Ұлттық валюта | Қазақстан Республикасындағы ақшаның ролі

Мазмұны
Кіріспе..................................................................................................3
І. Қазіргі Қазақстан Республикасындағы ақшаның ролі
1.1 Ақша туралы түсінік............................................................5
1.2 Құн және айырбас................................................................9
ІІ. Қазіргі қоғамдағы айырбас
2.1 Қазіргі қоғамдағы өндіріске шолу жасау.........................17
2.2 Айырбас пайдалану себептері..........................................22 ІІІ. Қорытынды..............................................................................28
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер...................................................31
Кіріспе
Ақша тауардан дами отырып, тауар болып қала бередi, бiрақ тауар ерекше жалпылама эквивалент.
Ақша – жалпы бiрдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлық басқа тауардың құны бейнеленедi және оның делдал ретiнде қатысуыменен тауар өндiрушiлер арасында еңбек өнiмдерiнiң айырбасы үздiксiз жасала бередi. Осыдан келiп ақшаның жаппай өктем күшi пайда болды. Ақшаның қоғамдағы мәнiн К.Маркс “индивид өзiнiң қоғамдық билiгiн де, қоғаммен байланысын да өзiнiң қалтасына салып жүредi“ деген афоризммен сипаттады. Ол мынадан айқын көрiнедi:
Бiрiншiден, тек ақшаға айырбастау арқылы ғана тауарлар қоғамдық еңбектiң нәтижесi екенiн анықтау болады. Мысалы, ақшаның тауарлар айырбасында делдалдық етуi арқылы қоғамдық еңбектiң сапалық деңгейi айқындалып, сандық есебi жүргiзiледi.
Екiншiден, әр адамның еңбектегi, яғни қоғамдық өнiмдегi үлесiн де ақша арқылы анықтауға болады. Себебi адамның қоғамдық еңбектегi үлесiн жалақы ретiнде алғанда ақша төлем құралы қызметiн атқарғаны.
Үшiншiден, айырбас процесiнде ақшаның делдалдық етуiмен тауардың iшкi қайшылықтары да шешiледi. Тек ақшаның пайда болуына байланысты бүкiл тауарлар тұтыну құндары түрiнде айырбас қатынасының бiр жағында тұрады да, ал екiншi жағында бүкiл тауарларға қарсы құнның тұлғасы ретiнде ақша қарсы тұрады.
Тауарлар дүниесiнiң тауар және ақша болып екiге бөлiнуi оның тұтыну құнымен құнының, яғни тауардың iшкi қарама – қарсы жақтарының қайшылығын шешуге жол салады. Өйткенi, егер тауар сатылса, оның тұтыну құнының бiреудiң қажетiн өтеуге керек болғандығы. Бұл бiр жағынан, ал екiншi жағынан оның құнының бар екендiгi дәлелденгенi. Сатылған құн ендi ақша түрiнде тауар өндiрушiнiң қолына түседi. Сөйтiп, тауар өндiрушiге түскен ақшаның мөлшерiне қарай өз өндiрiсiне туады. Жалпы бiрдей эквивалент ролi тарихи түрде алтынға бекiтiлген. Алтынның басқа барлық тауарлардың құнын бейнелеу қасиетi, оның басқа барлық тауарлардың құнын бейнелеу қасиетi, оның табиғи қасиетi емес.
І. Қазіргі Қазақстан Республикасының экономикадағы ақшаның ролі
1.1 Ақша туралы түсінік
Ақша дегеніміз – тауардың тауары, оның өз бойында түрде барлық басқа тауарлар болады , егер керек болса , қызығарлық және тілегн заттардың қандайына болса да айнала алатын сыйқырлы құрал .Құнының ақшалай нысанасының бекуімен байланысты баға пайда болады . Баға – құнның ақшалай көрінісі . Оның құнын жоғары да , төмен де , тең де болуы мүмкін . Бұл өз алдына талдауды талап етеді . Табиғат өздігінен ақшаны да, банкирді де туған емес. Эканомиканың қатынастардың дамуы мен байланысты алтынға да осындай қасиетті қоғам берген. Адамдардың алтынды ақша ретінде қайталануы , оның осы қасиетін түсіндірген . Сондықтан, ақша ерекше тауар, ол тауарлар дүниесін жеке дара бөлініп шығып, жалпы эквивалент рөлін атқарады . Ақшаның жалпыға бірдей эквивалент ретінде мынадай ерекшеліктері бар .
Ол нақты бір заттың, қоғамдық тұтыну құнының болатындығын ;
Онда абстракты еңбек болатындығын ;
Тауар өндірушінің жеке еңбегі қоғамдық еңбектің бір бөлшегі болып табылатынын көрсетеді ;
Тауар мен ақша арасындағы бірлікте қарама – қарсы қаишылықта тұтыну құны арқылы көрінеді . Мысалы ; өндіруші қоғамға қажетсіз тауарды шығарса , ол сатылмайды , оны ақшаға айналдыра алмастырады .
Өйткені ол тұтыну құны тұрғысынан қоғамның қажетті де оның мүшелерінің қажетін де қанағаттандыра алмағаны болып есептеледі .
Егер жеке қажеттілікті қанағаттандырса ол тез арада өтіп кетеді , ақшаға айналады . Міне , тауар мен ақша арасындағы бірлікте қарама-қайшылық осылай түсіндіріледі . Ақша тауарлы шаруашылыққа адамдардың қоғамдық қатынастарын бейнелейді . Яғни , ақша- зат емес , адамдардың арасындағы айналыс құралы . Ақшаның қызметі; құн өлшеуші, айналыс құралы, төлем құралы , қазына жинау , дүниежүзілік ақшалар .
Құн өлшеуші - ақшаның ең бірінші және басты қызметін атқарады .
Мұнда ол жалпы эквивалент қызметін атқарады . Оның мәні барлық Тауардың құны ақша арқылы анықтады . Мұндай қызметтің өзіндік құны бар . Бұны тауар ғана атқара алады . Бұдан шығатын қортынды , бар жағдайда құн өлшеуші қызметін алтын ғана атқара алады .
2. Ақшаның пайда болуымен байланысты бір тауардың екінші бір тауарға тікелей айырбасталды .(Т-Т ) , бірғана тауар айналымына (Т-А-Т) яғни ақша арқылы тауар аралық , яғни айырбас қызметін атқарады .
Мұндай қызметті атқару үшін нақты ақша не ақша белгісі қажет , өйткені Тауар нақты ақшаға , ал ақша тауарға тікелей айырбасқа түседі .
3. Әсіресе, халықаралық еңбек бөлінісінің тереңдеуімен эканомикалық қатынастар шеңберінің ұлғаюымен ақша төлем құралы ретінде маңызды рөль атқарады . Бұл жерде қолма – қол ақшаға байланысты міндеттері емес . Оның қызметін кредиттік ақшалар атқарады . Соңғы кезде айырбас құралы ретінде тек қана банкноттар , чектер , қағаз ақшалар емес , кредиттік карточкалар да , кеңінен дамуда қазына жинау тауар өндірудің обьективті қажеттілігінен туындайды ,әрбір тауар өндіруші өзіне -өзі тауарлардың өту - өтпеуіне қарамастан қандай жағдайда болсын , басқа бір тауарды сатып аларлықтай , кез –келген затқа әрдайым айырбастан белгілі бір мөлшерде ақша қоры болуы шарт . Тауар ақша қатынастарының шеңберінен шығып , дүниежүзілік рынокты қамтмасыз етуі оның дүниежүзілік қызметін көрсетеді. Ақшаның әлемдік аренаға шығуымен байланысты ол өзінің ұлттық мундирін алып тастап, алғашқы бағалы металдар қорытпалы түрінде қызмет атқарады:
1. халықаралық төлем құралы.
2. халықаралық сатып алу, сату құралы.
3. қоғамның байлығын сипаттаушы құрал.
Қағаз ақшалар өте ертеде Қытайда даму алған . Олардың металл ақшалар айналысын айырбас құралы ретінде атқаратын қызметінен шыққан . Өйткені металл ақшалар айналыс қызметін атқара отырып , тұтынуда тозады , салмағы кемиді , құны азаяды .
Монетаның номиналды және нақты мазмұнының айырмашылықтары бар. Сөйтіп келе – келе олардың орнын қағаз ақшалар басқан. Егер қағаз ақшалар тауар айналысына қажетті мөлшерде шығарылатын болса, онда бұл ақшаның нақты сатып алу қабілеттілігі олардың номиналдық алтын (Жекелік құқық бұзушылық кодексінің 13 бабына сәйкес әкімшілік жауаптылық ) мазмұнына сәйкес келетін болады . Ал егер ақша массасы тауар массасынан көп шығарылса, онда ол құнсызданады, инфляцияға ұласады. Инфляция белгілі елдің айналыстағы қағаз ақшасының шамасынан тыс көбейтіп кетуі салдарынан оның құнсыздануы. Қағаз ақшаның алтынмен сылыстырғанда құнының төмендеп кетуінен туады, тауарлар бағасының көтерілуіне әсер етеді. Осыған байланысты қағаз ақшаның ресми құнын өзінің түұрақты қалпына келтіру. Ол үшін бағасы төмендеп кеткен ақшаларды айналыстан шығарып оның орнына толықтыратын құнды кредит билеттерін шығару (ашық девольвация), яғни айналыстағы қағаз ақшаның ресми құнын төмендету (бүркемелідевольвация) мақсатымен ақша реформасын жүргізу. Ұлттық ақша өлшемінің алтындық мазмұнын кеміту және оның шетел валютасымен қатынас курсын төмендетеді.
1.2. Құн және айырбас.
Құн – бұл тауарға сіңген қоғамдық еңбектің айырбас арқылы байқалады. Карл Маркс құнды адамдар арасындағы қатынас деумен қатар, оны заттық қорғаныс қатынасы деп толықтырды.
Заттардың пайдалылығы оладың адамдардың анау-мынау сұранымын қанғаттандыру қасиеті тұтыну құны деп аталады.
Құн айырбас құнымен тығыз байланысты. Құн – тауарлардың негізгі ішкі қасиеті болып табылса, айырбастау құны – бұл құнның сыртқы негізгі қөрінісі болып табылады.
Құн мен ақша ұғымы жүрген жерде әрқашан да капитал ұғымы бірге жүреді. Капитал дегеніміз де ақша, бірақ адамдардың еңбегінің арқасында пайда болған ақшаның қоры. Ақша айналасының нәтижесінде капиталдың үлкен қоры пайда болады. Ал капиталдың қорлануы біздің экономикамызға оң әсерін тигізері белгілі нәрсе.
Оның тауарлық дүниесіндегі ерекшелігі: ақша жалпы эквивалент ролін атқарады, бүкіл тауардың құнын өлшеуші.
Ақша техникалық құрал емес, ол экономикалық катагория. Адамдар арасындағы өндірістік қатынастарды көрсетеді. Ақша қатынастарының сипаты тауар өндірісінің типімен анықталады. Сондықтан ақша қызметінің әр қилы өндіріс тәсілдеріне ұқсастықтарына қарамастан әлеуметтік – экономикалық мәнінде ерекшеліктері орын алады.....