Әкімшілік құқық | Әкімшілік жауаптылық туралы істерді қарауға өкілетті органдар

Мазмұны
Кіріспе...................................................................................................................3-5
І-бөлім.
1.1 Әкімшілік жауаптылық туралы істерді қарауға өкілетті органдар.....6-7
1.2 Іс жүргізуге қатысушылар..........................................................................8-9
ІІ-бөлім.
2.1 Іс жүргізудің сатылары............................................................................10-12
2.2 Істердің қараудың айқын түрі................................................................13-16
Қортынды........................................................................................................17-18
Пайдаланылған әдебиеттер..............................................................................19
Кіріспе.
ӘҚБтК өзнің материалдық және процессуалдық құқық нормаларымен сот тәртібімен де, сол сияқты соттан тысқары тәртіппен де жүзеге асырылатын әкімшілік-юрисдикциялық қызметті неғұрлым толық реттеген.
Онда іс жүргізудің міндеттері айқындалған: әрбір істің мән-жәйын дер кезінде, жан-жақты, толық және объективті анықтау; оны осы Кодекске сәйкес шешу, шығарылған қаулының орындалуын қамтамасыз ету; әкімшілік құқық бұзушылықтың жасалуына ықпал етететін себептер мен жағдайларды анықтау. /577-бап/.
Сонымен бірге әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізуді болдырмайтын мән-жәйларда анықталған. Төмендегі мән жәйлардың ең болмағында біреуі болған жағдайда іс жүргізуді бастауға болмайды, ал басталған іс қысқартылуға жатады; әкімшілік құқық бұзушылық оқиғаларының және құрамының болмауы; әкімшілік жауаптылықты белгілейтін Заңның күші жойылуы; әкімшілік жауапқа тартуды мерзімінің өтуі. Аталған мән-жәйлар жеке тұлғаларға да, сол сияқты заңды тұлғаларға да қатысты. Мұның сыртында тек жеке тұлғаларға ғана қатысты іс жүргізуді болдырмайтын мән-жайлар белгіленген. Бұл әкімшілік құқық бұзушылық жасаған кезде адамның 16 жасқа толмауы; құқыққа қарсы әрекет жасаған адамның ақыл есінің дұрыс болмауы; құқық бұзушылық осы Кодекстің 5-таруына сәйкес мән-жайлар жаслағн ретте; әкімшілік жауапқа тартылатын адам жөнінде сол факт бойынша әкімшілік жаза қолдану туралы не істің қысқартылуы туралы не істің қысқартылуңы туралы судъяның, органның /лауазымды адамның/ қаулысының, сондай-ақ нақ сол факт бойынша сол ь қылмыстық іс болуы; ісі жүргізіліп отыратын адамның қайтыс болуы.
Егер істі қарау кезінде әкімшілік құқық бұзушылықта қылмыс белгілері бар екендігі табылса, онда істі қарайтынорган /лауазымды адам/ материалдарды прокурорға, алдын ала тергеу немесе анықтау органыныа береді. Іс жүргізу мемлекеттік тілде жүргізіледі, ал қажет болған жағдайда орыс тілі немесе басқа да тілдер қолданылады. Іс жүргізіліп жатқан тілді білмейтін адамдарға ана тілінде немесе өзі білетін тілде сөйлеу, аудармашынгың қызметін тегін пайдалану қамтамасыз етіледі.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарау барлық азаматтардың тегіне, әлеуметтік, лауазымдық және мліктік жағдайына, нәсілі мен ұлтына, сеніміне, жынысына, тіліне, дінге көзқарасына және істейтін жұмысының сипатына, тұратын жеріне, қоғамдық бірлестіктерге қатысына және тағы бюасқаларға қарамастан заң мен істі қарайтын органның алдында тең негізінде жүзеге асырылады.
Әкімшілік құқық бзушылық туралы істер істі қарауға құқықты судъя орган /лауазымды адам/ бұзушылық туралы хаттама және істің басқа материалдарын алған күннен бастап он бес күн мерзімде қаралады. Мысалы, қөамауға әкеліп соғатын әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс ол жөнінде хаттама мен бсқа материалдар алынған күні қаралуға тиіс.
Іс жүргізуді қамтамасыз ететін жеке тұлғаны әкімшілік ұстау сияқты шараны айрықша бөлген жөн, өйткені мәселе оның бостандығын уақытша шектеу жөнінде қойылып отыр. Бұл шараны ерекше жағдайларда ішкі істер /полиция/, шекара қызметінің органдары, әскернилендірілген күзет пен әскери автомобиль инспекциясы лаузымды адамдары және т.б. қолданады. Ол ықпал етудің басқа шаралары таусылған жағдайда, әкімшілік құқық бұзушылықтың жеке басын анықтау үшін; әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама, егер ол міндетті болатын болса, жасау мақсатында жүзеге асырылады.
Әкімшілік ұстау үш сағаттан ұзақ болмауы керек. Адам шекара кеден режимін, төтенше жағдай тәртібін бұзған жағдайда 24 сағат ішінде проокурорға хабарланып, 48 сағатқа дейін ұсталуы мүмкін.
Өзін қатысты әкімшілік іс жүргізуді қамтамасыз ету шаралары қолданылған адам жоғары тұрған органға (жоғары тұрған лауазымды адамға) немесе сотқа шағым бере алады. Шағым бес аралығында қаралуы тиіс.
1.1 Әкімшілік жауаптылық туралы істерді қарауға өкілетті орган (лауазымды адамдар)
Бұл атқарушы органдардың жалпы жүйесімен сәйкес келмейтін әкімшілік юрисдикция органдары. Олардың құзіретінің, сондықтан, арнаулы сипаты бар. Олардың қатарына:
А) аудандық және соларға теңестірілген соттардың, әкімшілік соттардың судъялары. Судъялардың қарауына аса маңызды әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қарап шешу жатқызылған.
Судъялар, істің қайда қаралуға жататындығына қарамастан, ӘҚБкК-тің 541-бабының бірінші бөлігінде көрсетілгендерден басқа, әкімшілік жаза түрлдерінің тірі ретінде шетелдік азаматтарды не азаматтығы жоқ адамдарды ҚР-ның шщегіне әкімшілік жолмен шығарып жіберу, әкімшілік қамауға алу, лицензиядан, арнаулы рұқсаттан, біліктілік аттестатынан /куәлігінен/, арнаулы құқығынан айыру, заттарды өтемін төлеп алып қою не тәркілеу, сондай-ақ құрылысты еріксіз бұзу, белгілі бір қызметпен айналысуға тыйым салу көзделген әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарайды;
ә/ кәмелетке толмағандардың құқықтарын қорғау жөніндегі комиссиялар 16-дан 18-жасқа дейінгі адамдар жасаған құқық бұзушылықтар туралы істерді қарайды;
б/ ішкі істер органдары, мемлекеттік инспекциялар органдары және ӘҚБтК-тің 543-576 баптарымен осындай істерді қарауға уәкілеттік берілген басқа да қадағалау және бақылау органдары/ олардың лауазымсды адамдары/. Бұларға, мысалы, өрт қадағалау органдары, көлік инспекциялары, монополияға қарсы органдар, санитариялық және малдәрігерлік қадағалау органдары, шекара қызметі органдары т.б. жатады.
Осы тармақшада көрсетілген органдардың лауазымды адамдары осы Кодекспен өздерінің қарауына жатқызылған істерді қарайды және әкімшілік жазалар қолданады /инспекторлар, бақылаушылар-ревизорлар т.с.с./.
1.2 Іс жүргізуге қатысушылар.
ӘҚБкК олардың қатарына мыналарды жатқызады: өзі жөнінде іс бойынша іс жүргізіліп жатқан адам; жәбірленуші /егер ондай болса/; заңды өкілдер; қорғаушы; куә; маман; сарапшы; аудармашы; прокурор. Кодексте іс жүргізуге қатысушылардың прцессуалдық құқықтары мен бостандықтарына ерекше көңілаударылған.
Сонымен әлдебір әкімшілік құқық бұзушылық жасады деп айып тағылған адам істің материалдарымен танысуға, түсініктеме беруге, дәлелдемелер табыс етуге, өтініш және қарсылық мпәлімдеуге, қорғаушының заң көмегін пайдалануға, ана тілінде сөулеуге және қажет болған жағдайда аудармашының қызметін пайдалануға іс бойынша шығарылған қаулыға шағымдауға құқылы. Іс оның қатысуымен қаралады. Егер оған істің қаралатын орнымен уақыты хабарланғаны туралы дерктер болса және одан істі қарауды кейінгі қалдыру туралы өтініш түспесе, онда іс оның өзі болмаған жағдайда қаралуы мүмкін. Кейбір істер бойынша әкімшілік жауаптылыққа тартылатын адамның қатысуы міндетті /мысалы, ұзақ бұзақылық туралы істер бойынша/. Мұндай реттерде шаыру бойынша келуден жалтарған адамды ішкі істер органының /полицияның/ алып келуіне болады.
Әкімшілік құқық бұзушылықтың тән жарақатын алған, мүліктік немесе моральдық жағынан зақым келтерілген жеке немесе заңды тұлға жәбірленуші болып табылады.
Жеке адамның ата-анасы, асырап алушылары, қорғаншылары, қамқоршылары және қорғаншысы немесе асыраушысы болып отырған өзге де адамдар оның заңды өкілдер болып табылады.
Қорғаушы - әкімшілік жауапқа тартылушы адамның құқықтары мен мүдделерін қорғауды жүзеге асыратын және оған заң көмегін көрсететін адам.
Куә - осы іс үшін маңызы бар мән-эжайлардан хабардар болуы мүмкін кез келген адам.
Арнаулы ғылыми білім қажет болған жағдайда істі жүргізіп жатқан судъя, орган /лауазымды адам/ сарапшы тағайындайды.
Іске қатысушылардың бәрі істің материалдарымен танысуға, өтініштер мәлімдеуге, іс бойынша шығарылған қаулыға шағым беруге құқылы.
2.1 Іс жүргізудің сатылары.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс жүргізу мыналардан тұрады; істі қозғаудан; оны қарап шеуден; іс бойынша щығарылған қаулыға шағым немесе наразылық келтіруден; іс бойынша шығарылған қаулыны орындаудан.
Әкімшілік іс қозғау - әкімшілік іс жүргізудің бастапқы сатысы Оның себептері мен негіздемелерін айыру керек.
Іс қозғауға: уәкілетті лауазымды адамның әкімшілік құқық бұзушылық жасу фактісін тікелей анықтау; құқық қорғау органдарынан, сондайақ басқада мемлекттік органдардан, жергілікті өзін-өзі басқару органдарынан түскен материалдар; жеке және заңды тұлғалардың хабарламалары немесе мәлімдемелері; бұқаралық ақпарат құралдарындағы хабарламалар себеп болады.
Әкімшілік құқық бұзушылық белгілерін көрсететін жергілікті деректердің болуы іс қозғау үшін негіздеме болады.
Әкімшілік қөұқық бұзушылық жасалғаны туралы хаттама жасалған немесе ол жөнінде іс қозғау туралы прокурор қаулы шығарған кезден бастап әкімшілік құқық бұзушылық туралы іс қозғалаған болып саналады.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама – құқыққа қарсы осы әрекеттің жасалағанын куәландыратын процессуалдық құжат / бұл әлбетте, болжам бойынша/. Оны уәкілетті лауазымды адамдар жасайды - әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы істерді қаруға құқылы органдардың өкілдері / мысалы, ішкі істер органдарының өкілдері / мысалы, ішкі істер органдарының бақылау-қадағалау органдарының және т.б. лауазымды адамдары/.
Хаттаманың деректері белгіленген: жасалған күні мен орны: оны жасаған адамның лауазымы, атаы-жөні, бұзушының жеке басы туралы мәліметтер, бұзушылықтың жасалған орны, уақыты мен мәні , осы құқықө бұзушылық үшін әеімшілік жауаптылық көзделетін ӘҚБтК-тің бабы: куәлармен жәбірленушілер туралы деректер; бұзушының түсініктемесі және істі шешу үшін қажетті өзгеде мәліметтер. Хаттама жасалған кезде жеке адамға немесе заңды тұлғаның заңды өкіліне олардың құқықтары мен міндеттері түсіндірілуге тиіс.
Хаттамаға олардың түсініктемелері мен ескертпелері, егер олар болатын болса, қоса тіркеледі. Бұл адамдар хаттамаға қол қоюдан бас тартқан жағжайға оған тиісті жазба жасалады. Өздеріне қатысты іс қозғалаған адамдарға, заңды өкілдерге хаттаманың көшірмесі алған қолы қойылып, дереу тапсырылады.
Хаттама әкімшілік құқық бұзушылық жасалу фактісі анықталғаннан кейін дереу, ал салық салу саласында салықты тексеру аяқталғаннан кейін жасалады. Егерде істің мән-жайларын, оның ішінде жеке ажамның өз басын немесе заңды тұлға туралы мәліметтерді қосымша анықтау талап етілетін болса, онда хаттама құқық бұзушылық анықталған кезден бастап үш тәулік ішінде жасалады.
Бұдан кейін хаттама /прокурордың қаулысы/ істі қарауға уәкілдік берілген судъяның, органның /лауазымды адамның/ қарауы үшін бір тәулік ішінде жіберіледі.
Егер құқық бұзушылық әкімшілік құқық бұзушылыққа әкеп соқтыруы мүмкін болатын болса, онда хаттама дереу судъяға жіберіледі.
Әкімшілік құқық бұзушылық туралы хаттама барлық жағдайларда жасалын.а бермейді./639-б/.
Мәселен, ескерту немесе бір айлық есептік көрсеткіштен аспайтын мөлшерде айыппұл салу түрінде әкімшілік жаза қолдануға әкеп соғатын құқық бұзушылық жасалған жағдайда, хаттама жасалмайды. Уәкілдік берілген лауазымды адам құқық бұзушылық жасалған жерде ескертуді рәсімдейді немесе айыппұл салады. Егер адам сол жерде салынған жазаға дауласатын болса, хаттама негіздемелер бойынша жасалады..........