Стереоизомерия(цис-транс немесе Е-Z) (Химия, 10 сынып, IV тоқсан)

Пән: Химия
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:Алкендер
Сабақ тақырыбы: Стереоизомерия(цис-транс немесе Е-Z)
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме): 10.4.2.16 цис- және транс-изомерлер молекулаларын ажырата алу және оны стереоизомерияның бір түрі ретінде түсіну
Сабақ мақсаттары: - кейбір алкендер үшін геометриялық изомерияның түрлерін білу және тиісті изомерлердің формулаларын жазу;
- E-Z-номенклатурасы бойынша қосылыстарға атау беру.

Оқушылармен амандасып,сабақтың тақырыбы мен мақсатын таныстыру.
Өткен материалды естеріне түсіріп, жаңа сабаққа көшу.
Мұғалімнің түсіндіруі.
Цис-транс изомерия жүйесі тек қос байланыстағы орынбасарлардың екі түрлі түрімен алкендердің атауы үшін өте жарамды, мұндай номенклатура күрделі молекулаларда тым түсініксіз болады. Мұндай жағдайларда барлық ықтимал жағдайлар үшін қосылыстардың атауын бірегей түрде анықтайтын IUPAC E, Z- жүйесі әзірленді, әсіресе, үш және төрт алмастырылған алкендердің аталуы үшін пайдалы. Мұндай жүйе қандай топтарды бір-біріне цис немесе транс орналасқанын анықтауға мүмкіндік береді.

Егер екі үлкен топ қос байланыстың бір жағында орналасса, яғни олар бір-біріне цис-позицияларда болса, онда бұл зат Z-изомер (оның zusammen - бірге) деп аталады. Үлкен топтар қос байланыстың қарама-қарсы жағында болған кезде (транс-позицияда), бұл изомера E-изомер деп аталады (оның үстіне, entgegen –қарама-қарсы). Топтар мен атомдардың басымдық тәртібі «Кан-Ингольд-Пролог» ережелерімен анықталады.
Қос байланыстағы екі атомның әрқайсысы үшін әр орынбасардың үлкенін анықтау қажет. Егер екі орынбасардың екеуі де π-қосылыс жазықтығының бір жағында орналасса, онда мұндай конфигурация Z символы арқылы белгіленеді, егер бұл топтар π-байланыс жазықтығының қарама-қарсы жағында болса, онда конфигурация Е символымен белгіленеді.



Kaнa-Ингольд-Прелога ережесін мұғалімі келесі мысалдарда түсіндіреді:......