Ұстазды жоқтау (Қазақ ауыз әдебиеті)

Қос қанатым бар деуші едім,
Өшіріп алдым біреуін,
Судан өттім салменен.
Жылайды деп сөкпе, жұрт,
Өмірің өтті зарменен.
Жылқы ішінде құлықпын,
Майлықпенен сулықпын.
Жыламай қайтып шыдайын,
Зарлықпенен мұңлықты.
Екінті намаз бесінті,
Белдеуден тұлпар шешілді.
Кешеде жүрген қарғам-ай,
Бейішке қарай көсілді.
Есіктің алды күрке еді,
Күркеден атым үркеді.
Жарқырап жүрген қарғамның
Топырақ бетін бүркеді.
Бір пайғамбар Ұлықпан
Болыңыз ойды тұныққан.
Ұлықпан деген ұлы сөз,
Қарағым-ау, сені ұмытпан!
Буыршын бойы қайыңды-ай,
Білдің бе, жұртым, жолыңды-ай,
Көзімнің алды тұман боп,
Кең дүние тарылды-ай.
Қайнардан аққан бұлағым,
Басайын еппен құрағын.
Иманды болғыр, қарағым!
Бейіштен болсын тұрағың.
Жасаған Алла құдайым!
Басыма түсті уайым.
Жылама деп айтқан сөз,
Жыламай қайтып шыдайын.
Буыршын бойы сары жазық,
Сарғайғаны молға анық.
Таңда бар аға кеште жоқ,
Қалдық қой демде көз жазып.
Алтынды ерден қос кетті,
Бір үйлі жаннан бас кетті.
Алпысқа да келмеген
Ағекем менің жас кетті.
Жылқы ішінде сары бар,
Шұбалаң құйрық жалы бар.
Ағекемді ойласам,
Шығарда шықпас жаным бар.
Есіктің алды көк терек,
Жапырақ жаяр күлтелеп.
Бір ауыз жауап тастамай,
Аттанды сапар ертерек.
Еккенім баққа алма еді,
Алмаға қолым толмады.
Қысқа ғана ғұмыры
Бір күнгідей болмады.
Келдің бе, жұртым, көз көрген?
Ағекем орны өзгерген.
Жыламайық десек те,
Кенеттен ажал кез келген.
Буыршын бойын өрмедім,
Өрмеген сайын шөлдедім.
Жарқылдап жүріп жан үзген
Ажалды мұндай көрмедім.
Базардан келген білгегім,
Ағекем—алтын діңгегім.
Діңгегім құлап соңынан,
Не боларын білмедім.
Тұскиіз басын ояйын,
Орныңа кімді қояйын?!
Кереге жайдым қапсырып,
Өлмелі кәрі, жас бала
Кеттіңіз кімге тапсырып?!
Арғымақ келер ағылып,
Жібектен арқан тағынып.
Берекем, ұйытқым, ағекем,
Артыңда қалдық зарығып!
Мәпелеп баққан ағам-ай,
Өсірдің бетке қарамай!
Тұтқиыл келген қазаңыз
Меңдетіп бізді барады-ай!
Асқар таудай ағам-ай,
Рулы елге панам-ай.
Көңіліңіз неден қалды екен?
Кеттіңіз артқа қарамай.
Құлақта сырғам бұрама,
Үзілсе, саны тұра ма?
Жылама дейсің, ағайын,
Жыламай көңіл тына ма?!
Мінгендей атым көк дөнен,
Көсіле шауып көлбеген.
Қадірлі қайран ағекем,
Бетке бір қарап көрмеген.
Ағынды өзен буыршын,
Шалғыны шуда жуынсын!
Ұжмақтың төрі бұйырсын!
Ай едің ғой, ағекем!
Күн едің ғой, ағекем!
Кеше ғана жарқылдап,
Жүр едің ғой, ағекем!
Ел жұртың жақтап кеп жатыр,
«Жыламаңдар» деп жатыр,
Қайғыңыз ішті жеп жатыр.
Қормалым аға ардақты,
Қазаңыз болды салмақты.
Мезгілсіз келген қазаңыз,
Көзімнің жасын парлатты.
Құрмалым, ұйытқым, ағекем,
Жаныма тірек санаған.
40 жыл бала оқытып,
Өнегең жұртқа тараған.
Құрмалым, аға, баспанам,
Көруші ем артық басқадан.
Үлгі болып ұрпаққа,
Ғылымға бізді бастаған.
Ағекем менің ақ маңдай,
Хиуадан ақыл тапқандай.
Еңбегі қалды артында,
Үлгі боп шырақ жаққандай.
Мінгендей атым қаракер,
Төгілтіп тұрман салам ер.
Кешегі бар ағекемнің,
Жасырды бетін қара жер.
Үкісі маржан тақия
Жеттім бе деуші ем нарқына.
Үш ұйықтасам ойда жоқ,
Айрылдым әке қапия.
Ағарып таңның атқаны-ай!
Қызарып күннің батқаны-ай!
Көзіміз жасын құрғатпай,
Тағдырдың бізді тапқаны-ай.
Әкешім еді ардағым,
Артыңа түсті салмағың.
Арман емей немене?
Бір тіл қатып қалмадың.
Алдадың, Алла, алдадың,
Ажалдың салдың қармағын.
Қолымнан сусын бере алмай,
Орныңды сипап қалғаным.
Есіктің алды топ қайың,
Тымаққа үкі шақтайын.
Әкем мен шешем қатар жоқ,
Жыламай қайтіп тоқтайын.
Әкеден қалған ұл қандай?!
Шешеден қалған қыз қандай?!
Алдамшы шолақ дүние.
Ойласам жүрек мұздады-ай!
Базардан алған көк моншақ,
Әкелі бала мақтаншақ.
Қанша қамсыз десекте,
Әкесіз бала жасқаншақ.
Әкелі бала бұлғақтар,
Әкесіз бала сырғақтар.
Мезгілсіз көшкен әкемді
Мен жоқтамай кім жоқтар?!
Көгалдан ұшқан көбелек,
Қанаты оның дөңгелек.
Қанша туыс болса да,
Әкенің орны бір бөлек.
Есіктің алды белес-ті,
Белестен самал жел есті.
Кішкентай жан, ішкі өкпе,
Кім берер ақыл-кеңесті.
Мінгендей атым қара сұр,
Бәйгеден келсе, тау асыр.
Иманды болғыр, әкемдей
Кім болар бізге жан ашыр?!
Алтайдың тауы беткейді,
Қанша да туыс болса да,
Әкеме ешкім жетпейді.
Әке деген—асқар бел,
Шеше деген—шалқар көл.
Ақылым әбден таусылды,
Жасаған Алла, иман бер!
Айналайын, жарығым!
Тарқалмай кетті қарығың.
Көтермеске шара не,
Алланың салған салмағын?!
Мінгендей атым айдай көп,
Сөйлейді басын талмай кеп.
Бас кеткен соң баланың,
Өтеді күні қандай боп.
Айналайын, қалқам-ай,
Жылама деп айта-алмай,
Жан ашырың кеткен соң,
Батырды-ау сенің арқаңа-ай.
Жыртық үйде тамшы бар,
Тамшыға жүгің малшынар.
Жылама, қарғам, Алланың
Бір рақымы бар шығар.
Көйлек кидім бедер жоқ,
Көңілде біздің нелер жоқ.
Тоқтау қып балам жылама,
Жаудан қайтып келер жоқ.
Есіктің алды қара андыз,
Туыс боп кеткен арамыз.
Жылама, күнім, сабыр ет,
Иманды болсын ағаңыз!

Ризабекке Алтын Көшкентай қызының шығарған жоқтауы

Ағекем еді ұстазым,
Үйреткен білім ұстарын.
Білім алып қолынан,
Қанат бітіп ұшқаным.
Ағекем еді білімді,
Зерттейтін ұғым ғылымды.
Тәрбие алған соң ұрпақ,
Өмір жолын ұғынды.
Ағекем еді қадірлі,
Ел жұртына жағымды.
Беретін кеңес алдымен,
Сөз сөйлейтін нақылмен.
Ұлағатты ұлы ұстаз,
Сан мың ұрпақ бас иген.
Сөз сөйлеген жалықпай,
Тәрбиелеп сан ұрпақ,
Ұшырған қыран қалықтай.
Өткіздің өмір кешуін,
Бірі едің мықты есілдің.
Мамандар жөнгі сөздікке,
Жазулы ұлы есімің.
Артыңда қалды көп елес,
Еңбегің бар түгелмес.
Ағарту оқу шебіне
Бір өмір қостың ұлы өлмес.