Міржақып Дулатұлы (Насихат ғумумия)

Бұл жазған, замандастар, насихатым,
Емесдур риядан, хақ ниетім.
Көңілі ашық, көзі өткір інілерім,
Хәр түрлі мүһим істен файда алатын.

Базары һүнер ғылым ашылғанда,
Лайық емес сіздерге құр қалатын,
Жан фида ғылым үшін мал тәрк ет,
Артылсын күн-түн сайын мәғрифатың.

Файда жоқ іс өткен соң бармақ шайнап,
Алып қал осындайда бар хажәтің.
Алмасаң айтқан тілді, ғазизлерім,
Күн болар өкінішпен зарланатын.

Нанбасаң өздеріңіз ойлап қара,
Бұл айтқан болмас теріс дәлаләтім.
Әлбетте, кеше болсаң қала бердің
Барларың ұғарсыздар фарасатың.

Біреуден екеу афзал, екеуден үш
Қосылсын һәммәңіздің иттифақың.
Жүргенміен жеке-жеке іс бітпейді,
Байқасаң, фікір етіп мұның фарқын.

Ішінде темір тордың шынжырлаулы
Жатқанын көрмеймісің қайран халқың.
Көп қуып, қорқақ едік, батыр қылды,
Біздерге енді не бар аянатын?

Біз сонша сатып алған қүл емеспіз
һәр кімді төбемізге шығаратын.
Болады әбігер заман деген осы,
Байқасаң Алаш ұғлы азаматым.

II
Шығады асыл тастан, һүнер жастан,
Тәрбие тәуір болса әуел бастан.
Мысалы ғылым таппақ сол секілді,
Бұлақтың бітіп жатқан көзін ашқан.

Жігітке талаптанған мың рахымет,
Файдасын ғылымының халыққа шашқан.
Жаны ашып нашарларға хызмет етіп,
Салса егер түзу жолға болса адасқан.

Халық үшін жанын қиып шыққан болса,
Хайырлы һәр қадамы болсын басқан,
Көрсетіп тар орында таудай ғайрат,
Құтқарса мұхтаждықтан болса сасқан.

Қазақ хор болар ма еді көп болса егер,
Шаһбазалар осы айтқандай һүнері асқан.
Немене бұл күнгі хәл ойлап тұрсақ,
Жақсымыз өз файдасын құр қарасқан.

Азырақ дәулет біткен кісі болса,
«Мен баймын, сен кедей» деп мал санасқан.
Болмаса бірлі-жарым талапкерлер,
Бозбала һүнерпазбен жоқ жанасқан.

һиммәтсіз байларымыз бәрі надан,
Хайыр, ихсан, иғанатдан аулақ қашқан.
«Анау артық мен кейін қалам ба?» деп
Өзді өзі хәсәтлікпен құр таласқан.

Молдалар файдалы іске уағыздамай,
Керексіз ұсақ сөзбен бахасласқай.
Құзғындай қызыл көрген барар жетіп,
Кісіні көрсе билер бір дауласқан.

Үйінде ғаділдігі ұмыт қалып,
Биекем келуші ме еді пара алмастан?
Уаллаһи, көзім көрді мұның бәрін,
Наныңыз, жалған демей, шын растан.

III
Һүнерпаз қара жерге салар қайық!,
Жиһаннан алар тағлым қанат жайып,
һәр жердің тамашасын көзбен көріп,
Жастықта етер сайран болып ғайып.

Тұрғанда бойда қуат жүрген жақсы,
Аяғың бір күн қылдан кетер тайып.
Басыңды тауға да соқ, тасқа да соқ,
Отырма бір орында құр мұңайып.

Жүргеннен тіпті қарап файдалырақ
Күнінде үйренсең де жалғыз хәріф
Тамшыдан тама берсе, болар дария,
Кетпей ме ахырында бір молайып.

Қылжақтап екі ауылдың арасында,
He файда жүргеніңнен құр сорайып?
Бай болып һүнер білсең тіпті жақсы,
Зор қару дәулетіңді бұл сақтарлық.

Тым артық кедей болсаң оқығаның,
Білгенге қиын емес кету байып.
Мағлұмсыз мал дәулеті уақытша
Бүгін бай, ғажап емес ертең ғәриб.

Дүниеде кедейлік жоқ һүренпазға,
Түседі ләхытқа бірге барып.
Мысалы надандықтың қараңғы түн,
Білгеннін, жүрген жері бәрі жарық.

Бұларды айту бізден, істеу сізде,
Мүбәда іні болса үлгі аларлық.
Ғибрат дүниеден алар болса,
Көрінеу тұр кісіге сөз ұғарлық.

Қызына айтып, келінге байқатқандай
Мағнасы көпке бірдей сөз шығардық.
Түсінер ишараға фәһімлер
Түс ашып «сол солай» деп не қылалық.

IV
Майда бол жігіт болсаң тал жібектей,
Жақсы емес қатты болу тікенектей.
Ғылымың болсадағы ұшан-теңіз,
Файда жоқ өз халқыңа қызмет етпей.

Көрген мен көрмегенде көп фарық бар:
Ашылмас жігіт адам сыннан өтпей.
Лайықсыз ерсілікке арандама
һәр істің мазмұнына көзің жетпей.

Ғибрат ал жақсыларға жақын жүріп,
Қаша гөр жамандықтан аулақ шеттей.
He нәрсе талаптансаң табылады,
Уафа жоқ ер жігітке жафа шекпей.

Мысалы хәрәкеттің сол секілді,
Алмассың егін орып тұқым сеппей.
Файдаңды жақсы болсаң тигіз көпке
Жатырқап һеш адамды сыртқа теппей.

Кезінде кезең жерден қосылып қал
Бәйгеге ұлы дүбір өткен көктей.
Мақсұты хасыл болып ойындағы
Илаһим ер тілегін мақбұл еткей

Тәуекел кемесіне мініп шыққан,
Ғылымның талиблары нұрын төккей.
Аз біліп көпке ғашық болғандардың,
Ләззәті таңдайынан жүрген кетпей.

Қанағат көп білдім деп етпе һүнерге
Көре бер басқалардың азын көптей.
Жасында қалсаң махрұм сан соғарсың
Болмайды жаман нәрсе өкініштей.

Шалқайып үйде жатсаң дәнеме жоқ
Сарф етіп ижтиһатпен малын төкпей.
Таппасаң дертке дауа, ғазизлерім,
Хафасы жұрттың қалың ауыр дерттей.

V
Шәкірттерді өтейінші бір жанап,
Шетке ұстамай сіздерді де бір санап.
Неше түрлі бұл заманда ғылым бар,
Үйренуге файдалысын қыл талап.

Өзіңнен зор кітаптарды көтеріп,
Мағынасын білмей жүрме құр қарап.
Бірін сөгіп, бір хәлфені мәдахлап.
Көше таптап, қыдырып, жүрме тарап,

Ата-анаң, ел-жұртың көп үміткер,
«Фәленше жан келеді», - деп - «іске жарап».
Сол үміткер шырағы сіз болсаңыз,
Үміт босқа шықпасын, ұмтыл бірақ.

Хәрәжәт кем көбіңде болса дағы
Мұхтаждыққа не түрлі оқы шыдап.
Мехнәттан рахат болмай қалмас
Бір көрерсің файдасын ахыр, шырақ.

Орысша білмек қазаққа бек ләзім,
Руссияда болған соң біздің тұрақ.
Сусыныңды бардағы қандырып қал,
Мысалы ғылым жатқан ағып бұлақ.

Газет, журнал оқы да мағлұмат ал,
Көз жіберіп һәр іске салып құлақ.
Аршын жұтқан кісідей қақырайма,
Намыстанбай, білгеннен үйрен сұрап.

Көздің жасын құрғатар жігіт қайда?
Таршылықта қазақ тұр біздің жылап.
Жүріп, жастар, араға жақындастыр:
Біздің халық һүнерден жатыр жырақ.

Құрт жайлаған тамырын қу ағаштай,
Бір күн сынып не болдық кетсек құлап?
Кім қызықпас жүрегін бір жалғауға
«Мені же» деп алдында жатсақ сұлап?

VI
Әуелі үйренетін бір ғылымың,
Өзіңнің мұсылманша дін ғылымың.
Шарттарын исламның кәміл білсең,
Ахиреттік азық берер шын ғылымың.

Бұйырған, тыйған ісін шариғаттың:
Секілді фарыз, уәжіп мұны ұғуың:
Хат жазып, түркі танып, құран оқып,
Қираәт қағидамен жүргізуің.

Мұғалім аз оқумен бола қалсаң,
Мәзкурларды сәбилерге білгізуің.
Мүдаррис үлкен ғалым болғың келсе,
Шаһардағы ғали медресеге тұр кіруің.

Екінші хажет ғылымың орысша дүр,
Өзіңе бек файдалы тіл білуің.
Қараған мемлекеттің низамы не?
Мұны білсең сақталар дүниелігің.

Руссияның закондары өз тілінде,
Көрдің бе білмегенге зор қиынын.
Әлбетте, һәм русша шығарады
һәммә кітап, рисала, газеттерін.

һәр түрлі халыққа деген бұйрықтарын,
Жазбайды біздің тілде бірде бірін.
Көзіңнің шарасы бар, көңілің соқыр,
Немене білмеген соң көрген күнің?

Әуелде біздің қазақ қорқып еді,
Баланық ыхтимал деп бұзылуын.
Шоқынып солдат болып кетеді деп,
Қайтерсің білмеген соң іс мазмұнын.

Кеш біліп, кенже қалып көп файдадан,
Жібергені сол емес пе жер мен суын.
Жол тауып әлде болса данышпандар
Дұшманның құлатқай-ды тіккен туын.

VII
Кім жақсы халық ішінде байлар жақсы
Кедей жақсы дегенді іздеп тапшы.
Рас қой байлық артық екендігі,
Орныменен дәулетті, байлар, шашшы.

«Мал бітсе, соған бітсін!» - деп айталық,
Халыққа жомарттықпен болса басшы.
He файда бәхил болып кұр жинаса
Ондай пасық сараңнан алыс қашшы.

Мәз болмай мыңдап жиған малыңызға
Ұмтылып ғылымға да көзіңді ашшы.
Көре алмай біреуіңнен бірің ассаң,
Өзді өзің күншілдікпен болма ащы.

Бірінен бірі тәғлим алмақ үшін,
Бұл күнде жердің жүзі араласты.
Білуге білмегенін құмар болып,
һәр қайсы өрге ұмтылып жағаласты.

Азы көптен қорқып та қарап тұрмай,
һүнер, ғайрат, білімін шамаласты.
Бойға сенген биіктер жайға қалып,
Талаптанған нашардың амалы асты.

Ұл, қыз демей баланы оқыт, қазақ,
«Пәлі делік, сонда біз, мынау асты».
Қазақ ойлар балама қалың берсем,
Оң жағымда отауым сонда ұнасты.

Мұны файда деп білме балаңызға,
Тұсау салып аяққа байлар басты.
Үш бұтынан ошақтың шетке шықпай,
Үйде отырып жасытар гауһар тасты.

Ата малы сенгені болып кетіп,
Жалқаулыққа салыну жарамас-ты.
Тәрбиесіз тоң мойын бай баласы
Қайтарып жүр әр жерде ыхыласты.

VIII
Бір айтпадым көп айттым керек һүнер,
Бұл айтқанға халықта көп пе көнер.
Бұл заманда, көз салсаң, бір мінез бар
Дұрыс сөзге табылмас кісі сенер.

Сондадағы сөйлемей тұра алмас тіл,
Жалғандықты хақихат ахыр жеңер.
Жатқан зарды ішіңнен шығармасаң:
Ойда нен бар? - Жұрт сені қайдан білер?

Жуан қоныш, кең қолтық қазақтар деп,
Құляғынан тұмақтың тартып күлер.
Өтірік деп айтуға тағы орын жоқ,
Намыстанып, көргенде көңілім жүдер.

Азын-аулақ болмаса саналылар,
Бозбалалар көбіңнен үздім күдер.
Мыңнан біреу шыққанда басшы болып,
Жүзден біреуі шықса екен соңына ерер.

һәр тайфадан бір білген болып тұрса,
Сонда жұртқа шүбәсіз үлгі берер.
Халық файдасын күзетсе осылайша,
Ісімізге, әлбетте, береке енер.

Бұл айтқанның махрум һәммесінен
Қалсақ бізді халыққа кім теңгерер?
Қайтіп тұрсын үндемей білген адам
Ғақылы дария, көзі өткір, көңіл шебер?

Алла жаққан кеудеде оты болса,
Су бүріккенге бәнденің қайтіп сөнер?
Тамшы қаны, қалғанша шыбын жаны,
Шаһбазлар білгенін жұмсап көрер.

Жеті елім жоқ, біреуден - құтылу жоқ,
Ахыры - тәқдир жеткенде бірақ өлер.
«Топырақты үйден жаз» деп сұрайтын
Жаны тәтті жақсылар бұған не дер?..

IX
Ағайын барды күндеп көре алмайды,
Жоқ болса жомарттық қып бере алмайды.
Кеткені берекенің сол болмаса,
Білмеген білген тілін неге алмайды?

Екі көз бір-біріне дұшман болып,
Болса да қандай жақын сене алмайды.
Ұрысса қатын-бала әлде қандай,
Үйіне бір-бірінің ене алмайды.

Ғұмыры ит жығыспен бара жатыр,
Белгілеп бірін-бірі жеңе алмайды.
Көлденең ағайындар дәләлат қып
«Сіз бүйтіп бұзылмаңыз» дей алмайды.

Бастаса файдалы іске біреу шығып,
Соңынан көмек беріп ере алмайды.
Мал беріп жамандықты сатып алып,
Берсең де жақсылықты тек алмайды.

Арада фітнаның өрті жанса,
Құйса да туфан суын сөне алмайды.
Әуре боп бірін-бірі жоғалтам деп,
Татулық иттифаққа келе алмайды.

Дау десе жаны құмар бишараның,
Онымен һеш бір нәрсе өне алмайды.
Аударып хақ фиғылын бұзықлыққа,
Жүре алмай түзулікпен оңалмайды.

Береке кәсібінде болмаған соң,
Түзеліп һеш шаруасы оралмайды.
Біреуі біреуінен артық болса,
Бір-бірін илтифатпен тең алмайды.

Дұшманы сырттан болған жеседағы,
Онда да тізе қосып кек алмайды.
Жамандап бірін-бірі мұқатса да,
Ешкімнен мұның жөн деп шен алмайды.

X
Құл десең биді күледі
Құл десең құлды өледі.
Асыл дегдар заттарды
Мақтанбай әркім біледі.

Іші алтын, сырты мыс
Білмегенсіп жүреді.
Сезікті адам секіріп,
Мадақтап өзін көреді.

Тәңірі жаққан шам-шырақ,
Су құйсан, қайтып сөнеді.
Намыстанып орынсыз,
Абыройың пенде төгеді.

Пенденің тілі сүйексіз,
Жеңілсе де жеңеді.
Орынсыз іске матассаң,
Жамандық сонан өреді.

Ықылассыз кейбір надандар,
Тасқа егін себеді.
Ақымаққа айтқан нәсихат
Дәл осымен тең еді.

Пендемін деп жүр мәз болып,
Дүние жүзі кең еді,
Өскен жігіт миау боп,
Кімге ғибрат береді.

Алтыныңды мыс етіп,
Бос сөзден не өнеді.
«Аздан тұтын асылды» -
Данышпандар деп еді.

Жүгенсіз кеткен бас асау
Айтқанға қайтып көнеді.
Көңіл батыр, тіл қорқақ,
Айтатын сөзім көп еді.

XI
Қыздырманың қызыл тіл
Түбіңе жетер - соны біл!
Файдасы жоқ тиындай,
Сөз байлығы дария Ніл.

Күле кіріп, күңірене -
Үйіңнен шығар ол құрғыр.
Көз алдыңда бір түрлі,
Шыға беріп шашар сыр.

Тілімді алсаң, жігіттер,
Ондайлардан аулақ жүр!
Жақтай жүр афзал заттарды,
Бейне бір сөзі ол бұлбұл.

Жарысқа салсаң жаратып
Озатын мыңнан бұл дүлдүл.
Саяхатшы біз бенде
Сайрандауға дүния гүл.

Бейхабар жатба, жас ұлан,
Шығып тұр хазір һәрбір түр.
һүнерден алып үлесті,
Халыққа шашсақ болар нұр.

Қатын-бала асырап,
Мал жиғаның бұлай тұр.
Хайуаннан артық қай жерің
Надан болып жүрсең құр.

Жақсымен өткен мәжіліс
Бір сағаты бейне жыл.
Жаманның сенбе сөзіне,
Тайдырып кетер жіңішке қыл.

Дегенге «доспын» тез нанба:
Сырын біліп, көңіл бұр.
Аяғынды байқап бас,
Кез келмесін қазулы ор.

XII
Шікірейіп, я жігіттер, кетпелік,
Инсанлыққа ерсі жұмыс етпелік.
Қарастырып халық пайдасын жабылып,
Көмек беріп мұхтаждарға көптелік.

Файдасы жоқ исрафтан бой тартып,
Керексізге бекер малды төкпелік.
Кәдәри хәл біреу шықса талапкер
Рәд қылып хәсәдлікпен сөкпелік.

Қайда қалған өткен заман қызығар?
Омыраулап күшке салмай, етпелік.
Әлде қандай заман болар алдыңда
Ғафилдықта бекер шулап өтпелік.

«Мынау керек» деген істен құр қалмай,
Нашар істен шама келсе шеттелік.
Халыққа келсе мүбада бір таршылық
Мұны әлбетте, басқа демей, дерт делік.

Сүйекке сіңсе, файда бермес, жамағат,
Жақындатып бойымызға ертпелік.
Тың кезінде қалған жақсы қимылдап,
Тұрса тәуір үнемі бізге ерік беріп.

Кіріспекші болсаңыздар бір іске,
Уәдені бұза бермей ет берік.
«Мынау ісің хата» деген кісіні
«Сөкті мені» - дей көрмеңіз жек көріп.

Басқаларды кемге тұтпа, мырзалар,
Өзінді өзің әлде қандай биік көріп.
Екі жүзді бола көрме, асылым,
Сырттан сөгіп, мәдих етіп бет көріп.

Ертеңіне қалма ұмытып, шыншылым,
Достарыңа бүгінгі күн серт беріп.
Сырты дос боп жүрген болса, іші жау -
Ондай итке: «Маңайымнан кет» делік.

XIII
Ғибрат жаздым жасқа еткен талап,
Қасыңнан ұран салып өттім жанап.
Желікпей, жүйрік болсаң, тұра алмассың,
Кермеде арғымақтай тұрған жарап.

һәр баптан шешен болсаң сөйленерсің,
Бұлбұлдай бақшадағы бейне сайрап.
Күніңде қызғылықты қимылдап қал,
Тіл мен жақ, байланарсың бір күн әлі-ақ.

һүнерден бозбалалар үлес алмай,
Махұрым үйде отырып қалма қарап.
Сен өсіп кәмалатқа жеткеніңше,
Базары бұл ғылымның кетер тарап.

Тарылып дін дүниеміз бара жатыр,
Япырмау, білген бар ма бұл не ғажап?
Ойламас ертеңгісін не болар деп,
Салынып жалқаулыққа біздің қазақ.

һәр түрлі кемшілікті ғибрат қып,
Етеді басқа жұрттар бізді мазақ
«Бекер» деп құр кеудеге сала бермей,
Бізге де лайық қой мойынға алмақ.

Жарысып жұрттың бәрі һүнерменен,
Болып тұр қалам, сия қару-жарақ.
Білімді мыңды, білекті бірді жығар,
Халықтың артуына һүнер сәбәп.

Тәуфиқлы, инабатты болсаң, жігіт,
Құрметтер халық сені дәрәжәлап.
Уәғдәсіз өтірікші болсаң мәгәр,
Бәддүға оқыр саған һәркім қарап.

Афзалын мінез-фиғыл, жүріс-тұрыс,
Лайық мұның бәрін алсаң таңдап.
Сырың бір, қырың сегіз болсын, құрбым,
Бұл өзі бозбалаға ауыр салмақ.

XIV
Басылсын халыққа тарап бұл книжке,
Жазылған келгенімде жиырма беске.
Кәдірлеп сөз асылын танығандар,
Қолына ала отырсын мәжілісте.

Өзіммен мәсіләктес құрбыларым,
Көтеріп лақабымды алсын еске.
Мағыналы сөзім терең болмаса да,
Бір әсер бермейді деп үміт кеспе.

Міржақып бар сөзімен базар ашты,
Жиылып, һүнерпаздар, кел кеңеске.
Сынына білгіштердің сөзді салып,
Болмайды «ғақыл, совет» бер демеске

Өзіңді биік ұстап менмен болып,
Лайық па емтихан ғып тергемеске.
Тал түсте қойға қасқыр шауып жатса,
Дұрыс па көре тұрып үндемеске?

һәр іске өз формынша баға беріп,
Хиянат - теріс, ғаділдік - шын демеске?
Білімсіз топас болсаң мойынға алып,
Бола ма ғайрыларға «біл» демеске?

Іс істе татулықпен басың қосып,
Файда жоқ құр шулаған ерегісте.
Шамаңнан келмес жерге бой көрсетпе?
Бұлданба өз қолыңнан келер іске.

«Фәленше білсін» деген сөзге мәз боп,
Мырзалар, тілімді алсаң еліріспе.
Жұмысқа абыройсыз қатынаспай,
Бел байлап тәуекел қыл жеңер іске.

һәр іске һүнер, хәйлә керек болар,
Тіл алсаң омыраулап салма күшке.
Бұл сөзім илтифатсыз босқа қалып,
Түбінде қалып жүрме өкінішке.

XV
Көңілі бозбаланың ашылғандай,
Құмары кәрілердің басылғандай.
Ләззаті көпке бірдей сөз шығаршы,
Халыққа файда беріп шашылғандай.

һәр кімнің қышуына тие сөйлеп,
Мәдихлап дәрежеңді асырғандай.
Сөзіңмен дұшманды азайт, досты көбейт,
Тасалап ғайыбыңды жасырғандай.

һүнермен құрбы ішінде көсемдік қыл,
Өзіңе мұхтаж келіп асылғандай.
Артылып достарыңның махаббаты,
Болмасын дұшпандарың басылғандай.

Жақынсып жұртқа тегіс сене берме
Білдің бе: досың қандай, қасың қандай?
Болмаңыз көрсе қызар көрінгенге,
Байқаңыз: фасық қандай, асыл қандай?

Енеңді шыға беріп кетеф боқтап,
Көзіңше болсадағы бас ұрғандай.
Хафада жұрттың көбі жүр әуре боп,
Мақсұды көңіліндегі хасыл болмай.

Арыстандар айға шауып мерт болып тұр,
Ғайраты бойға сыймай ашынғандай.
Бұл күнде көбі хор боп жүр емес пе,
Шаһбазлар қалың жауды қашырғандай?

Файда жоқ ірілікте, байқасаңыз,
Көз жібер: олақ қандай, тәсіл қандай?
Фасықтар ер қадірін қайдан білсін,
Көрмейді ой жіберіп нәсіл қандай?

Файдасыз мылжың сөзді һәркім айтар,
Келмейді сөздің нәші асылданбай.
һәммәсын бұл айтқанның байқамайсың,
Өзіңе өзің, жігіт, қасың бардай.

XVI
Әфәндім, хата қандай, анық қандай?
Бұл күнде көз жіберсек халық қандай?
Ілгері басқан аяқ кері кетіп,
Хафада жәрдем таппай тарыққандай.

Арасы аспан менен жер секілді
Мысалы, қараңғы мен жарық қандай?
Хиянат ғаділдікпен жанасар ма,
Байқасаң, арасында фәрқ қандай?

Бенденің бірі күшті, бірі нашар,
Өлшесең жоқтықпенен барлық қандай?
Берер ме қойшы болып қасқыр уафа,
Ізгілік залымдықтан ғаләб болмай?

Жақсы мен жаман кетті араласып,
Фиғылын һеш адамның танып болмай.
Өкініш күн өткен соң бермес файда,
Ғылымның шәрбәтінен қанып қалмай.

Тұрғанда тән сәләмәт неге отырсың,
Жеріне көңілге алған барып қалмай.
Жармасып жағаласпай дәнеме жоқ,
Тиесілі сыбағаңды алып қалмай.

Жұмсайтын һүнер орны кез келгенде,
Дәреже болсадағы салып алмай.
Көз жібер һәр нәрсенің асылына,
Сөзіне алдаушының нанып қалмай.

Жастықта не қылсаң да жарасады,
Қартайып күнің болар жалыққандай.
Қан түссе аяғыңа озар мәстек,
Осындай аманында шауып қалмай.

Бел байлап тәуекелге жұм көзіңді,
Ешкімнен жүрексініп хауыфланбай.
Ғазилар хафалықта жүр әуре боп
һеш нәрсе бұл уақытта анықталмай.

XVII
Болады Торғайский уәләятым,
Тайфам Арғын, Мадияр асыл затым.
Бұл - сөздің мүхаррирі һәм наширы
Дулат-оғлы Мир-яғкуб өзім атым.

Дәреже халыққа файда келе ме деп,
Бұл еткен сол ниетпен қызметім.
Қиыстырып қәдәри хал айттым назым,
Көтеріп оқушының көңіл шатын.

Сөзімді жауып қоймай халыққа тарат,
Тілейтін құрбылардан бір хажәтім.
Майданға сөзді салып құрдым дүкен,
һәр істің тәңіріден деп қабуләтін.

һүнерге жүрмін сусап құмарланып,
Ғылымның аз татқанға ләззатін.
Тағлим тәртіп үшін жүргендеймін,
Іздеумен жері болса табылатын.

Школге берген еді атам мархұм,
Заманның түрін көріп тарылатын.
Орыстың тілін біліп, хатын танып,
Біреуге болмасын деп жалынатын.

Болғай-ды жайы жәннат, иман кәміл
Бихисаб еткей Алла рахметін.
Аз білген ғылымымның саясында
Милләтке қызмет ету ижтиһадым.

Білдіру білмегенге білгенімді
Өзімнің деп білемін зор міндетім.
Мен жүрмін жиһан кезіп, халық аралап,
Жүруге күн болар деп жалығатын.

һәр елді өз көзіммен көрейін деп,
Себеп боп мұталиғам ашылатын.
Үлгілі жақсылардан өрнек алып,
Мақсұдпен арттыруда мәғрифатым.

Көп файда аз ғылыммен көрсетпесе,
Көп біліп кім болады Әфлатон?
Файласыз ғылымда жоқ ешбір уафа,
Ішуге ащы судай жарамайтын.

Болғайсың таудан аққан тәтті бұлақ,
Ыстықта шөлдегендер жабылатын.
Қысылған мұхтаждарға жәрдем беріп,
Халықтың өзіңе аудар махаббатын.

Қадірің дос-жарларға болсын сондай,
Сыртыңнан көрмегенде сағынатын.
Өскенде һүнер табам деп ойлама,
һәр нешік күнің осы талпынатын.

Зиһінім хайыршының дорбасындай,
Қайткенде артылады мағлұматым?
Жастықтан қызғылықты болар заман
Я өліп, я қартайып айрылатын