Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары 1-сабақ (Қазақстан тарихы, 10 сынып, І тоқсан)

Пән: Қазақстан тарихы
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Өркениет: даму ерекшеліктері
Сабақ тақырыбы: Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары 1-сабақ
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: 10.1.1.3. Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтарының ерекшеліктерін сипаттау
Сабақтың мақсаты:
* Сұрақтарға жауап береді.
* Мәтінмен жеке жұмыс жүргізеді.
* Жұптық немесе топтық тапсырма орындайды.
* Дерекпен жұмыс жасайды.
(Б) Ұйымдастыру сәті.

 Карта мен суреттердің арасында қандай байланыс бар?
 Орталық Азия елдері, көне түрік жазуы, араб, парсы, ұйғыр жазулары, білім мен ғылым деген сөз тіркестерін қалай байланыстыруға болады?
 Бүгінгі тақырып қалай аталауы мүмкін?

Ойланып көрейік!
«Ортақ тарихи тағдыр, географиялық жағдай және ортақ мәдени ерекшеліктерге байланысты Орталық Азия мен Қазақстан Еуразия картасында әрдайым біртұтас және бірегей мәдени-тарихи «провинцияны» ұсынды. Орталық Азия әрдайым айқын және мәдени-тарихи процестерге ие өзін-өзі қамтамасыз ететін интеграциялық аймақ болған »
(Қазақстан тарихы және Орталық Азия» Алматы, 2001)
деген сөйлемде Орталық Азия өркениеті туралы қандай сипаттама берілген?
Жеке жұмыс
Анықта.
Мәтінді оқып, Орталық Азия қоғамының өркениеті несімен ерекшеленгенін анықта. Кемінде 3 ерекшелігін тап.
Түркістандағы араб тіліндегі әдебиеттердің қалыптасуы мен дамуы халықты исламды қабылдап, араб тілі мен алфавитінің таралуымен байланысты. X ғасырға дейін. Араб тілі бүкіл мұсылман дүниесінде, оның ішінде Түркістанда жазылған жалғыз тіл болды және Батыс Еуропада латын сияқты халықаралық әдеби тілдің рөлін атқарды. X X ғасыры. әдебиет жаңа парсы тілінде пайда болады, ал парсы біртіндеп мұсылман әлемінің бүкіл шығыс бөлігіндегі әдеби тілге айналды. Х ғасырдағы парсы әулеттерінде басталған парсы әдеби тілінің жаңаруы келесі ғасырлардағы түркі билеушілеріне көп тиесілі, ол әдетте араб тілін білмеді. Арабографиялық әдебиет ескерткіштерінің ең алғашқы түрі түркі тілінде XI ғасырға жатады. Осылайша, ақын Юсуф Баласағұнский Қашқар ханға түркі тіліндегі «Кутадгу билиг» (Құтты білік) дидактикалық өлеңін жазды, ал Х-шы ғасырдан кейін араб тілі оның құндылығын сақтап қалды. Онда танымал ғалымдардың, Түркістанның Әл-Фараби, Ибн Сина, Беруни, Қашқар Махмуд туындылары жазылған. Қазірдің өзінде ХІІІ ғасырдың соңында. Шығыс мұсылмандардың араб, парсы, түркі тілдерінің үш негізгі әдеби тілдері туралы айтылады және осы үш тілдің сипаттамаларын және оларда жазылған еңбектерді салыстыруға әрекет жасалды.
(«Қазақстан тарихы және Орталық Азия» Алматы, 2001, 257-258 б.б.)
Топтық жұмыс
Талда
Мәтінді талдау үшін сыныпта топтық жұмыс «Айналмалы бекеттер» тәсілі бойынша ұйымдастырылады. Жұмысты ұйымдастырудың аргоритмі: Әр шағын топ 5-6 оқушыдан, бекеттерге орналастырылады. Барлық бекеттерге бірдей мазмұндағы мәтін беріледі. Бірақ әр топқа әртүрлі сұрақтар қойылады. Сұрақты талқылауға және ойларын қағазға түсіруге арнайы уақыт беріледі. Уақыт аяқталғанда топ басқа бекетке ауысып алдағы топтың жұмысын сол топқа қатысты қойылған сұраққа жауап берумен жалғастырады. Әр топ 5-6 минут сайын ауысып отырады, уақыт барлық топтың сұрақтарына жауап беріліп болғанша жалғасады.
Тапсырма: Мәтінді оқып, нақты дәлелдер келтіре отырып, сұрақтарға жауап беріңдер.
1-топтың сұрағы: Орталық Азияда көне түріктердің жазба мәдениеті қалай дамыды? (Бұл топқа көне түрік әліпбиі, руна жазуы, «Күлтегін» және «Тоныкөк» жазулары туралы мәтін беріңіз)
2-топтың сұрағы: Орталық Азия өркениеттерінің ежелгі ошақтары білім мен ғылымның дамуына қандай үлес қосты? (Бұл топқа Әбу Насыр әл-Фараби, Әбу Райхан әл-Бируни туралы мазмұндағы мәтінді ұсыныңыз)
3-топтың сұрағы: Орталық Азиядағы тіл білімі мен әдебиеттің дамуы қалай жүзеге асырылған? (Бұл топқа Махмуд Қашқари, Жүсіп Баласағұни, Ахмет Иүгнеки, Қожа Ахмет Йасауи туралы ақпарат беріңіз.......