Еркек жыныс жасушаларының құрылысы мен дамуы

Презентация

Тақырыбы:Еркек жыныс жасушаларының құрылысы мен дамуы

Астана-2014жыл

Сперма құрамы

Сперма әртүрлі текті екі бөліктен тұрады: спермий , аталық безде түзіліп , қосалқысында жетіледі және плазма , қосымша жыныс бездері секретінің қосындысы.

Спермии – сперманың негізгі бөлігі. ДНК молекуласы түрінде тұқым қуалау ақпараты сақталған. Плазманың заттық құрамы изотоникалық, буферлік, қалыпты осмостық қысым мен рН-ты қамтамасыз етеді.

Спермада 85-97% су және 3-15% құрғақ зат бар. Құрғақ қалдықтың 9% ақуыз(85 %) бен липидтерден(13,2 %) тұрады. Спермада ББЗ: ферменттер (қышқыл және сілтілі фосфатаза, гиалу-ронизада, гликозидаза, амилаза, липаза, протеазы, оксидазы), антиаглютининдер, простаглапдиндер, гормондар (апдрогены және эстрогены).

Құрғақ затта 1% -дай золь бар . Зольды бөлігі фос­фор, кальций, магний, калий, натрий, хлор, цинк, железо, медь және басқа элементтерден құралады.

Рис .3.1. Строение сперматозоида человека (электронно-микроскопическая схема). 1- акросома; 2 — ядро; 3 — шейка; 4 — митохондрии; 5 — осевые нити.

Спермий құрылысы

Спермий : басы,

мойны,

денесі

құйрық

Басында тұқым қуалаушы ақпараты бар ДНК бар.Мойны,денесі мен құйрығы спермийдің қозғалғыш бөлігі.

Спермийде фосфор 2,7% болса,бас бөлігінде оның мөлшері 4%-ға жетеді.Спермиййдің қабықшасы ақуыз текті, цистин мөлшері өте көп.Ақуыз спермийге беріктік береді.

Спермийдің қозғалуы

Қозғалу мүмкіндігі – ұрықтану орнына жетіп, жұмыртқа жасушасына ену үшін маңызды биологиялық қасиеті. Қозғалыс орталығы мойын мен дене бөлігінде орналасқан. Спермийдің қозғалысының бірнеше түрі бар:

- тік сызықты( спермий алға тік сызық бойымен белсенді қозғалады),

- манежді(спермий өз басын айнала қозғалады немесе ұзындығына сәйкес радиуста айналады),

- колебательді( спермий бір орында оң мен солға бүгіледі).

Қалыптыға тік сызықты қозғалыс жатады. Спермий қозғалысы құйрықпен іске асады. Ол бір жаққа бүгіледі, кейін тез түзеуленеді. Тез – тез қайталанады. Өзі орналасқан сұйықтықтан ығысу арқылы спермий алға қозғалады. Бастың қасық тәрізді формасы құйрықтың бір жақты қимылы кезінде оның өз осі арқылы айналуын қамтамасыз етеді.Нәтижесінде спермий тіке сызық бойымен қозхғалады.

Біріншілікті жыныс клеткалары

Жыныс жасушаларының қалыптасуы эмбриогенездің ерте сатыларында экстраградты түрде басталады. Соматикалық жасушалар даму сызығынан бөлінгеннен кейін және гонадаға енгенге дейін олар біріншілікті жыныс жасушалары (БЖЖ). Бұл сатыда еркек және әйел жыныс жасушалары еш ерекшеліксіз. Олардың арасындағы айырмашылық тек жыныс бездерінің дифференцировкасы кезінде ғана байқала бастайды

Жыныс жасушаларының соматикалық жасушалардан ерекшелігі:

гаплоидты хромосомалар жиынтығы;

тотипотенттілігі (ағзаның кез келген тіндері мен мүшелерін қалыптастыра алу қабілеті);

ядролық-плазмалық қатынасының өзгешелігі

метоболизмнің әртүрлі деңгейі

маманданудың жоғары деңгейі;

Строение жгутика спермия:

аксонема – қимыл-қозғалыс негізі. Дистальды центриоладан басталады. Спицалармен байланған 2 орталық және 9 перифериялық жұп фибриллалар;

митохондриялық спираль – 12–15 митохондрий оралымдары;

Аксонема ақуыздары:

тубулин – микротүтікшелер түзеді;

динеин – АТФ-аза.

Отсутствие динеина (синдром Картедженера): еркек жынысының стерильділігі, респираторлық инфекцияларға бейімділігі, 50 % мүмкіндігі situs inversus totalis.

поперечный срез

Б – строение аксонемы (2+9)

В – расположение тубулина (13+11)

Қозғалыс жылдамдығы 2–5 мм/мин. Реотаксис – секрет ағысына қарсы қозғалыс. Қозғалыс бағыты: алдыға жоғары және төмен, өзіндік ось бойына айнала қозғалу.

Строение семенников:

Семенник – жұп бөлікшелі мүше, бұтақталу арқасында бөлікшелерге бөлінген (250-300 әрқайсысында) .

Әр бөлікшеде сперматогенез жүретін 3–4 тармақталған каналдар (50 см ұзындығы и 200 мкм диаметрі) .

Ұрық сұйықтығының жолы: тармақталған ұрық каналдары – тік ұрық каналдары – ұрық торлары – 10–20 шығару каналдары – қосалқының шығару каналдары– ұрық шығарғыш түтік – несеп шығарғыш канал.

схема строения

Сперматогенез ұзақтығы - 70 к.

Тәулігіне 1гр жұмыртқа салмағына 107 спермий түзіледі.

Әйел жыныс жолдарында спермидің өмір сүру ұзақтығы 1-3 күн .

Тармақталған ұрық каналының құрылысы:

интерстициялық кеңістік – тестостерон өндіруші Лейдиг жасушалары, қан және лимфа тамырлары, нерв талшықтары.

дәнекер тінді негіз;

Сертоли жасушаларының қабаты – тірек, қоректендіру. Пролиферацияға ұшырамайды, гемато-тестикулярлы барьер қалыптастырады, антимюллерлік гормон түзеді

жыныс жасушалары (сперматогенді эпителий).

Сперматогенный эпителий:

сперматогонии

сперматоциттер I

сперматоциттер II

сперматидтер

сперматозоидтар

Тармақталған ұрық каналының құрылысы:

схема строения

Объектив х 40

Объектив х 100

Сперматогенез сатылары:

Адамда сперматогенез ұзақтығы – 74 күн. Қалыптасу жылдамдығы: 100 млн/сағ

Генетическая схема сперматогенеза:

А – көбею сатысы; Б – өсу сатысы; В – жетілу сатысы;

Г – қалыптасу сатысы

Стадия формирования

Ядро тығыздалады, хроматин конденсацияланады және генетикалық инертті болады .

Жасуша органеллаларының орын ауысуы: аппарат Гольджи аппараты тығыздалады, ядроға жақындайды және акросоманы қалыптастырады.

Центриоллалар қарама-қарсы полюске ығысып, біреуі ядроға жақын, екіншісі ядродан алыстайды.

Цитоплазма көлемі азаяды, қалыптасқан сперматозоид цитоплазмасының өте аз болады.

Барлық қалыпты спермийлерде теріс электр зарядты. Бірдей зарядтың болуы спермийлердің бір-бірінен алшақтауына әкеледі, жабысуына жол бермейді. Электр заряды әсерінен спермийлер бір біріне параллель орналасады, қимылына реттілік береді.

Жарық әсері

Температура әсері

Тіке күн сәулелері спермий қозғалысын белсендіреді, бірақ тез өлтіреді. (20-40 мин). Қатты электрлік жарықта қолайсыз. Шашыранды жарықтың теріс әсері жоқ.

Организмнен тыс спермийдің жағдайы ол орналасқан сұйықтық температурасына байланысты. Спермий жануар дене температурасына жақын қызу кезінде қозғалғыш (+37-390 С). 450С-та спермии ферменттік жүйе инактивациялануына байланысты ұрықтандыру қабілетінен айырылады, ал 48°С –та өледі. 00 С-қа дейін біртіндеп төмендеткенде қозғалысы тежеліп, анабиоз жағдайына өтеді.

Спермий қозғалысы үшін энергия көзі.

Спермий қимылы біршама энергияны қажет етеді. Оның негізгі көзі көмірсулар(глюкоза, фруктоза, сорбит), липидтер, бос аминқышқылдары. Энергияны спермий 3 күрделі биохимиялық процесс нәтижесінде алады: тыныс алу, гликолиз, АТФ ыдырауы.

Тыныс алу – көмірсу, май, ақуызды оттегі көмегімен ыдырату нәтижесінде пайда болған энергияны пайдалану. Тыныс алуда ең жеңіл қарапайым қанттар (фруктоза мен глюкоза) қышқылданады. Жалпы энергияның 90%-ы тыныс алу кезінде өндіріледі.

Гликолиз (немесе фруктолиз)- оттексіз ортада сахароздардың ыдырауынан энергияның өндірілуі. Аз энергия өндірілуіне қарамастан өте маңызды, себебі әйел жыныс жолдары оттексіз орта болып табылады.

Нейрогуморальная регуляция сперматогенеза

Гипоталамус: гонадотропин (гонадотропин-рилизинг-гормон). Декапептид.

Гипофиз: лютеининдеуші (лютропин, ЛГ) и фолликуло ынталандырушы(фоллитропин, ФСГ) гормон. Екеуі де – гликопротеиндер.

Лейдига жасушалары: андрогендер (тестостерон, 4-10 мг/день), эстрогендер (17 -эстрадиол). Стероидты гормондар.

Сертоли жасушалары: 5 -дигидротестостерон, 17 -эстрадиол (оба стероиды) , андрогенді рецептор, андроген-байланыстырушы белок, ингибиндер, активиндер, антимюллерлік гормон, окситоцин (Барлығы – пептидтер).

Ұрық сұйықтығы - құрамында фруктоза, простагландиндер, фибриноген, сілтілі реакциялы, спермий қозғалғыштығын қамтамасыз етеді.