тамыр өсуі кезінде түйіршік тыңайтқыштарға қарай бағытталуы байқалады.

Гидротропизм - өсімдік мүшелерінің ылғалды жерге бағыттала өсуі. Өсімдік тамырларында байқалады.

Гаптотропи́зм - өсімдіктердің қатты заттармен жанасқанда мүшелерінің бұрылу реакциясы (жатаған өсімдіктердің мұртшалары).

Таң уақытында күн жарық кезде бақбақтың гүлшоғырлары ашылады; жарықтың азаюынан олар жабылады. Бұл оң фотонастии.

Темекінің хош иісті гүлдері, керісінше, жарықтың азаюынан кешкі уақытта гүлдері ашылады. Бұл теріс фотонастия.

Ауа температурасы төмендеген кезде бозғалдақтың гүлдері жабылып қалады.— бұл термонастия.

Ұялшақ мимозаның шыққан жері –Индия. Жанасқанда немесе тиіп кеткенде жапырақтарын тез жинап алады. Бізде ормандарда саумалдық (кислица) кең таралған солтүстік ұялшақ мимозамыз бар. 1871 жылы профессор А. Ф. Баталии Петербургтен қайта оралып келе жатқан кезде жолда жинаған қымыздықтың жапырақтары ашылып тұрғанын байқайды. Тітіркендіргіштердің әсерінен өсімдіктің құбылысын көріп ол өте қызыға таң қалады.

Ұялшақ мимозаның жапырақтарының жиналып қалуы тек сыртқы орта факторларына ғана байланысты емес, сонымен қатар ішкі факторларға да, соның ішінде тыныс алу үрдісі жатады.

Егер шыбынжұт өсімдігінің сезімтал талшықтарының қайта тітркенуі интервалы 20 секундтан астам қайталана берсе, шыбынжұт өсімдігінің жапырақтарының жабылуы өте жылдам жүреді

Жәндікқоректілердің ас қорытуына және қозғалысына байланысты бүкіл кезең электр сигналы арқылы бақыланады.