Судың биологиялық рөлі. ЗЖ «Тірі ағзалар үшін судың қасиеттері мен маңызын зерттеу». Биология, 7 сынып, сабақ жоспары.

Сабақ: 7.1.

Мектеп: Шымкент қаласы ХББ НЗМ

Күні:

Мұғалімнің аты – жөні:

Сабақ тақырыбы:

• Судың биологиялық рөлі
• ЗЖ «Тірі ағзалар үшін судың қасиеттері мен маңызын зерттеу»

Сынып: 7

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Осы сабақ арқылы жүзеге асырылатын оқу мақсаттары:

Оқушылар орындай алады:

• Судың қасиеттерін зерттеу (тәжірибе негізінде)
• беттік керілу;
• тұщы және тұзды сулардың қайнау және қату температуралары;
• су – еріткіш ретінде;
• адгезия және когезия.
• Тәжірибе нәтижелерін талқылау
• Судың маңызы және оның рөлін сипаттау

Сабақ мақсаттары:

• Судың қасиеттерін зерттеу үшін бірнеше тәжірибе жүргізеді: беттік керілу, балқу және қайнау температурасы.
• Анықталған қасиеттердің тірі ағза үшін маңызын талқылайды.
• Көптеген маңызды тіршілік үдерістерінің судың қасиеттеріне негізделгенін түсінеді.
• Табиғаттағы және тірі ағзалардың тіршілігі үшін судың маңызын және оның рөлін демонстрациялайды.

Бағалау критерийлері:

• тірі ағзалардың тіршілігі үшін судың маңызын сипаттау

Тілдік мақсаттар:

Оқушылар орындай алады:

• метоболизм реакциялары, тұрақты ұстау, температураны реттеу, молекула, молекулярляқ еріткіш, ерітінді, реттеу, тасымалды реттеу, бөліп шығару, буландыру, булану, жою, жойылу
• судың еріткіш ретіндегі және метоболизм реакцияларындағы маңызын жазады және айтады

Диалог құруға / жазылымға қажетті сөздер топтамасы

Су ... қандай рөл ойнайды/маңызы бар?

Не себепті су ... үшін маңызды?

Су ... үшін қалай көмектеседі?

Су ... реттеу үшін қажет, ... көмектеседі?

... реттелуіне ықпал етеді

... реттелуіне үшін маңызды

... реттелуінде маңызы бар

... реттелуін мүмкін етеді

Сусыз Х мүмкін емес. Судың Х рөлі ... .

Х суды (бөліп шығару/түзу/өндіру) үшін қажет етеді.

Құндылықтарды дарыту

«Мәңгілік ел» құндылығы: бейбітшілік және келісім

Мектеп құндылығы: ынтымақтастық, еңбек және шығармашылық

Пәнаралық дамыту

Тақырыпқа байланысты физика, химия пәндерімен байланыс:

• физика пәні – судың қайнау және балқу температурасы, беттік керілу, адгезия мен когезия қарастырылғанда;
• химия пәні – органикалық және бейорганикалық заттардың еріткіші ретіндегі мәнмәтінде қарастырылады.

 АКТ

 қолдану дағдылары

PowerPoint

Internet

Бейнежазбалар

Бастапқы білім

Оқушылар біледі:

• «Жаратылыстану» курсы бойынша заттардың қасиеттерін біледі және сипаттайды, мысалы, заттардың қайнау және балқу температурасы

(6 сынып).

Сабақ барысы

Сабақта орындалуы тиіс іс – әрекеттер

Ынтымақтастыру атмосферасын құру. Сәлемдесу.

Бүгінгі сабақтың тақырыбын және мақсатын анықтау ...

(С) Оқушыларға стаканға құйылған су беріледі. Және суға қарап не байқағандары сұралады: түсі (мөлдір, таза), иісі (иіссіз), физикалық күйі (сұйық). Енді су келесі стаканға құйылады.

*Не байқадыңыз? – су ағады. *Демек, судың қандай қасиеттерін байқадыңыздар? – қандай да бір көлемі болмайды.

Оқушылар өздері байқаған суға тән физикалық қасиеттерді тізіп дәптерлеріне жазады. Содан соң молибудтар көмегімен су молекуласын құрады және кіріспе сұрақтарға жауап береді:

• Демек, Су ...
• Су не үшін қажет?
• Судың табиғаттағы рөлі қандай?

Жаңа сабақ тақырыбы мен мақсаты тақтада көрсетіледі.

(М) Жаңа сабақты түсіндіру.

Оқушыларға жалпы суға тән қасиеттер туралы қысқаша ақпарат беріледі:

• беттік керілу;
• сулардың қайнау және қату температуралары;
• су – еріткіш ретінде;
• адгезия және когезия.

(Т) Оқушылар судың қасиеттерін толығырақ зерттеу әрі түсіну үшін топта шағын зерттеу жұмыстарын жүргізеді. Зерттеу жұмысына арналған нұсқаулық таратылып беріледі.

Беттік керілу

• Стаканға толтырып су құйыңыз және оның бетіне абайлап қағаз қысқыштар (скрепка) қойыңыз (скрепка бірден суға батып кетпеу үшін, әуелі салфетка қағаздың қиындысын қойыңыз, ал үстіне скрепканы қойыңыз). Скрепка судың бетінде қалады да, қағаз суға батып кетеді. Жуғыш заттың судың беттік керілуін қалай жоятынын көру үшін, суға бір тамшы жуғыш затты қосыңыз. Не байқадыңыз?

Сол кезде скрепка судың түбіне батып кетуі керек.

• Шағын диаметрлі тиынды (мысалы 10 теңге) тегіс жерге орналастырыңыз және тамызғымен тиынның жоғарғы бетіне бір тамшы су тамызыңыз. Осы тиынның бетіне қанша су тамшысы сиятынын болжаңыз. Су тамшыларын су тиынның шетінен ағып кенкенге дейін тамыза беріңіз. Не байқадыңыз?

Беттік керілуге байланысты су тиынның бетінде жоғары көтеріле береді.

Қайнау және балқу температурасы

• Екі полиэтилен пакетті судың шаршыларымен толтырыңыз. Бір пакетке ас тұзын қосыңыз және араластырыңыз. Осы пакеттегі су түгел еріп кетуі керек. Екі пакеттегі судың температурасын өлшеңіз. Не байқадыңыз? Қалай ойлайсыз, сонда теңіз суы ма, әлде мұхит суы ма қыста қатып қалатын?

Тұз қосқан пакеттегі мұз еріп кетеді, судың температурасы 0⁰ C шамасында болады. Осы себепті мұхиттардағы сулар қыста қатпайды.

Су – еріткіш

• Стаканға су құйыңыз және оған 1дана қант түйірін салыңыз. Аздап араластырыңыз. Не байқадыңыз?

Қант еріп кетеді.

Эксперименттен кейін оқушылар өз топтарында судың осы қасиеттерінің тірі ағзалар үшін маңызы туралы талқылау жүргізеді.

(С, М) Оқушылар зерттеу барысында анықтаған суға тән қасиеттерді берілген иллюстрациялық суреттермен байланыстыра отырып тірі ағзалар үшін маңызын сипаттайды.

1а 1ә

1б 1с

• беттік керілудің арқасында су тамшыларға жинақталады, сонымен қатар, судың молекулалары өзара тартылады (когезия) және осы қасиеті судың сабақ бойымен жоғары көтерілуіне мүмкін жасайды;
• тұзды судың қату температурасы тұщы суға қарағанда төмен, сол себепті мұхиттардың сулары қыста қатпайды;
• жоғары температурада су буланады, осының арқасында дене салқындайды.

(Тж) Оқушыларға судың маңызын және оның ролдерін сипаттау үшін келесідей ұғымдарды қолдана отырып, шағын есеп не презентация дайындау ұсынылады:

• Зат алмасу
• Фотосинтез
• Су – еріткіш
• Термореттелу

Оқушылар өз есептерін тақтаға шығып, түсіндіреді. Келесі тыңдаушылар ақпараттың жүйелігі және түсінігіне қарап, «Бағдаршам» әдісі бойынша бағалайды. Егер, жақсы түсінікті болса – жасыл, ал, түсініксіз болғанда – қызыл түсті парақшаларын көтереді.

Оқушылар бағдаршамның түстерін пайдалана отырып, өздерін бағалайды.

Су көптеген биохимиялық молекулалар үшін еріткіш болып табылады және осы қасиеті мүмкіндік береді:

• қоректік затардың тасымалдануына, мысалы, глюкоза мен сахарозаның флоэма арқылы тасымалдануы
• ыдырау өнімдерін бөліп шығару, мысалы, аммиактың несеп қыщқылы түрінде бөлінуі;

Көптеген зат алмасу реакциялары сулы ортада жүреді. Су көптеген метоболикалық реакциялардың өнімі болып та табылады.

• тыныс алудың метоболикалық өнімі ретінде бөлінетін судың тірі ағзалар үшін маңызы ерекше, әсіресе, құрғақшылық жерлерде тіршілік ететін ағзалар үшін;
• су фотосинтез процесі үшін қажет;
• Жануарлардың гидростатикалық қаңқасын қалыпты ұстау үшін;
• өсімдік жасушаларының суды сіңіруінің арқасында қатты жасуша қабығына түсіретін қысымды тудыртады;
• судың буға айналу кезінде көп мөлшерде жылу сіңіріледі. Бұл көптеген жануарлардың дене температурасын тұрақты ұстауына көмектеседі. Себебі жылу энергиясының көп бөлігі су буланғанда тер түрінде бөлінеді.
• Өсімдіктердің жапырақтарынан су буланғанда денесі салқындайды.

(С) Сабақты қорытындылау ...

(Ж) «Ия» не «жоқ» деген жауаптар арқылы оқушылар келесі тұжырымдарға жауап береді.

• Су жасушаға еріткіш ретінде қажет.
• Шөлде тіршілік ететін ағзалар сусыз тіршілік ете береді.
• Қорек заттар жасушаға тек еріген күйінде кіреді.
• Денені қызып кетуден қорғайды.
• Егер сілекейде су болмаса тамақты жұта алмаймыз.
• Егер су болмаса фотосинтез процесі жүреді.
• Адам эмбрионы немесе ұрығы жасушасы 90 % судан тұрады.
• Денедегі су арқылы заттар біркелкі таралып сыртқа шыға алады.
• Қыста ұйқыға кететін жануарларда мұз кристалдары пайда болады.
• Мидың қызметі үшін су қажет, сол арқылы ми белсенді қызмет атқарады.

Мұғалімнің басқаруымен оқушылар өз жұмыстарын тексеріп шығады. Әр дұрыс жауап тұсына «√» белгісін қойып отырады.

(І) Feedback (рефлексия).

Оқушылардың сабақ барысындағы нәтижелеріне сәйкес кері байланыс беріледі. Сабақтың сәтті/сәтсіз кезеңдері және де оқушылар үшін қиындық тудырған сәттері, кемшіліктері айтылып, оны жақсарту жолдары ұсынылады.

Үйге тапсырма:

«Су – ол ... » тақырыбында эссе жазу (кем дегенде 100-120сөз).

Қосымша ақпарат

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Жаңа сабақ тақырыбын анықтайды. Тапсырмаларды дұрыс орындайды. Судың ерекшеліктерін, қасиеттерін дұрыс сипаттайды.

• Кіріспе сұрақтар
• Демонстрациялық жұмыс
• Қорытынды сұрақтар
• Суреттік тапсырма
• Таныстырылым/есеп дайындау

Сынып ішінде сабақ барысында тыныштық сақтау.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?