Еркек жыныс жасушаларының құрылысы мен дамуы

Еркек жыныс жасушаларының құрылысы мен дамуы

гаплоидты хромосомалар жиынтығы;

тотипотенттілігі (ағзаның кез келген тіндері мен мүшелерін қалыптастыра алу қабілеті);

ядролық-плазмалық қатынасының өзгешелігі

метоболизмнің әртүрлі деңгейі

маманданудың жоғары деңгейі;

Жыныс жасушаларының соматикалық жасушалардан ерекшелігі:

Первичные половые клетки

Жыныс жасушаларының қалыптасуы эмбриогенездің ерте сатыларында экстраградты түрде басталады. Соматикалық жасушалар даму сызығынан бөлінгеннен кейін және гонадаға енгенге дейін олар біріншілікті жыныс жасушалары (БЖЖ). Бұл сатыда еркек және әйел жыныс жасушалары еш ерекшеліксіз. Олардың арасындағы айырмашылық тек жыныс бездерінің дифференцировкасы кезінде ғана байқала бастайды

Строение спермия:

гаплоидты ядро – құрамында генетикалық материал бар;

қозғалу жүйесі– спермидің қозғалу қабілеті;

акросома – ұрықтану кезінде қолданылады.

Акросома ферменттері: гиалуронидаза (жұмыртқа жасушасының жылтыр қабығын ерітеді) және трипсин (фоликулярлық қабықтың бүтіндігін бұзады).

1

3

2

5

4

А

Я

Ц

М

Ан

1 – акросома; 2 – головной колпачок; 3 – ядро; 4 – цитоплазма; 5 – проксимальная центриоль; 6 – осевые нити; 7 – дистальная центриоль

Басы: акросома (А), ядро (Я)

Мойны: центриоли (Ц)

Аралық бөлім: митохондрии (М)

Құйрығы : аксонема (Ан) және микротүтікше дуплеті

Спермий бөліктері:

Строение жгутика спермия:

аксонема – қимыл-қозғалыс негізі. Дистальды центриоладан басталады. Спицалармен байланған 2 орталық және 9 перифериялық жұп фибриллалар;

митохондриялық спираль – 12–15 митохондрий оралымдары;

Аксонема ақуыздары:

тубулин – микротүтікшелер түзеді;

динеин – АТФ-аза.

Отсутствие динеина (синдром Картедженера): еркек жынысының стерильділігі, респираторлық инфекцияларға бейімділігі, 50 % мүмкіндігі situs inversus totalis.

поперечный срез

Б – строение аксонемы (2+9)

В – расположение тубулина (13+11)

Қозғалыс жылдамдығы 2–5 мм/мин. Реотаксис – секрет ағысына қарсы қозғалыс. Қозғалыс бағыты: алдыға жоғары және төмен, өзіндік ось бойына айнала қозғалу.

Строение семенников:

Семенник – жұп бөлікшелі мүше, бұтақталу арқасында бөлікшелерге бөлінген (250-300 әрқайсысында) .

Әр бөлікшеде сперматогенез жүретін 3–4 тармақталған каналдар (50 см ұзындығы и 200 мкм диаметрі) .

Ұрық сұйықтығының жолы: тармақталған ұрық каналдары – тік ұрық каналдары – ұрық торлары – 10–20 шығару каналдары – қосалқының шығару каналдары– ұрық шығарғыш түтік – несеп шығарғыш канал.

схема строения

Сперматогенез ұзақтығы - 70 к.

Тәулігіне 1гр жұмыртқа салмағына 107 спермий түзіледі.

Әйел жыныс жолдарында спермидің өмір сүру ұзақтығы 1-3 күн .

Тармақталған ұрық каналының құрылысы:

интерстициялық кеңістік – тестостерон өндіруші Лейдиг жасушалары, қан және лимфа тамырлары, нерв талшықтары.

дәнекер тінді негіз;

Сертоли жасушаларының қабаты – тірек, қоректендіру. Пролиферацияға ұшырамайды, гемато-тестикулярлы барьер қалыптастырады, антимюллерлік гормон түзеді

жыныс жасушалары (сперматогенді эпителий).

Сперматогенный эпителий:

сперматогонии

сперматоциттер I

сперматоциттер II

сперматидтер

сперматозоидтар

Тармақталған ұрық каналының құрылысы:

схема строения

Объектив х 40

Объектив х 100

Сперматогенез сатылары:

Адамда сперматогенез ұзақтығы – 74 күн. Қалыптасу жылдамдығы: 100 млн/сағ

Генетическая схема сперматогенеза:

А – көбею сатысы; Б – өсу сатысы; В – жетілу сатысы;

Г – қалыптасу сатысы

Стадия формирования

Ядро тығыздалады, хроматин конденсацияланады және генетикалық инертті болады .

Жасуша органеллаларының орын ауысуы: аппарат Гольджи аппараты тығыздалады, ядроға жақындайды және акросоманы қалыптастырады.

Центриоллалар қарама-қарсы полюске ығысып, біреуі ядроға жақын, екіншісі ядродан алыстайды.

Цитоплазма көлемі азаяды, қалыптасқан сперматозоид цитоплазмасының өте аз болады.

Нейрогуморальная регуляция сперматогенеза

Гипоталамус: гонадотропин (гонадотропин-рилизинг-гормон). Декапептид.

Гипофиз: лютеининдеуші (лютропин, ЛГ) и фолликуло ынталандырушы(фоллитропин, ФСГ) гормон. Екеуі де – гликопротеиндер.

Лейдига жасушалары: андрогендер (тестостерон, 4-10 мг/день), эстрогендер (17 -эстрадиол). Стероидты гормондар.

Сертоли жасушалары: 5 -дигидротестостерон, 17 -эстрадиол (оба стероиды) , андрогенді рецептор, андроген-байланыстырушы белок, ингибиндер, активиндер, антимюллерлік гормон, окситоцин (Барлығы – пептидтер).

Ұрық сұйықтығы - құрамында фруктоза, простагландиндер, фибриноген, сілтілі реакциялы, спермий қозғалғыштығын қамтамасыз етеді.

Физиология человека. В 3-х томах. Т. 3. Под ред. Р. Шмидта и Г. Тевса. М., 1996. С. 823–833.

Johnson M.H., Everitt B.J. Essential reproduction. Blackwell Science, 1995. P. 45–59.

Walker W.A. Non-classical actions of testosterone and spermatogenesis // Phil. Trans. R. Soc. B. 2010. Vol. 365. № 1546. P. 1557–1569.

Sharpe R.M. Regulation of spermatogenesis. In: The physiology of reproduction. Eds E. Knobil, J.D. Neill. 1994. New York, NY: Raven Press. P. 1363–1434.

The biology and regulation of spermatogenesis. Theme Issue. Compiled and edited by C. Yan Cheng and Dolores D. Mruk. // Phil. Trans. R. Soc. B. 2010. Vol. 365. № 1546.

Дополнительная литература по теме: