Өсімдік қозғалысы, тропизм, таксис. Биология, 7 сынып, презентация.

Өсімдіктердің қозғалу себептерін (тропизмдер, таксистер) түсіндіру

Термин сөздер

Сырттан тиген бірбеткей әсердің ықпалынан өсімдік мүшелерінің белгілі бағытқа қарай қозғалуын немесе майысуын тропизм дейміз. Өсімдіктің мүшелерінің бірнеше тропизмдері болады.

ГЕОТРОПИЗМ — өсімдік тамырының жер салмағы бағытымен жарыса немесе оған кері не көлбеп өсуі.

а)  Оң геотропизм — өсімдік тамырының жер салмағы бағытымен жарыса өсуі — қағылған қазық сияқты жер центріне қарай тік енуі. Мысалы, бұршақ тұқымдас өсімдіктердің бірін-бедені алайық.

ә) Теріс геотропизм — өсімдік тамырының жер астына емес, үстіне қарай өсуі. Бұған кейбір өсімдіктің ауа тамыры мысал болады: орхидея

б)   Плагиогеотропизм — өсімдік тамырларының жерге көлбей немесе жантая өсуі. Мысалы, көбінесе Қазақстандағы шөлдерде өсетін екі түрлі өсімдікті:

ГИДРОТРОПИЗМ — өсімдік тамырларының құрғақтан топырақтың ылғалды жағына қарай өсуі. Тамыр бұрылған жағындағы ылғалды және ондағы еріген минерал тұздарын қабылдап, өсімдік әрқилы қоректік заттармен өзін қамтамасыз етеді.

ХЕМОТРОПИЗМ — өсімдік тамырының бір бағытта әсер ететін химиялық затқа қарай немесе одан кері майысып өсуі. Мұның біріншісі — оң хемотропизм, екіншісі — теріс хемотропизм. Өсімдік тамыры әрқашанда өзіне керекті концентрациясы бар минерал заттарына (тыңайтқыш затқа) қарай бұрылады. Соның нәтижесінде өзінің тіршілігіне кажетті әрқилы қоректік заттарды қабылдап өсе алады. Ал, хемотаксис — барлық денесі арқылы жылжуы: балдырларда. Хемотаксис деп, сонымен қатар, жоғары сатыдағы өсімдіктердің аналық мойнына тозаң түсіп өсуін де атауға болады.

ФОТОТРОПИЗМ — өсімдіктің жер үсті өркендерінің жарыққа қарай иілуі. Жарық жаққа қарай өсімдік мүшелерінің иілу, өсімдік мүшесінің біркелкі өспеуінен де болады. Өсімдіктің жарық жағындағы клеткалары әлсіз өседі де, ал жарық түспейтін жағы жылдам өседі. Бұл құбылысты байқау үшін мектеп жағдайында мынандай тәжірибе жүргізуге болады. Бидай немесе бұршақты терезе алдында өсіру, Өсіп шыққан өркендер терезе жаққа, жарық бар жаққа қарай иіледі.

Настилер — өсімдіктің өсу қозғалысының бірі, бүл кезде өсімдікке әсер бір жақты болмай, барлық жағынан (қоршаған орта) диффузданып әсер етуінен болатын қозғалыс. Настилер жеке фактордың әсер ету бағытына қарай жеке мүшелердің емес, өсімдіктің жалпы қимыл жағдайы өзгереді. Әдетте өсімдіктің қозғалысы өсуге , байланысты. Настикалық қозғалыстардың кейбіреулері (мысалы, мимоза) тургорлық жағдайға байланысты екені белгілі.

Кестені толтырыңыз:

Үй жұмысы