Тыныс алудың маңызы. Анаэробты және аэробты тыныс алу. Биология, 7 сынып, дидактикалық материал.

АНАЭРОБТЫ ЖӘНЕ АЭРОБТЫ ТЫНЫС АЛУМикроорганизмдердің тыныс алуы энергия бөлінетін органикалы қ қосылыстартотығуының биологиялық жолмен жүретін күрделі процесі болып есептеледі. Тыныс алутүріне байланысты микроорганизмдерді үлкен екі топқа б өледі; аэробты ж әне анаэробтымикроорганизмдер. Аэробты микроорганизмдер ортада оттегі бол ғанда ғана тіршілік етеалады. Ал анаэробты оттегіне мұқтаж емес. Анаэроб микробтар облигат ж әнефакультатив деп екіге бөлінеді. Облигат анаэробтар тек оттегі жо қ жерде ғана тіршілікетеді. Молекула күйіндегі оттегі жоқ жерде ғана олар үшін-у. Ал факультативтіанаэробтар молекула күйіндегі оттегінің бар не жоғына қарамай тіршілік ете береді.Анаэроб микроорганизмдер де табиғатта кең таралған. Олар ауа енуі қиын тер ңқабаттарда тіршілік етуге бейімделген. Энергия алу үшін к өбнесе азотсыз заттаржұмсалса, микробтар өз денесін құруға азотты заттарды пайдаланады.Кейбір организмдердің тыныс алуы органикалы қ емес қосылыстарды тоты қтырупроцесінде болады. Мысалы, нитрификациялаушы бактериялар аммияк т ұзын алдыменазотты, одан соң азот қышқылынды тотықтырады.1861 жылы Л.Пастер өзіндік ерекшелігі бар анаэроб бактериялрды тап қан болатын.Оған энергияны тотықтырудан емес, оттегі жоқ жерде органикалық қосылыстардыыдырату жолы мен қамтиды. Бұл ашу процесі деп аталады. Ол микроорганизмдерүшін оттексіз тыныс алу әдеттегі оттегімен тыныс алатын аэроб микроорганизмдерүшін оттегінсіз тыныс алу әдеттегі оттегімен тыныс алатын аэроб микроорганизмдерсияқты, анаэробтарда органикалық қосылыстарды өзгеріске т үсіру кезінде оттегінқамти алады. Органикалық заттар алғашқы ыдырағандаодан сутегі б өлінеді. Олбірнеше тізбектеле орналасқан ферменттерді ң көмегімен ауада ғы оттегіне жанасады.Сонда су п.б. Су құрамындағы су тегімен оттегінің арқасында, көміртегіатомдарының арасында көміртегі атомдарының арасында тоты ғу-тотықсыздануреакциясы жүреді.Осы тотықсыздану процесс арасында орта ға энергия б өлінеді. Олмикробтар клеткасының тіршілігіне қажет. Микробтарға арнал ған қоректік ортаны ңтотықсыздану қасиеті бар. Мұнда оттегі көп роль атқарады, заттар толы қ тоты ққандағана болады. Мәселен, глюкоза осылай тотыққанда ортада су мен к өмір қыш қылгазы және 674 ккал жылу бөлінеді. Бұл энергия өсімдіктегі хлорофилл к өмегіменфотосинтез процесі кезінде қайта жиналған энергия. Аэроб бактерияларды ң әсеріненол энергияға айналады.Ағзалар тыныс алғанда қоректік заттар толық ыдырау үшін оттегі қажетекендігі баршамызға белгілі. Тынысалудың ең соңғы өнімі – көміртегі оксиді сужене бос энергия. Бұл соңғы өнімдер — фотосинтезге кажеттi негiзгiкосылыстар болып табылады. Сондьктан, тынысалу фотосинтез кезiндегiэнергияны жоққа шығарады. Алайда, тынысалу кезiнде жұмсалған пайдалыэнергия фотосинтез кезiндегi алынған күн энергиясынан аз болатындығынтөменгi тiзбектен көруге болады.Энергияның ең көбi — күн сәулесiнiкi, коректiк заттар одан аз, ең азы кемiртегiоксидi, су жене оттегi. Фотосинтез кепсатылы күрделi әрекет. Мұнда к үн сәулесiэнергиясын химиялык байланыс энергиясына айналдыруда басты р өлдiхлоропластар атқарады. Пластиттердiң үш түрге бөлінетіндігi белгiлi, олар:лейкопластар, хромопласт жене хлоропласт. Бул үшеуiнiң де негiэi — строма депаталатын ақуыз. Ал, фотосинтез әрекетi хлорофилл пигментi (жасыл т үс беретiн)бар хлоропласт жасушасында жүредi.