Жылулық құбылыстары

Жылулық құбылыстар

Жылу берілу

Денемен жұмыс істемей немесе дене өзі жұмыс істемей тұрғандағы

ішкі энергияның өзгеру процесі.

Жылуөткізгіштік

Сәулелену

Жылуөткізгіштік

Сәулелену

Берілген мысалдардағы ішкі энергияның өзгерісін атандар

Өзгерістің қанша түрі бар?

1

2

3

4

Ішкі энергияның өзгеру әдістері

Дененің қыздырғанда қажетті немесе ол суығанда бөлінетін жылу мөлшері заттың тегіне,массасына және оның температурасының өзгеруіне тәуелді.

Заттың меншікті жылусыйымдылығы массасы1 кг заттың температурасын 1 0С өзгерту үшін қажет жылу мөлшерін көрсетеді. 

Белгіленуі: С. Өлшем бірлігі: 1 Дж / кг 0С

Q = cm(t2 – t1)

Жылу берілу кезінде ішкі энергияның өзгеруінің өлшемі

Белгіленуі:

Өлшем бірлігі:

1 Дж

Жылу мөлшері

Q

Жылуөткізгіштік кезінде дененің өзі көбірек бөлігінен азырақ қыздырылған бөлігіне өтпейді. Жылу қалай беріледі?

Салмақсыздық кезінде жылу беріле ме?

Түрлі заттардың жылу өткізгіштігі түрліше болады. Неліктен?

Жылуөткізуші заттар:

жақсы

Металдар,олардың қоспалары,қатты заттар ...

нашар

Сұйықтар,газдар,ауа,жер…

Энергияның дененің көбірек қыздырылған бөлігінен дененің басқа азырақ қыздырылған бөлігіне тікелей немесе аралық денелер арқылы берілу құбылысы

Жылуөткізгіштік…

Ерекшеліктері:

Қоршаған ортадағы жылуөткізгіштік

Неліктен аязда металл ағаштан салқындау, ал қыздырғанда ыссылау болып келеді?

Қыста аяғымыз қай етікте тез тонады:

тар болғанда ма әлде кен болғанда ма?

Түсіндір.

Ыстық су құйылған стакандағы ағаш қасық металл қасыққа қарағанда жылдам қызады. Неге?

Қай шәйнекте су

тез қайнайды:

жаңа әлде ескі,

қабырғасында

қағы бар?

(Шәйнектер бірдей)

Неге Орта азия тұрғындары ыстық күні мақтадан жасалған киімдер киеді?

Отын жанғанда (көмір,мұнай,газ) көміртектің бір атомы, оттектің екі атомымен қосылады . Нәтижеде өте мол энергия бөлінеді.

массасы 1 кг отын толық жанғанда бөлінетін жылу

мөлшерін көрсетеді.

Белгіленуі : q

Өлшем бірлігі: 1 Дж / кг.

Отынның энергиясы

Меншікті жану жылуы

Q =q*m

Балқу

2.Молекулалар энергиясы және олардың орналасуы қалай өзгереді?

1.Балқу кезінде дененің ішкі энергиясы қалай өзгереді?

4.Балқу кезінде дененің температурасы өзгере ме?

3.Дене қай уақытта балқи бастайды?

Молекулалар жылдамдығы артады.

Дененің ішкі энергиясы артады. Дене балқу температурасына дейін қызғанда оның кристалдық торы бұзыла бастайды.

Қыздыру энергиясы тордың бұзылуына жұмсалады.

заттың қатты күйден сұйық күйге өтуі.

Дене энергияны қабылдайды.

…заттың сұйық сұйық күйден қатты күйге өту процесі

Сұйық эергияны береді

2.Молекулалар энергиясы және олардың орналасуы қалай өзгереді?

1. Дененің ішкі энергиясы қалай өзгереді?

5.Қатаю кезінде дененің температурасы қалай өзгереді?

Қатаю

3.Дене қай уақытта қатая бастайды?

4.Қатаю кезінде дененің температурасы

өзгере ме?

балқу

қыздыру

қатаю

салқындау

Меншікті булану жылуы- қайнау температурасында алынған 1 кг сұйықта толығымен буға айналдыруға қажет жылу мөлшері.

Белгіленуі:

Өлшем бірлігі:

Жұтылады Q

Бөлінеді Q

t балқу= t қатаю



“Графикті оқимыз”

1. Қай уақытта дененнің балқуы басталады?

4. Қанша уақытқа созылды:а)қатты дененің қыздырылуы;

б)дененің балқуы;

с)сұйықтың қатаюы?

2.Қай уақытта дене қатаяды?

3. Дененің балқу температурасы қаншаға тең ,қатаюы ше?

Қайнау –бұл сұйықтың тек үстінгі бетінде емес,сонымен қатар оның ішінде де бу көпіршіктерінің пайда болуымен жүретін қарқынды кебуі .

2.Қайнау-бұл әрбір сұйықтың белгілі бір өзіндік тұрақты температурада буға айналу процесі.

Қайнау процесінде жылу жұтылады.

Атмосфералық қысымның өзгеруімен қайнау температурасы да өзгереді:қысым артқанда ,қайнау температурасы да артады.

Есте сақта

…заттың сұйық күйден газ күйіне өту процесі

2.Молекулалар энергиясы және олардың орналасуы қалай өзгереді?

1. Дененің ішкі энергиясы қалай өзгереді?

4. Булану кезінде дененің температурасы

өзгере ме?

Кебу- сұйықтың бетінен бөлшектер( молекулалар, атомдар) ұшып шығатын процесс.

Булану

Сұйықтың кебу жылдамдығы:

1)заттын тегіне; 2)бетінің ауданына; 3)сұйық темепературасына; 4)сұйық бетінен будың жойылу жылдамдығына тәуелді

3.Булану кезінде дененің молекулалары

қалай өзгереді?

…заттын газ күйінен сұйық күйге өту процесі

2.Молекулалар энергиясы және олардың орналасуы қалай өзгереді?

1.Конденсация кезінде дененің ішкі энергиясы қалай өзгереді?

3.Конденсация кезінде дененің молекулалары өзгере ме?

Егер булану процесі жүрсе, онда сұйыққа белгілі мөлшерде жылу мөлшерін беру керек.

Булану үшін қажет және конденсациялану

кезінде бөлінетін жылу мөлшерін анықтайтын

формула : Q=L*m ,

L –меншікті булану жылуы.

Конденсация

Түсіндір.

1.Егер сұйыққа жел үрсе, булану процесі қалай жүреді?

2.Неліктен тәрелкедегі су табақтағы судан жылдамырақ буланады?

Неліктен тастабақтағы су жылдам буланып кетті ?

2.Неліктен таразылардың тепе-теңдігі бұзылады?

3.Неліктен бірнеше күннен кейін әр түрлі сұйықтың деңгейі түрліше болып келеді?

Түсіндір.

Заттың қатаю кезінде кристал торы пайда болып,бөлшектің потенциялы кемиді.

Булану-заттың сұйық күйден газ күйіне өтуі..

Булану жылдамдығы әр түрлі заттарда бірдей емес.

Конденсация –бұл бу молекуларының сұйыққа өту процесі.

Конденсация пара связана с понижением температуры окружающего воздуха.

Есте сақта …

Формула:

Процесс:

балқу

қыздыру

жану

қайнау

салқындау

Конденсация

Қатаю

Формулаларды еске түсірейік.

Назар аударғаныңызға рахмет.