Ядродағы нуклондардың байланыс энергиясы

Сабақтың жүрісі

1 - кезең. Ұйымдастыру

2 - кезең. «Мен нені үйрендім?»

3 - кезең. «Білім шыңына өрлейік!»

4 - кезең. «Білгенімді зердеме тоқу»

5 - кезең. «Деңгейлік тапсырма»

6 - кезең. «Ой сергіту»

7 - кезең. «Шапшаңдық» сайысы

8 - кезең. «Физикалық тілде»

9 - кезең. «Білгенімді дамыту»

10 - кезең. «Шығу парағы»

Өткен тақырыпты қайталау

“Мен нені үйрендім”

А) “Кім көп біледі?”

1.Атом құрылысының «планетарлық» моделін ұсынған ғалым кім? Қай елдің ғалымы? Қай жылы ұсынды?

Ағылшын ғалымы Э.Резерфорд,

1911 жылы

2.Атомның құрылысын кім айтып береді?

Атомның центрінде ядро орналасқан, электрондар ядро айналасында эллипстік орбита бойымен қозғалады.

3.Электрон қалай белгіленеді?

Заряды қандай? Массасы нешеге тең?

( -10е)

Электрон

mе= 9,1*10-31кг

4.Протон қалай белгіленеді?

Заряды қандай? Массасы нешеге тең?

( 11р)

П р о т о н

mp= 1,6726 *10-27кг

5. Нейтрон қалай белгіленеді?

Заряды қандай? Массасы нешеге тең?

Н е й т р о н

(01n )

mn= 1,6749 *10-27кг

6.Массалық сан дегеніміз не? Қалай белгіленеді, формуласы қандай?

7. Нуклон дегеніміз не

(А= Z+N)

(Протон мен нейтронның жалпы санын нуклон дейміз.)

8.Химиялық элементтің ядросының белгіленуі?

9.Изотоп дегеніміз не?

10.Изобара дегеніміз не?

(zAХ)

(Z=Z, A≠A)

(Z ≠ Z, A = A)

Б) “Сәйкесін тап” ойыны

“Білім шыңына өрлейік”

Жаңа сабақ

Ядродағы нуклондардың

байланыс энергиясы

22.02.12

Жаңа тақырыпты меңгеру сабағы

т

ип

І

Тыңдап түсіну, тірек сызба, деңгейлік,

сұрақ – жауап жұмысы

ә

ді

с

і

Жеке,

ұжымдық

ф

о

р

м

а

с

ы

С А Б А Қ Т Ы Ң

Fтарт=Gm1m2/R2

Fтеб=kq1q2/R2

Ядродағы нуклондарды ыдырап кетуден сақтап, оның берік байланысын қамтамасыз ететін күштер – ядролық күштер деп аталады.

Ядролық

күштер

Күшті әрекет-

тесу күштері

Қысқа әрекетті күштер

Зарядқа тәуелсіз

Қанық-

қыш күштер

Кулондық күштер қатарына жатпайды

Нуклондардың ядродағы байланыс энергиясы

Мя< Z*mp + N*mn

Ядролық тарту күшінің жұмысы есебінен нуклондардан атом ядросы түзілгенде пайда болатын массалар айырымын Массалар ақауы – деп айтамыз.

- масса ақауының

формуласы

∆М= Z*mp + N*mn - Mя

Атом ядросын түгелімен жеке нуклонға ыдырату үшін қажетті минимал энергияны - ядроның байланыс энергиясы дейміз.

Энергия үшін МэВ -өлшем бірлігі қолданылады:

Еб= ( Z*mp + N*mn - Mя )*931,5 МэВ

немесе Еб=( Z*mН + N*mn – Mа )*931,5 МэВ.

 ∆М= Еб / c2.

Еб= ΔM*c2

Еб =( Z*mp + N*mn - Mя )*c2

немесе

Еб=( Z*mН + N*mn – Mа )*c2;

– байланыс

энергиясының

формуласы;

Кейбір бөлшектер мен элементтердің

бейтарап атомдарының тыныштық массалары мен энергиялары берілген

Мыс: 13Al27 ядросының байланыс энергиясын

Бер: 13Al27 A=Z+N; N=A –Z = 27-13=14

Z=13, A=27 Еб= ΔM*931,5 МэВ

∆М= Z*mН + N*mn – Mа

Т/к: Еб - ? Еб= (Z*mН + N*mn – Mа )*931,МэВ

Еб=(13 *1,0078 + 14*1,0086 – 26,9814) *931,МэВ =

(13,1014 + 14,1204 - 26,9814) *931,МэВ =

223,93 МэВ

Меншікті байланыс энергиясы деп ядроның байланыс энергиясының А массалық санға қатынасын, яғни бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясын айтады

Ем.б= Еб/А

- меншікті байланыс энергиясы

1Н2 - 1,1 МэВ/нуклон

26Fe56 - 8,8 МэВ/нуклон

92U238 - 7,6 МэВ/нуклон

Ядродағы протондардың немесе нейтрондардың саны мына сандарға тең болса

2,8,20,24,50,82,126

онда оларды қосарланған киелі санды ядро деп атайды және олардың ядролары аса тұрақты болып келеді.

Ал, егер протондардың да, нейтрондардың да сандары киелі сандарға тең болса

онда олар

киелі сандар, ядролары тұрақты болады.

Табиғатта ондай бес ядро бар:

2He4, 8O16, 20Ca40,

24Cr48, 82Pb208

“Білгенімді

Жаңа сабақты бекіту

Теориялық

тест

1. Ядродағы нуклондарды ыдырап

кетуден сақтап, берік байланысын

қамтамасыз ететін күштер

А)Гравитациялық

күштер

В)Ядролық

күштер

С)Магниттік

күштер

2. Массалар ақауын есептейтін формула

А) ΔM=Z*mp + N*mn –Mя

В) ΔM=Z(mp -mn) –Mя

С)ΔM=(А-Z)*(mp + mn) –Mя

А) Еб= ΔM*c2

С) Е=hν

В) Ем.б= Еб/А

3. Байланыс энергиясының формуласы

4. Меншікті байланыс энергиясының формуласы

А) Е= hν

В) Еб= ΔM*c2

С)Ем.б= Еб/А

5. Киелі сандарға жататындар

С) 2; 8; 20

В) 3; 15;100

А) 1; 10; 25

6. Қосарланған киелі санды ядролар

А) 2He4, 8O16,

20Ca40

В) 3Li7,

4Be9, 26Fe56

С) 11Na23,

29Cu64, 47Ag108

Деңгейлік тапсырма

“Ой – сергіту” кезеңі

Мақал – мәтелдерді

жалғастыру

1.Білекті бірді жығар,

білімді мыңды жығар

2.Бір кісі қазған құдықтан

мың кісі су ішер

3.Еңбек түбі –

береке

4.Бірлік жоқ жерде -

тірлік жоқ

5.Білім инемен

құдық қазғандай

1.Резерфорд тәжірибелерінен тікелей атомның ...

моделі келіп шығады.

2.Центрінде массасы түгелдей жинақталған ... зарядталған атом ядросы орналасқан.

3.Ядроны айнала, белгілі орбиталармен ...

қозғалып жүреді.

4.Электрондардың мұндай қозғалысы ядро тарапынан болатын ... күштің әсерінен туады.

5.Протондар мен нейтрондарды жалпы түрде ...

деп атауға келісілген.

6.Протон – бұл заряды оң және модулі бойынша ...

зарядына тең бөлшек.

7.Электрон – бұл заряды теріс және модулі бойынша элементарлық ... Кл зарядқа, ал массасы

... кг – ға тең бөлшек.

планетарлық

оң

нуклондар

электрондар

ядролық

электронның

е=1,6*10-19

mе= 9,1*10-31

“Білгенімді

дамыту”

Оқулықтан §8.3. оқу,

8.3.4 - 8.3.9 аралығындағы

есептерді шығару.

Сөзжұмбақ құрастыру.

Үйге тапсырма:

«Бағалау"

Шығу парағы

Сау болыңыздар!