Цемент

ЦЕМЕНТ (нем. Zement, лат. Саеmentum ұсақталған тас, қиыршық тас) —

гидравликалық

байланыстырғыш материалдар тобы; негізгі құрылыс материалдарының бірі; органикалық емес материалдың майда ұнтағы.

Цемент сумен араласқанда қатаятын қасиеті бар (яғни қамыр тәрізді пластик. күйден қатты күйге ауысатын) кальций силикаты мен кальций алюминатынан қүралады. Цементтің кейбір түрі ауада қатаяды. Ал, енді бір түрлері тек тұздардың, қышқылдардың судағы ерітіндісімен араластырғанда ғана байланыстырғыштық қасиетке ие болады. Оның портландцемент, қожды және пуццолан цемент деп аталатын түрлері бар. Цементтің көп тараған түрінің бірі — портландцемент. Ол негізінен жоғары негізді кальций силикатынан тұрады. Төменгі негізді кальций алюминатынан алюминатты цемент өндіріледі.

Цементтің шикізат клинкері мен домналық қождан қожпортландцемент, пуццолан цемент, т.б. дайындалады. Цементті пайдалану үшін, оны алдымен сумен араластырып, цементтік қамыр (ерітінді) дайындайды. Цементтік қамырды құммен, т.б. араластырып, құрылыстық ерітінділер, ал оған қиыршық және уақ тас, т.б. қосу арқылы бетон дайындалады. Кейде асбест қосып асбест цементті бұйым, ағаш жаңқаларын қосу арқылы фибролит жасалады.

Арнаулы зауыттарда минералды шикізатты ұсату, араластыру, майдалау, күйдіру арқылы цементтік клинкер алынады. Цементтің сапасы маркамен сипатталады. Оның 200, 300,400,500 және 600 деген маркалары бар. Сонымен бірге цементтің тез бірігуі мен қатаюы, майдалығы, т.б. белгілі бір стандартқа сейкес болуы шарт. Цемент құрылыста біртұтас және құрама бетон мен темір-бетон дайындауда пайдаланылады. Қазан төңкерісіне дейін Қазақстанда жалғыз Шу цемент зауыты ғана болды. Кейін Састөбе (1952, Оңт. Казақстан обл.), Қарағанды (1953), Шымкент (1958), Семей (1958) және Өскемен (1961) цемент зауыттары іске қосылды. Цемент өндірісін дамыту және қолдану мәселелерін шешуде қазақстандық ғалымдар: Ө.Аяпов, Б.Пәрімбетов, Ә.Сәдуақасов, Ғ.Батырбаев, М.П. Сытин, И.Г. Лугин, т.б. көп еңбек сіңірді.