Экономика | Кафедрада жасалатын оқу жоспары есептеу жұмысын автоматтандыру

Мазмұны

КІРІСПЕ 3
І. «ВУЗДАҒЫ КАФЕДРА ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН DELPHI КӨМЕГІМЕН ДАМЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ» АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІ. 5
1.1.Есептің қойылымы. 5
1.2.Ақпараттық жүйенің құрылымы. 7

1.3.«Вуздағы кафедра құжат айналымын Delphi программасы көмегімен дамыту ұйымдастыру» есебінің ақпараттық моделі. 10

1.4.ADO технологиясы. 19
НЕГІЗГІ БӨЛІМ 22
ІІ. «ВУЗДАҒЫ КАФЕДРА ҚҰЖАТ АЙНАЛЫМЫН DELPHI КӨМЕГІМЕН ДАМЫТУДЫ ҰЙЫМДАСТЫРУ»
АҚПАРАТТЫҚ ЖҮЙЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУ 22
2.1. Delphi негізгі тілінің құралдары 22

ҚОРЫТЫНДЫ 29
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР 30.....\

І. «Вуздағы кафедра құжат айналымын Delphi көмегімен дамыту ұйымдастыру» ақпараттық жүйесі.
1.1.Есептің қойылымы.
«Кафедрадағы құжат айналымын Delphi программасы арқылы дамыту автоматтандыру» жүйесі мәліметтерді енгізу, сақтау және өңдеу жұмыстарын атқарады. Бұл бағдарламаны құру барысында өңделетін құжаттардың тізімі анықталды.
Кафедраның құжат айналымын зерттей келе кафедраның жұмысын автоматтандырудың алғашқы қадамы болып саналатын «оқу жоспары» ақпараттық жүйесін құру қажеттігі туды. Онда өңделетін құжаттар келесідей:
• Кіріс
• Шығыс
Оқу жоспарына мына мәліметтері кіреді:
• Мамандық аты
• Мамандыққа оқуға түсу жылы
• Пән аты
• Пән компоненттері
• Пән түрі
Ақпараттық жүйеде өңделетін құжаттар кіріс және шығыс құжаттары болып бөлінеді:
Кіріс құжаттары
Жоғарыда көрсетілген мәліметтер негізінде кіріс құжаттары келесі обьектілерден тұрады:
• Факультет (факультет аты, декан, байлансы телефоны, мекен-жайы - университеттегі барлық факультет туралы мәліметтер жиналады.
• Кафедра(Аты, Факультеті ) – факультеттердегі кафедралар туралы мәліметтер жиналады.
• Мамандық(Аты, Кафедрасы) – кафедралардағы мамандықтар туралы мәліметтер жиналады.
• Пән – кафедралардағы оқытылатын пәндер туралы мәліметтер жинақталып, көрсетіледі.
• Пән компоненті (пән аты, компоненттің түрі) – пән компоненті туралы мәліметтер жинақталған.
• Мамандыққа оқуға түсу жылы – белгілі бір мамандыққа түскен жыл туралы мәліметтер жинақталып, енгізіледі.

Кіріс құжаттарына мәліметтер енгізуде деректер қорына жаңа жазбалар қосылады. Мысалы, факультет обьектісін дайындағанда, университетте ашылған факультет аты, деканының аты-жөні, байланыс телефоны және т.б жаңа ақпаратпен толықтырылады.
Жоғарыда аталған обьектілерде сақталатын мәліметтер шығыс құжаттарын алу үшін қолданылатын ақпаратқа жатады.

Шығыс құжаттары
Кіріс құжаттарының әрқайсысы белгілі бір мәліметерден тұрады. Осы мәліметтер негізінде шығыс құжаттары алынады. Шығыс құжаттары төмендегідей:
• Мамандық аты
• Пән аты
• Мамандыққа түсу жылы
• Пәннің түрі
• Пән компоненті
Жоғарыда аталған шығыс құжаттарының обьектілері кіріс құжаттарының мәліметтерімен толтырылады. Ал қалған мәлімет өрістерін қолданушы өзі енгізіеді. Қосымша мәліметтерді (барлық сағат саны, Барлық кредит саны, әр семестр бойынша сағат саны, және т.б) бағдарлама өзі есептеп шығарып береді.



1.2.Ақпараттық жүйенің құрылымы.

Кез келген программаны құрастырудың бірінші кезеңі жобалаудан тұрады- нақты обьектілер, құбылыстар немесе процестің ара қатынастарын көрсететін модель тұрғызу. Ал программа болса, осы модельді іс жүзінде іске асырады және ол программаның дұрыс жұмыс істеуі бірінші этапта құрылған модельдің нақты қайшылықсыз болуына байланысты болады. Сондықтан программаның текстін жазу өңдеудің аса қиын кезеңі емес.
Мұнда ең басты мәселе программа текстін жазу емес, оның программа орындалғанда не істеу қажеттігін, түсіну. Әсіресе бұл деректер қоры және құжаттармен жұмыс істелгенде өте қажет. Сондықтан программа жазу алдында бір-бірімен мәліметтер өзара қандай байланыста және оларды қалай сақтау керектігін нақты анықтап алу керек.
Деректер қорының структурасын жобалау мен олардың қатынастарын анықтау кезіндегі алынған шешімдерді құжат түрінде сақтаған дұрыс, себебі, программаның атқаратын функцияларының жолдарын және оның структурасын анықтау үшін қажет болады. Осындай шешімдерді ойластыру процесін, ақпарат моделін тұрғызу немесе ақпаратты зерттеу деп атайды.
Ақпарат моделі алға қойылған мақсатты бастапқы шешудің кезеңі – жобалау кезінде құрылады. Олар программа жұмысына қажет мәліметтер арасындағы байланысты нақты көрсетуі қажет. Себебі жобалау кезеңінде жіберілген қатені түзеу қиындыққа түседі.
Дайын ақпарат моделі өзі бір дайын өнім. Себебі, мақсаттың орындалуына жеткізетін түйіні болып табылады. Ақпарат моделі көбіне графикалық схема түрінде беріледі.
Негзігі терминдер
Ақпарат моделін тұрғызудың мақсаты мәліметтерді анық толығымен сипататау және олардың қарым-қатынасын анықтау.
Ақпарат модель обьектілерін анықтау үшін обьект және қатынас – деген терминдер пайдаланылады.
Обьект дегеніміз – олар туралы мәліметтер анықталатын және сақталатын, ерекше мәнді, іс жүзінде бар немесе елестетілетін құбылыс.
Обьект

Сурет 1.2.1. Ақпараттық обьектінің суреттелуі.
Обьектінің, оның қасиеттерін сипаттайтын және бір обьектінің әр түрін ажырататын, атрибуттары болады.
Осы түсініктерді программа жүзінде қарастыратын қарастыратын болсақ, онда обьектілер деректер қоры кестелерін анықтайды, ал байланыстар кестеде сақталатын мәлімет арасындағы байланысты көрсетеді.
Сонымен деректер қоры деп, ақпарат жүйесіне қажетті барлық мәліметтер кестелерінің жиынын айтамыз.
Қарапайым деректер қоры бір кестеден тұрады. Байланыс обьектілердің өзара тәуелділіктерімен қарым – қатынастарын анықтайды. Әр байланыс екі обьектінің арасындағы қатынас немесе обьектінің өзімен өзін қатынасы (рекурсивті) болып табылады.
Байланыс мағыналардың бөліктерін қосатын түзумен немесе сынық түзумен кескінделеді. Әр бір байланыс мына мәліметтен тұрады:
• Обьектінің өзара әсерін көрсететін – аты;
• Дәрежесі немесе қуаттылығы – «бірдің бірге», «бірдің көпке» және «көптің көпке»;
• Міндеттілік белгісі – міндетті немесе міндетті емес.
Көбінесе байланыстар «бірдің көпке» түрдегі байланыста болады. Бұл дәреже «көп» жағынан міндетті және «бір» жағынан міндетті емес болады. Міндетті жағы үзіліссіз түзумен белгіленеді. Ал міндетті емес – үзік сызықпен кескінделеді. Егер қатынастың бір жақтары «көпке» байланысты суреттелсе, байланыс сызықтары тармақталады.
Ақпарат модельдерін тұрғызу ережелері
Енді ақпарат моделін тұрғызуда сақтауға қажет ережелерді келтірейік. Алғашқы екі ереже жеке обьектілеріді оқшаулауға қатысты:
• 1-Ереже : Кез келген құбылыс бір обьект түрінде көрсетілуі керек. Мысалы, егер сізде ФАКУЛЬТЕТ обьектісі бейнеленген болса, онда осы модульге КАФЕДРА обьектісін кіргізу керек, себебі бір зат туралы мәліметті бірнеше жерде сақтамау керек.
• 2-Ереже: Әрбір обьект жеке дара анықталуы керек, яғни обьектінің әрбір данасы осы обьектінің басқа даналары ажыратылатындай, анық бір мәнді болуы қажет. Практика жүзінде бұл, деректер қоры кестесінде бірдей екі жазба болмауы керек екенін көрсетеді.
Келесі үш ереже ақпарат модельдері әртүрлі обьектілерінің өзара байланысын анықтауға қатысты.
• 3-Ереже: Модульде «Көптің көпке» түрлі қатынастың болуы есептің толығымен ойластырылып, болмағанын көрсетеді, модульде мұндай екі жаққа қатысты байланыстардың болмауына жол берілмейді.

1.2.2-сурет. Байланыстың «Көптің көпке» түрі.
• 4-Ереже: «Бірдің бірге» түрлі бір жақты немесе екі жақты қатынастар, міндетті емес өте сирек қолданылады. Ондай қатынастардың болуы деген модельде артық мағына бар деген сөз. Екі жақты міндетті болатын байланыстар жасауға болмайды.

1.2.3-сурет. Байланыстың «бірдің бірге» түрі.

• 5-Ереже: Рекурсивті қатынастар жай модельдерге әдетте қолданылмайды.

1.2.4-сурет. Рекурсивті байланыс.

Көріп отырғанымыздай, ақпарат моделін түсінудің қиындығы жоқ, және оңай, түсінуге қолайлы.

1.3.«Вуздағы кафедра құжат айналымын Delphi программасы көмегімен дамыту ұйымдастыру» есебінің ақпараттық моделі.

Оқу жоспары деректер қорын жобалау барысында мынадай талаптар қойылды:
Факультетте қанша кафедра бар, ол кафедрада қандай мамандықтар дайындалады, әр кафедрада қандай пәндер оқытылады, ол пәндердің оқылу жоспары қандай деген сұрақтарға толық мәліметтер алу қажет. Есептің осындай түрде қойылу негізінде біз келесі маңызды обьектілерді ерекшелей аламыз:
• Факультет – мұнда факультет көлеміндегі мәлімет жазылады.
• Кафедра – мұнда кафедра мамандықтары көрсетіледі.
• Мамандық - әр кафедра бойынша мамандықтардың түрлері көрсетіледі.
• Мамандыққа түсу жылы – мамандыққа түскен жылдар көрсетіледі.
• Пәндер – кафедра бойынша пәндер тізімін сақтайтын обьект.
• Оқу жоспар – программаға қажетті негізгі обьект болып табылады, мұнда әр мамандықтың оқу жоспары келтіріледі.
Енді айтылған түсініктер бойынша мүмкін болатын байланыстарды қарастырайық.
Факультетте бірнеше кафедра болуын ескеріп, Факультет және Кафедра обьектілердің «Бірдің көпке» түрдегі байланыста болуы мүмкін.

1.2.5-сурет. Факультет және Кафедра обьектлерінің арасындағы байланыс.
Кафера обьектісі Мамандық обьктісімен, де пән обьектісімен де байланысты.

1.2.6-сурет. Кафедра, Мамандық және Пән обьектілерінің байланысы.

Жоғарыда көрсетілген байланыс келесіні көрсетеді. Әр кафера бірнеше мамандық дайындауы мүмкін. Сонымен қатар, әртүрлі пәндер оқытуы мүмкін.

1.2.7-сурет. Мамандық, Түсу жылы және оқу жоспар
обьектілерінің байланысы.


Енді әр обьектіні жеке қарастырамыз және оларға қажетті атрибуттарды анықтаймыз[12].

Обьектілердің ақпараттық атрибуттары
Факультет
Факультет обьектісінің атрибуттары болып қарастырылатын, төмендегі мәліметтер сәйкес келеді:
• Атауы;
• Факультет деканы;
• Қысқаша аты;
• Телефон;
«Факультет» обьекті. Бұл обьектіде университет факультеттері туралы мәліметтері сақталады,
Өріс Мәліметтер типі Түсініктеме
Id «Счетчик» Факультет коды
Fac Мәтіндік Факультет аты
SmallFac Мәтіндік Қысқаша аты......