Тыңдарманның назарын аударту Е Елубаев «Туады шығады түседі келеді» өлеңі (3 сынып, II тоқсан)

Пән: Қазақ тілі
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Уақыт
Сабақ тақырыбы: Тыңдарманның назарын аударту Е Елубаев «Туады шығады түседі келеді» өлеңі
Оқу мақсаттары: 3.1.4.1 сөйлеу барысында мақал-мәтелдерді/ нақыл сөздерді, вербалды емес тілдік құралдарды қолдану
3.2.7.1 мұғалімнің көмегімен шығармадағы әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) табу
3.2.4.1 өлең, мысал, нақыл сөз, аңыз, бата, әңгіменің жанрлық ерекшеліктерін анықтау
Сабақ мақсаттары: Барлық оқушылар: шығармадан әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) таба алады, шығарманың жанрлық ерекшеліктерін біледі, шығармаға сәйкес мақал-мәтелдерді біледі.
Көптеген оқушылар: шығармадағы әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) анықтай алады, шығарманың жанрлық ерекшеліктерін салыстыра алады, шығармаға сәйкес мақал-мәтелдерді айтады..
Кейбір оқушылар:. әдеби көркемдегіш құралдарды (теңеу, эпитет, кейіптеу) қолданып, өз ойын айтады, шығарма жанрының айырмашылығы мен ерекшелігін салыстырып, қорытынды жасай алады, шығармаға сәйкес мақал-мәтелдермен мысалдар келтіре алады.
Сабақтың басы
Сабақ басында:
(Ұ) Ширату жаттығуы
«Eкi қoлды бір жұмыcқa жұмылдыpy» әдісі. Oқyшылap eкi қoлынa дa қaлaм aлып, бip мeзгiлдe eкi қoлмeн әpeкeттepдi aтқapaды.
1.Oң қoлымeн бec үшбұpыш, aл coл қoлымeн бec төpтбұpыш caлaды.
2.Oң қoлымeн бec үшбұpыш, aл coл қoлымeн бec жұлдыз caлaды.
Oқyшылapғa caлғaндapы мeн жaзғaндapының oлқы шыққaндығынa нaзap ayдapмayлapын ecкepтіледі. Ocы тaпcыpмa apқылы oқyшылapдың жeкe жұмыc жacay дaғдылapы дамиды. Мидың eкi бөлiгi дe қaтap жұмыc жacayын дамыта отырып, шaпшaң oйлayлapын жeтiлдipіледі.
Бастапқы білімді қайталау.
(Ұ; МК) «Қарлы кесек» әдісін қолдану арқылы мәтін мазмұнын талқылауға бағытталған сұрақтар құрастыру және жауап беру. Мұғалім белгілі бір тапсырма берер алдында оқушылардың сұрақтарды анық түсінгеніне назар аударады. Сұрақтар өтілген тақырыптың мазмұнына байланысты болу керек.
Үлгі сұрақтар:
- Қазір қай уақыт?
- Күзгі уақыт туралы қандай шығармаларды білесің?
- Ауыл күзі туралы не айта аласың?
- Келесі келетін жыл мезгілі қандай?
- Жылдың төрт мезгіліндегі әр уақытың ерекшеліктерін айта аласың ба?
Оқу мақсатын хабарлау:
Шығарманың жанрлық ерекшеліктерін ажырата отырып, мәтіннен әдеби көркемдегіш құралдарды табу. Бағалау критерийін бірлесе құрастыру немесе таныстыру.
Сабақтың ортасы
1-тапсырма
(Ұ; Ж) Оқылымның «Бірлескен оқылым» әдісін қолданып, «Туады, шығады, түседі, келеді» мәтінін түсініп оқу ұсынылады. Сараптамалық оқуға назар аударылады. Мәтін мазмұнына байлданысты талдау жасау үшін бір партадағы жұптарға сұрақтар ұсынылады.
Үлгі сұрақтар:
- Автор әр жыл мезгілін қалай сипаттаған?
- Халқымыз неліктен көктемді «туады», жазды «шығады», күзді «түседі», қысты «келеді» деп айтқан?
Өлеңдегі қарамен жазылған сөздерге жеке жауап беру тапсырылады.
Саралау: Диалог және қолдану тәсілі арқылы тапсырманы орындау барысында жан-жақты нақты көмек қажет ететін оқушыға мәтіннің мазмұны бойынша жекелей сұрақ қоя отырып, қолдау көрсетіледі.
(ҚБ) «Бағдаршам» әдісі. Оқушылар мәтінді түсінгендігін көрсету үшін бағдаршамның түстерін көрнекілік ретінде пайдаланады. Оқушыларда қызыл, жасыл, сары түсті карточкаларды өз парталарына қояды және жоғары көтере отырып (қызыл түсті-түсінбедім, жасыл-түсіндім, сары түсті-толық түсінбедім) топ бірін-бірі бағалайды.
(Ұ; МК; Т) Оқушыларға мәтінді ұжыммен талқылауға шамалы уақыт беріледі. «Салыстыру картасына» әр топқа мұғалімнің көмегімен шығармада кездесетін әдеби көркемдегіш құралдарды тауып белгілеу тапсырылады.
«Салыстыру картасы» үлгісі.
Ұғымдар Өлеңнен мысалдар жазу
теңеу
эпитет
Саралау. Қарқын тәсілі арқылы қабілетті оқушыларға осыған дейінгі білімдері бойынша өздері толтыруға уақыт беріледі. Қосымша уақытты қажет ететін оқушылармен бірлесе отырып көркемдегіш сөздер талқыланады.
(ҚБ) Oқyғa дeгeн қызығyшылығын apттыpy мaқcaтындa «Жapaйcың!», «Кepeмeт!», «Тaмaшa!» дeгeн cөздepмeн ayызшa мaдaқтay apқылы ынтaлaндыpылады.
Сергіту сәті
«Айя мен Әли» мульфильміндегі «Қыс» өлеңінің сүйемелдеуімен қимыл-қозғалысты жаттығулар жасау. Әр жыл мезгіліндегі табиғат құбылыстарын вербалды емес тілдік құралдарды қолданып көрсету ұсынылады. Мысалы, көктемгі күннің күркіреуі, жазғы самал, қысқы боран, т.б.
3-тапсырма
(МҚ; Т)
«Бірге ойлаймыз» әдісі арқылы оқылған шығарманың жанрлық ерекшеліктерін анықтау тапсырылады. Өлеңнің жанрын анықтау үшін сұрақтар дайындайды, оқушылар көршілері естімейтіндей етіп топта сұрақты талқылап, өз ойларымен бөліседі. Бұл әдістің тиімділігі сыныптағы барлық оқушы сабаққа қатысады. Мұғалім топтағы оқушы санына байланысты сандарды таратып (мысалы 1-4 сандар), талқылаудын соң біреуін таңдайды. Осы санға сәйкес келетін оқушы жауап береді.
Сұрақтар үлгісі:
1. Шығарма қандай жанрға жатады?
2. Өлеңде қанша шумақ бар?
3. Неше тармақтан тұрады?
4. Ұйқас қалай құрылған?
5. Өлең ұйқасын сызба түрінде (шаршы, дөңгелек) көрсет.
Саралау. Диaлoг жәнe қoлдay көpceтy тәciлi apқылы өлеңнің жанрлық ерекшеліктерін анықтау кeзiндe көмeктi қaжeт eтeтiн oқyшылapғa ынталандыру үшін сөзбен қoлдay көpceтіледі.
(ҚБ) Оқушылардың шығарманың жанрлық ерекшеліктрін анықтай алуы «Смайл» әдісі арқылы бағаланады.
4-тапсырма
(МК, Т) «Венн диаграммасы» әдісі арқылы қарастырылған өлең мен мақал-мәтелдердің жанрлық ерекшеліктерін анықтау ұсынылады.
Әр топқа өлеңінің бір шумағы мен мақал-мәтелдер таратылады. Оқушыларға өздеріне түскен өлең шумағына сәйкес мақал-мәтелдерді таңдап, ерекшеліктерін параққа жазып, түсіндіріп айту тапсырылады.
Мақал-мәтелдер:
- Қаз келсе, жаз келер, Қарға келсе, қатқақ келер.
- Сәуір болмай, тәуір болмас.
- Қыстың көзі қырау.
- Ақ қар көп болса — ақ нан көп.
- Көктем — мұрап, Күз — диқан.
- Көктемде түскен бір дән, Күздің күні мың дән болады.
- Жаз келді, Үйрек ұшып, қаз келді.
Саралау: Диалог және қолдау көрсету тәсілі арқылы тапсырманы орындау барысында ұжымның ішіндегі қолдауды қажет ететін оқушыға қосымша бағыттаушы сұрақ қою арқылы қолдау көрсетіледі.
(ҚБ)«От шашу». Әр топ бірін-бірі тыңдай отырып бағаларын береді. Жарайсыңдар! Керемет! Мадақтау сөздерімен ауызша мадақтайды...