Атом ядросының құрылысы. Ядролық реакциялар. (Физика, 9 сынып, IV тоқсан)

Пән: Физика
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Атомның және ядроның құрылымы
Сабақ тақырыбы: Атом ядросының құрылысы. Ядролық реакциялар.
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): 10.6.2.3 - ядроның құрамын протондар, нейтрондар, нуклондар терминдерін қолданып сипаттау
10.6.2.4 - Z әртүрлі нуклидтердің протондар санын (атом нөмірі) және А нуклондар санын (массалық сан) анықтау және ядролық реакциялардың теңдеулерін құру
Сабақ мақсаттары: Оқушылар атом ядросының құрылысын түсініп, аталған оқу мақсатының тапсырмаларын толық орындай алады.

Ұйымдастыру кезеңі
Оқушылар ойын шоғырландыру мақсатында келесі сұрақтарға сұрақ-жауаптар жүргізу:
Атомның планетарлық моделі
Гейгер-Марсденнің тәжірибесі
Кулондық әсерлесу
Резерфордтың атом құрылысы жайындағы 3 негізгі қорытындысы
Мәселен мына сұрақтар секілді жылдам жазбаша тексеру жұмысын алуға болады.
Резерфорд тәжірибелерінен тікелей атомның ... моделі келіп шығады. (планетарлық)
Центрінде массасы түгелдей жинақталған ... зарядталған атом ядросы орналасқан. (оң)
Ядроны айнала, белгілі орбиталармен ... қозғалып жүреді. (электрондар)
Электрондардың мұндай қозғалысы ядро тарапынан болатын ... күштің әсерінен туады. (ядролық)
Протон – бұл заряды оң және модулі бойынша ... зарядына тең бөлшек. (электронның)
Электрон – бұл заряды теріс және модулі бойынша элементарлық ... Кл зарядқа, ал массасы ... кг – ға тең бөлшек. (е=1,6*10-19, mе= 9,1*10-31)
Ядролық физика – атом ядросының құрылысын, қасиеттерін, түрленулері мен олардың қатысуымен өтетін құбылыстарды қарастырады.
Атом ядросының зарядын алғаш рет 1913 ж. Г.Мозли өлшеді. Ядроның зарядын 1920 ж Д.Чедвиг анықтады.
q = +Ze,
мұндағы Z – Менделеев кестесіндегі реттік сан, ал е = 1.6*10-19 Кл – элементар заряд.
Атом ядросының диаметрі шамамен 10-14-10-15 м-ге тең. Атомныңкі – 10-10 м.
1932 ж. Д.Иваненко мен В.Гейзенберг ядроның протон-нейтрондық моделін жасады. Ядро оң зарядталған протондар мен бейтарап нейтрондардан құралған деп. Атом ядросындағы бұл бөлшектерді нуклондар деп атады.
А = Z + N
А – нуклондар саны немесе массалық сан;
Z – ядродағы протондар саны немесе элементтің кестедегі реттік номері;
N – ядродағы нейтрондар саны.
Бір-бірінен тек ядросындағы нейтрондар санына қарай ажыратылатын элемент түрлерін изотоптар деп атайды. Мысалы (_1^1)Н-сутек, (_1^2)Н-дейтерий, (_1^3)Н-тритий; уран изотоптары - (_92^234)U, (_92^235)U, (_92^236)U, (_92^238)U. Изотоптардың химиялық қасиеттері бір, ал физикалық қасиеттері әртүрлі. Сондықтанда бұл элементтер Менделеев кестесінде бір ұяшықта орналасқан. Қазіргі таңда барлық химиялық элементтердің изотоптары белгілі, сондықтан табиғатта мыңдаған элементтер түрі бар.
Есептеулерде жиі кездесетін мәндер.......