Тыныс алу ағзаларының қызметіне әсер ететін заттар

Аға оқытушы – Мырзабек Бота Тегісқызы

3 курс фармацевтика факультетінің студенттеріне арналған

2015 жыл

Кафедра: фармакология

Тыныс алу ағзаларының қызметіне әсер ететін заттар

Тікелей әсер ететін

Бемегрид Кофеин Этимизол

Рефлекторлы әсер ететін

Цититон Лобелин

Аралас әсер ететін

Кордиамин Камфора Сульфокамфокаин Көмірқышқыл

Орталыққа әсер ететін препараттар:

Наркотикалық

Кодеин Этилморфин гидрохлориді

Наркотикалық емес

Глауцин гидрохлориді Тусупрекс

Глаувент Бронхолитин

Шетке әсер ететін препараттар

Либексин Фалиминт

Жөтел орталығын тежемейді

Тыныс алуға әсері жоқ

Дәріге тәуелділік тудырмайды

Шетке әсер ететін препараттар

Жоғарғы тыныс жолдарының шырышты қабатына анестезиялаушы әсері

жөтелу рефлексінің 

Қосымша әсерлері:

Фалиминт – біршама дезинфекциялаушы

Либексин – бронхолитикалық

Жөтелге қарсы заттарды қолдануға негізгі көрсетулер

Құрғақ, тітіркендіретін жөтел

Рефлекторлы жөтел

Рефлекторлы әсер ететін қақырық түсіретін заттар

Резорбтивті әсер ететін қақырық түсіруші заттар

Қақырықтың құрамдас бөліктерінің деполимеризациясы:

ақуыздардың: Трипсин Химотрипсин

мукополисахаридтер мен мукопротеидтердің:

Ацетилцистеин

Бромгексин

Карбоцистеин

Амброксол (Лазолван)

Муколитиктер

Муколитиктер

Амброксол

шала туылған және тыныс жетіспеушілігі синдромы бар балаларда сурфактанттың түзілуін ынталандырады

Рибо- және дезоксирибонуклеаза

Іріңді қақырық құрамындағы жоғары молекулалы нуклеин қышқылдары мен нуклеопротеидтерді ыдыратады (пульмозим – ингаляция арқылы)

Қақырық түсіруші заттардың әсерлері

Бронх секретін сұйылтып, көбейтеді

Оның бронх қуысынан шығарылуының 

Тыныс жолдарының тарылуының ↓

Рефлекторлы жөтел ұстамалары пайда болуының алдын алады

Сурфактант синтезін ынталандырушы заттар

Глюкокортикоидтар (дексаметазон немесе бетаметазон)

β2-адреномиметиктер (сальбутамол, партусистен және т.б.)

Аденозин антагонистері (этимизол және эуфиллин)

Тироксин және трийодтиронин

Инозитол

Амброксол және Бромгексин

Сурфактант препараттары

Сурфактант НL - босанған әйелдердің амнион сұйықтығынан алынады

Кольфосцерил пальмитат (экзосурф)

Альвеофакт – ірі қара малдың өкпесінен алынатын жоғары деңгейде тазартылған сурфактант

Куросурф – шошқаның өкпесінен алынады

Сурванта - сурфактант берактант

Жаңа туылған (шала туылған) нәрестелердегі тыныс жетіспеушілігі синдромын (респираторлы дистресс-синдром) кешенді емдеуде қолданылады

Эндотрахеалды енгізіледі (кеңірдек ішіне)

Сурфактант препараттары

Бронх демікпесі, бронхоспастикалық жағдайлар, бронхообструктивті синдромда қолданылатын заттар

Бета-адреномиметикалық белсенділігі бар заттар:

β2-адреномиметиктер

Сальбутамол Фенотерол Тербуталин

Сальметерол Формотерол

β1- және β2-адреномиметиктер

Изадрин

α- және β-адреномиметиктер

Адреналин гидрохлориді

Эфедрин гидрохлориді

Әсер ету механизмі

β2-адренорецепторлардың белсенденуі

Аденилатциклазаның белсенденуі

Жасушаларда цАМФ деңгейі 

Бронх миоциттерінде Са2+ деңгейінің

Бронх бұлшықеттерінің босаңсуы

М-холиноблокаторы

Атропин сульфаты Метацин

Платифиллин гидротартраты

Ипратропиум бромиді

Тиотропиум бромиді

Бета-адреномиметиктерден тиімділігі төмен

Бронх бездерінің секрециясын 

Тахикардия

Аккомодация бұзылысы

Миотропты спазмолитиктер

Аденозиндік рецепторлардың тежелуі

Гистамин бөлінуінің 

Теофиллин Эуфиллин

Фосфодиэстеразаның тежелуі

цАМФ

Са2+

Қосымша әсерлері:

Кіші қанайналым шеңберінде қысымның 

Тәждік қанайналымның жақсаруы

Әлсіз диуретикалық әсер

Қолдануға көрсетулер:

Үздіксіз қайталанбалы бронх демікпесі

Демікпелік статус

Миотропты спазмолитиктер

Қабынуға қарсы және бронхолитикалық әсерлері бар заттар

Стероидты қабынуға қарсы заттар

Гидрокортизон

Дексаметазон

Беклометазон

Аллергияға қарсы заттар

Кромолин-натрий

Кетотифен

Лейкотриендер жүйесіне әсер ететін заттар

А. 5-липоксигеназаның тежегіштері

Зилеутон

Б. Лейкотриендік рецепторлардың блокаторлары

Зафирлукаст

Монтелукаст

Глюкокортикоидтар

Мес жасушаларының мембраналары мен олардың түйіршіктерін тұрақтандырады

β2- адренорецепторлардың сезімталдығын жоғарылатады

Біршама тікелей бронхолитикалық әсер

Өкпе ісінуінде қолданылатын дәрілік препараттар

Ганглиоблокаторлар

Бензогексоний Пентамин

Альфа-адреноблокаторлық белсенділігі бар заттар

Фентоламин Тропафен Аминазин

Миотропты әсер ететін қантамырды кеңейтетін заттар

Натрий нитропруссиді Нитроглицерин

Несеп айдайтын заттар

Маннит Фуросемид

Көбіктің түзілуін  заттар

Этил спирті Антифомсилан

Ентігуді басатын заттар

Морфин гидрохлориді

Глюкокортикостероидтар

Рефлекторлы әсер ететін заттар

Ащылар –ащы шөптердің тұндырмалары, тұнбалары, сұйық сығындылары :

Ащы жусан

Жолжелкен шырыны

Бақбақ тамыры

Аир тамырсабағы

Плантаглюцид

Тамаққа дейін 10-15 минут бұрын қабылдайды

Тіл рецепторларын және рефлекторлы – ашығу орталығын қоздырады

Ары қарай тамақ қабылдағанда асқазан секрециясының бірінші фазасын күшейтеді

Тәбетті жоғарылататын заттар

Зат алмасу үдерістеріне әсер ететін заттар

Инсулин

Анаболикалық стероидтар (феноболин, ретаболил)

Карнитин хлориді

Тәбетті жоғарылататын заттар

Орталыққа әсер ететін

Перитол (ципрогептадин)

Орталық серотонинге қарсы, Н1-гистаминблока-торлық және М-холиноблокаторлық әсерлер

Аздаған тыныштандырғыш және ұйықтатқыш әсерлер

Балаларға тағайындауға болады

Глаукомада қолдануға қарсы көрсетілген

Тәбетті жоғарылататын заттар

Тәбетті төмендететін заттар

Норадренергиялық және серотонинергиялық синапстарды ынталандыратындар

Сибутрамин (меридиа)

АІЖ майлардың сіңірілуін тежейтіндер (асқазандық, ұйқы безінің және ішектік липазаларды тежейді)

Орлистат (ксеникал)

Тәбетті төмендететін заттар

Асқазан бездерінің секрециясына фармакологиялық әсер ету болуы мүмкін:

ынталандырушы

тежеуші

Асқазан қызметінің бұзылыстарында қолданылатын заттар

Асқазан секрециясын күшейтетін заттар

Диагностикалық мақсатпен

Пентагастрин, Гистамин

Емдік заттар

Минералды сулар (көмірқышқылды)

Орын басушы ем

Табиғи асқазан сөлі

Пепсин

Сұйылтылған хлосутек қышқылы пепсинмен

Асқазан секрециясын күшейтетін заттар

Асқазан секрециясын төмендететін заттар

М-холиноблокаторлар

Талғамсыз әсер ететіндер

Атропин сульфаты Метацин

Әсері таңдамалы (М1-холинорецептор)

Пирензепин (гастрозепин)

Гистаминдік Н2-рецепторларды тежейтін заттар

Ранитидин Фамотидин (квамател)

Низатидин

Протондық насостың тежегіштері

Омепразол Пантопрозол

Лансопразол Рабепразол

Простагландиндер және олардың синтетикалық аналогтары

Мизопростол (альпростедил)

Гастриндік рецепторлардың блокаторлары Проглумид

Асқазан секрециясын төмендететін заттар

НСl базальді және тітіркендірумен шақырылған секрециясын тежейді

Гастропротекторлық әсер

Қолданылуы:

Асқазан және 12-елі ішектің ойық жарасы

Гиперацидтік жағдайлар

Асқазан секрециясын төмендететін заттар

Мизопростол

Антацидные средства

Комбинированные препараты:

Алмагель

Маалокс

Гастал

Алюмаг

Фосфалюгель

магния трисиликат

Асқазанның моторикасына әсер ететін заттар (прокинетиктер)

Күшейтетін

Дофаминдік Д2-рецепторлардың блокаторы

Домперидон (мотилиум)

Серотониндік 5-НТ-рецепторлар агонисті

Цизаприд

Дофаминдік Д2-рецепторлар антогонисті мен серотониндік 5-НТ-рецепторлар агонисті

Метоклопрамид (церукал)

Күшейтетін

М-,Н-холиномиметиктер

Ацеклидин

Холинэстеразаға қарсы заттар

Неостигмин метилсульфаты (прозерин)

Асқазанның моторикасына әсер ететін заттар (прокинетиктер)

Тежейтіндер

Атропин сульфаты

Дротаверин (Но-шпа)

Асқазанның моторикасына әсер ететін заттар (прокинетиктер)

Құсу шақыратын заттар

Орталыққа әсер ететін

Апоморфин гидрохлориді

Рефлекторлы әсер ететін

Термопсис пен ипекакуана препараттары

Шетке әсер ететін

Меди сульфат

Цинк сульфаты

Құсуға қарсы заттар

Өт айдайтын заттар

Өт айдайтын заттар

Холелитолитиктер

Хенодиоксихолий қышқылы (хенодиол)

Урсодезоксихолий қышқылы (урсосан)

Гепатопротекторлар

1. Құрамында алатікеннің табиғи немесе жартылай синтетикалық флавоноидтары бар препараттар

Гепабене, Легалон,

Гепатофальк-планта, Силибор

2. Құрамында басқа өсімдіктердің табиғи немесе жартылай синтетикалық флавоноидтары бар препараттар

Тыквеол, Хофитол, ЛИВ-52

3. Жануар тектес органопрепараттар

Сирепар, Гепатосан

4. Құрамында эссенциалды фосфолипидтер бар препараттар

Эссенциале, Эссливер, Эплир

5. Әртүрлі топтың препараттары

Бемитил

Адеметионин (Гептрал)

Липой қышқылы (Тиоктацид)

Гепатопротекторлар

Гепатопротекторларды қолдануға көрсетулері:

Бауырдың түрлі этиологиялы майлы дегенерациясы

Бауыр циррозы

Радиациялық синдром

Жіті гепатит

Бауырдың уыттық және метаболиттік зақымданулары

Бауырға күш түсіретін заттарды енгізгенде қорғанысты қамтамасыз ету

Ферменттік препараттар

1. Панкреатикалық ферменттер (амилаза, липаза, трипсин)

Панкреатин, Панцитрат

Мезим-форте, Креон, Эрмиталь

2. Жұптастырылған ферменттер (панкреатин + өттің құрамдастары, гемицеллюлоза + қосымша құрамдастар)

Дигестал, Фестал,

Панзинорм-форте, Энзистал

Ферменттік препараттар

3. Өсімдік тектес ферменттер (папаин, саңырауқұлақтық амилаза, протеаза, липаза және т.б. ферменттер)

Пепфиз, Ораза

4. Құрамында өсімдік ферменттері, витаминдермен бірге панкреатин болатын жұптастырылған препараттар

Вобэнзим

5. Дисахаридазалар - Тилактаза

Антиферменттік препараттар

Апротинин (контрикал)

Аминокапрон қышқылы

Ішектің моторикасына әсер ететін заттар

Жоғарылататын

Ацеклидин

Неостигмин метилсульфаты (прозерин)

Лоперамид (имодиум)

Төмендететін

Атропин сульфаты

Папаверин гидрохлориды

I. Бейорганикалық қосылыстар

Тұзды іш жүргізетін заттар — магний сульфаты, натрий сульфаты.

II. Органикалық заттар

1. Өсімдік тектес:

а) өсімдік майлары — майсана (кастор) майы

б) құрамында антрагликозидтер бар препараттар — крушинаның сұйық сығындысы, рауғаш таблеткалары, сенна жапырақтарының тұндырмасы

2. Синтетикалық заттар — бисакодил, изафенин, макрогол.

Әсер ету механизмі және әсерінің орналасуы бойынша жіктелуі

I — ішектің сезімтал рецепторларын ынталандыратын препараттар

А. Ішектің барлық бөлімдеріне әсер ететіндер — майсана майы

Б. Тоқ ішекке әсер ететіндер —

крушина, рауғаш, сенна препараттары;

бисакодил, изафенин, глицерин,

натрий пикосульфаты (гуттталакс).

II — Ішек ішіндегісінің көлемін арттыратын препараттар (судың сіңірілуін азайтатын)

А. Ішектің барлық бөлімдеріне әсер ететіндер — магний және натрий сульфаты, макрогол.

Б. Тоқ ішекке әсер ететіндер — лактулоза, сорбитол.

III — нәжіс массаларын жұмсартатын препараттар — вазелин майы

Гидрофилді коллоидтар – теңіз орамжапырағының препараттары

Әдебиеттер

Харкевич Д.А. Фармакология: Учебник. – 10-е изд., перераб., доп. и испр. –М.: ГЭОТАР-Медиа, 2008 - 752 с.

Машковский М.Д. Лекарственные средства. Издание шестнадцатое. - М.: Новая волна, 2012. 1216 с.

Клиническая фармакология и фармакотерапия. /Под ред. В.Г.Кукеса. – ГЭОТАР.: Медицина, 2004. – 517 с.

Л.В.Деримедведь, И.М. Перцев, Е.В. Шуванова, И.А.Зупанец, В.Н. Хоменко «Взаимодействие лекарств и эффективность фармакотерапии» -Издательство «Мегаполис» Харьков 2002.-