Экономика | Нарық жағдайында кәсіпорынның инвестициялық стратегиясының басым бағыттары («АзияАгроФуд» АҚ мысалында)

Мазмұны

КІРІСПЕ............................................................................................................3
1. КӘСІПОРЫННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ.......................
1.1 Инвестицияның мәні, классификациясы және құрылымы.................. 7
1.2 Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясының басым бағыттары …………………………………………………………………..….……14
2 АзияАгроФуд» АҚ-НІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ӘЛЕУЕТІН ТАЛДАУ...................................................................................................
2.1 «АзияАгроФуд» АҚ-не жалпы сипаттама және өнім ассортименті мен өндіріс ырғақтылығын талдау.......................................................26
2.2 Ресурстық потенциалдың пайдалануын талдау................................. 34
2.3 Экономикалық тиімділіккөрсеткіштерін талдау................................ 39
3 КӘСІПОРЫННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫК СТРАТЕГИЯСЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ....................................................................
3.1 Кәсіпорында инвестициялық стратегиясын болжау ……….……….. 47
3.2 Қазақстанның нарықтық қатынастар жүйесінде инвестициялық қызметтің дамыту мәслелері................................................................59
ҚОРЫТЫНДЫ.................................................................................................65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ.......................................... 67
КІРІСПЕ
Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Елімізде өтіп жатқан нарықтық қатынастар тек экономиканы дамыту үшін ғана емес, бүкіл қоғамдық өмір үшін де орасан зор маңызы бар екендігін республикамыздың атқарылған жұмыстар көз жеткізе дәлелдейді. Қалыптасқан экономикалық қатынастарға елеулі өзгерістер енгізді және сайып келгенде әрбір енбекшінің мүддесін қамтыды. Сондықтан бұған дейін ынта - ықыластың уақыт өткен сайын әлсіремейтіндігінің, қайта арта түсетіндігін жалғасуда.
Қазіргі заманауи жағдайында экономикалық қызметтің барлық экономикадағы негізгі буыны – бұл кәсіпорын. Міне сондықтан да, бұл деңгейде қоғамға қажетті өнім өндіріліп, қызмет көрсетілуі тиіс. Бұған жағдайлар да бар. Өйткені фирмаларда ең білікті мамандар жинақталады. Мұнда ресурстарды үнемдеп жұмсау, жоғары өнімді техникалар мен технологияларды қолдану мәселелері кең түрде шешіледі. Фирмаларда өндірісті және өнімдерді сатуға кететін шығындарды мейлінше азайтуға қол жетеді. Сол сияқты бизнес-жоспарлар әзірленеді, маркетинг қолданылады, тиімді басқару жүйесі – менеджмент іске асырылады.
Қазақстан экономикасына инвестицияларды тарту мароэкономикалық сипаттағы стратегиялық және тактикалық міндеттерді шешуге бағытталған объективті қажетті үрдіс. Инвестициялар экономиканың қарқынды өсуіне елеулі әсерін тигізеді. Қазақстан экономикасының даму жағдайларында инвестициялар әлеуметтік және өндірістік мүмкіншілігінің құрылымдық өзгеруінің маңызды құралы болып табылады. Ұдайы өндіріс қатынастары жүйесінде инвестициялар маңызды құрылымдық пайда болу қызметін атқарады, халық шаруашылығының қай салаларына инвестициялардың салынуына қарай экономиканың болашақ құрылымы байланысты болады.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметі - бұл кәсіпорынның шаруашылық қызметінде маңызды роль атқаратын және өзіне тән заңдылықтарымен дамып отыратын, өзіндік логикаға ие объективті процесс, себебі инвестициялар өзінің экономикалық табиғаты жағынан болашақта табысқа жету үшін ағымдағы тұтынудан бас тартуды білдіреді.
Қазіргі таңда көптеген кәсіпорындар өз қызметтерін инвестиция есебінен қаржыландырып дамытуда. Көптеген өндіріс орындары қайта ашылып, ал қызмет етіп келе жатқан өндірістер қызмет көрсету аясын кеңейту арқылы жүздеген, мыңдаған халықты жұмыспен қамтып отыр. Бастапқыда инвестицияны жүзеге асыру жетекшілері өз бетінше инвестицияға қатысты шешім қабылдай алатын кәсіпорынның жұмысы болып көрінсе, онда мұндай жағдайда ең әуелі шешімнің зардаптарын бағалауды үйрену керек, өйткені инвестициялардың жүзеге асырылмауы да өзінше бір стратегия.
Нарықтық экономиканың ерекшеліктерін ескере отырып, жер қойнауын геологиялық барлау, өндіру және өңдеу жүргізу саласында инвестициялық үрдісті қалыптастыруда әлемдік технологияларды және менеджмент пен маркетингтің озық әдістерін қолдануға негізделген және инвестициялау тетіктерін қалыптастыруда ең тиімді инвестициялық жобаларды нарықтық тетіктер арқылы дайындау ғылыми және тәжірибелік тұрғыдан өзекті тұрғы болып табылады.
Экономиканың өсуі инвестициялық қызметтің белсенділігімен байланысты. Сондықтан, қазіргі таңда еліміздің құрылыс саласының алдында тұрған негізгі мақсаты құрылымдық және инвестициялық саясат жүйелерінің барынша қайта қаралуын талап етеді. Бірақ, өз кезегінде инвестициялық қызмет, құрылымы, ұдайы өндірістегі қаржылық және материалдық активтер дәрежесі оның инвестициялық тартымдылығын анықтайтын факторы негізінде еліміздің экономикалық жағдайына байланысты болып келеді, яғни бұл инвесторлардың нарықта инвестициялық стратегияны дайындауды есепке алу факторы болып табылады.
Инвестициялық қызметтің қажеттілігінің заманауи әдістемесі нарықтық экономика талаптарымен шарттасқан, сондықтан құрылысты инвестициялау мүмкіндігінің критерийі болып оның тиімділігін бағалау табылады.
Кәсіпорынның инвестициялық қызметін талдаудың маңызды құрамдас бөлігі қызметтің тиімділігін бағалау болып табылады. Оның қажеттілігі экономиканың ресурстарды шектеу туралы негізгі қағидасымен байланысты. Инвестицияларды тарту, оларды тиімді пайдалану және кәсіпорынның белсенділігін арту жолдарын табу зерттеу жұмысының негізгі проблемалары болып есептеледі. Осы және басқа да себептер мәселенің қойылымын өзекті етеді және құрылыс саласындағы инвестициялардың тиімділігін бағалау негіздерін тереңдетуге бағытталған зерттеулер жүргізу қажеттілігін талап етеді. Инвестиция мәселесi, оның экономиканың нақты секторындағы экономикалық тиiмдiлiгiн жоғарлату туралы төмендегi ғалым-экономистердiң еңбектерiнде қарастырылған: К.Маркстiң, Дж.М.Кейнстiң, Р.Холттың, П.Хавроненоның, Ван Хорн Дж, Э.Хелферт, А.Маршалдың, Дж.Соросаның, П.Самуэльсонның, Р.Гильфердинганың, Лу Цзиньюнаның, Л.Абалкиннiң, М.Агарковтың, Б.Алехиннiң, А.Астахова, С.Жуковтың, Я.Квашидiң, В.Красовскидiң, А.Мартыновтың, Д.Палтеровичтiң, Ю.Плышовскидiң, В.Т.Хачатуровтың, Ю.Яковтың және т.б. Инвестициялық стратегияны анықтау және инвестициялық процестегi басымдылықтарды таңдау сұрақтары, сондай-ақ жалпы инвестицияны пайдаланудың тиiмдiлiгі, сонымен қатар экономиканың нақты секторындағы инвестицияны пайдаланудың тиiмдiлiгі туралы сұрақтар қазақстандық ғалым-экономистердiң зерттеулерiнде көрiнiс тапқан. Олар: А.Ашимбаев, Т.Ашимбаев, У.Баймұратов, А.Есентугелов, М.Кенжегузин, А.Қошанов, К.Қажмұратов, Р.Қамшыбаев, Н.Мамыров, Н.Нұрланова, А.Нұрсеитов, К.Окаев, М.Оспанов, Н.Сағадиев, О.Сабденов, С.Сатубалдин, П.Посаченко және т.б. Сонымен қатар мынандай жағдайды айта кеткен жөн, экономикадағы инвестицияның табиғатын әсiресе нақты сектордың қазiргi түсiнуге қатысты бiрқатар теориялық және тәжiрибелiк мәселелер, өндiрiстiк-техникалық дамуына инвестиция тарту, осы сфераға шетел инвестицияларын тарту, нақты инвестициялық жобаларды бағалаудың әдiстемелiк негiзiн жетiлдiру және оларды таңдау, бағалы қағаздар арқылы инвестициялық процестi жанамалау, жобаның несиелеудi ұйымдастыру және пайдалану әлi де қажеттi көрiнiске ие болған жоқ Инвестицияларды құрылыс саласына тарту және тиімді пайдалануды жетілдіруді зерттеу бүгінгі таңда өзекті болып табылады.
Дипломдық жұмыстың мақсаты - инвестицияларды тиімді пайдалану және инвестициялық қызметтің тиімділігін арттыру жолдарын зерделеу болып табылады.
Дипломдық жұмыстың міндеті – «АзияАгроФуд» АҚ өндірісінде өнімдердің негізгі шикізаты – нан өнімі болып табылады. Жоғары сапалы нан өнімдерін өңдеу үшін сапалы шикізат болуы керек. Жеткізу және сақтау барысында нан өнімінің қалыптығын сақтау саласындағы инвестициялардың тиімділігіне әсер етуші факторларды талдау және өнім ассортиментін көбейту және өңдеу жүргізу компанияларының инвестициялық белсенділігі мен тартымдылдығын бағалау; құрылыс кешенінде инвестициялық қызметтің тиімділігін арттыру жолдарын қарастыру. «АзияАгроФуд» АҚ қаржы - шаруашылық қызметіне талдау жүргізе отырып, инвестициялық саясаты техникалык саясаттың орындалу факторы ретінде жетілдіру жолдарын жүзеге асыруға тиісті бағыттар мен атқарылатын іс әрекеттерді тұжырымдау.
Зерттеу объектісі - «АзияАгроФуд» АҚ.
Зерттеу пәні болып – өңдеу, жеткізу барысында нан өнімінің қалыптығын сақтау саласындағы инвестициялық қызметтің тиімділігін арттыру барысындағы басқарушылық және экономикалық қатынастардың жиынтығы саналады.
Диплом жұмысының теориялық және практикалық мәні - отандық және шетелдік экономист-ғалымдардың еңбектері құрайды. Зерттеу барысында ҚР Президентінің жарлықтары, Үкімет қаулылары, жер қойнауын геологиялық барлау, өндіру және өңдеу жүргізу саласындағы заңдар мен нормативтік құжаттар, сондай-ақ қабылданған мемлекеттің даму бағдарламалары қолданды.
Ғылыми жаңалығы және тәжірибелік маңыздылығы Зерттеу барысында ғылыми жаңалыққа ие келесі нәтижелер алынды:
 инвестициялық процестің теориялық түсінігі мен мәні нақтыланып негізгі қағидалары анықталды;
 инвестициялардың тиімділігіне әсер етуші факторларларды есепке алу нәтижесінде кәсіпорындағы инвестициялық қызметтің тиімділігі бағаланды;
 өңдеу, жеткізу барысында нан өнімінің қалыптығын сақтау нарығын аналитикалық зерттеу негізінде осы салаға инвестицияларды тарту тетіктерін жетілдіру бойынша ұсыныстар жасалды.
Қорғауға ұсынылатын ғылыми тұжырымдар: инвестициялық қызметтің негізгі теориялық және әдістемелік аспектілері; өңдеу, жеткізу барысында нан өнімінің қалыптығын сақтау саласындағы инвестициялық қызметке әсер етуші факторлар мен инвестициялық қызметтің тиімділігі; инвестицияларды өңдеу, жеткізу барысында нан өнімінің қалыптығын сақтау саласына тарту тетіктері.
Дипломдық жұмыстың практикалық маңызыдылығы – жұмыста келтірілген зерттеулер нәтижелері мен ұсыныстарды инвестициялық стратегияны жүзеге асыруда, мемлекеттік немесе аймақтық даму бағдарламаларын даярлауда пайдалануға болады.
Дипломдық жұмыс құрылымы. Дипломдық жұмыс кіріспе, үш бөлім, қорытынды, пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Бірінші бөлімінде, кәсіпорынның инвестициялық стратегиясының теориялық негіздері, Инвестицияның мәні, классификациясы және құрылымы, Кәсіпорынның инвестициялық стратегиясының қалыптасу кезеңдері, Қазақстан Республикасынын инвестициялық қызмет іс әрекеттерін заңдармен қамтамасыз етудің теориялық - әдістемелік негіздерін нақтылау мәселелері қарастырылған;
Екінші бөлімінде, талдау жүргізілген; АзияАгроФуд» АҚ-нің экономикалық әлеуетіне, «АзияАгроФуд» АҚ-не жалпы сипаттама және өнім ассортименті мен өндіріс ырғақтылығына, ресурстық потенциалдың пайдалануына , экономикалық тиімділік көрсеткіштеріне талдау жүргізілген;
Үшінші бөлімінде, кәсіпорынның инвестициялык стратегиясын жетілдіру жолдары, кәсіпорында инвестициялық стратегиясын болжау , Қазақстанның нарықтық қатынастар жүйесінде инвестициялық қызметтің дамыту мәслелері қарастырылған.

1 КӘСІПОРЫННЫҢ ИНВЕСТИЦИЯЛЫҚ СТРАТЕГИЯСЫНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ
1.1 Инвестицияның мәні, классификациясы және құрылымы
Инвестициялар экономикалық жүйенің микро және макродеңгейінде жиі кездесетін категориялардың бірі. Дегенмен де экономикалық ғылыми ой инвестиялардың әмбебап анықтамасын әлі күнге дейін бере алмай келеді. Қазіргі экономикалық әдебиеттердегі инвестициялардың анықтамалары оның мазмұнын толық аша алмай отыр, көп жағдайда тек кейбір жақтарына ғана көңіл бөлінуде [5].
Көптеген анықтамалар инвестицияларды тек қана капиталдың өсуін мақсат тұтумен немесе ағымдағы экономикалық пайда табуды көздеумен байланыстырады. Әрине нарықтық экономика жағдайында бұл шарт анықтаушы болып саналатынмен, инвестициялар экономикалық мақсаттармен қатар экономикалық емес мақсаттарды да қөздеуі мүмкін.
Сондай-ақ, көп әдебиеттерде кездесетін қате – инвестиция ұғымы мен капиталды салымдар ұғымын теңдестіру. Капиталды салымдар ұғымында инвестициялар өндірістік немесе өндірістік емес сфералардағы негізгі құралдардың ұдайы өндірісіне салынатын капиталды қарастырады. Ал сонымен қатар инвестициялар матералды емес активтерге де, қаржылық құралдарға да салынатыны аян. Яғни, инвестициялар капитал салымдары ұғымынан әлдеқайда кең ұғым болып табылады [6].
Көпшілік әдебиетте инвестицияларды ақшалай қаражаттардың салымы деп есептейді. Бірақ инвестициялар тек қана ақшалай формада емес, сонымен қатар басқа да формаларда жүзеге асады: қаржылық және материалды емес [7].
Сонымен бірге көптеген анықтамалар инвестицияларды ұзақ мерзімді салымдар деп қарастырады. Сөзсіз инвестициялардың басым көпшілігі ұзақ мерзімге салынады, бірақ қысқа және орта мерзімге де салынатын инвестициялар да бар. Мысалы, облигациялар, қысқа мерзімді қаржылық салымдар, депозиттік сертификаттар.
Қазіргі отандық және шетелдік әдебиеттердегі инвестиция терминін көптүрлі түсіндіру оның көпқырлылығымен сипатталады. Сондықтан да бұл категорияның мазмұнын қалыптастыратын негізгі мінездемелік сипаттарына аса көңіл бөлу керек. Инвестициялар кәсіпорынның басқару объектісі ретінде келесідей мінездемелік сипаттамалардан тұрады [8]:
Біріншіден, инвестициялар экономикалық басқарудың объектісі ретінде қарастырылады. Инвестициялар технологиялық, экологиялық, әлеуметтік салалармен тығыз байланыста болғанмен экономикалық қатынасты, экономикалық қызметті білдіреді. Сәйкесінше, инвестициялар экономикалық мүдделерді қамтамасыз ететін микро және микродеңгейдегі экономикалық басқарудың объектісі болып табылады.
Екіншіден, инвестициялар экономикалық процеске жинақталған капиталды тартудың белсенді формасы ретінде қарастырылады. Инвестициялар мен жинақталған капитал бір-бірімен тығыз байланысты. Бұл инвестициялуға бағытталған экономикалық ресурс болып табылатын капиталдың табиғи мазмұнымен астарлас. Жинақталған капитал тек қана инвестициялау арқылы нақты экономикаға тартыла алады.
Үшіншіден, инвестициялар кәсіпкерлік қызметтің әсерін жинақтаушы қайнар көзі ретінде қарастырылады. Кәсіпорын деңгейінде инвестициялаудың мақсаты экономикалық әсерге қол жеткізу болып табылады. Ал инвестициялардың экономикалық әсергие табысты жинақтау әлеуеттік қабілеттілігімен қол жеткізеді. Инвестициялар табыстың қайнар көзі ретінде инвесторлардың болашақ әл-ауқатын қалыптастыратын маңызды қаражат болып табылады. Сонымен бірге инвестициялардың табыс әкелу сияқты әлеуетті қабілеті лезде жүзеге асып отырмайды, табыс тек инвестициялық объектілерді тиімді таңдау шартымен қамтамасыздандырылады.
Төртіншіден, инвестициялар нарықтық экономика объектісі ретінде қарастырылады. Кәсіпорындардың пайдаланатын инвестициялық ресурстары инвестициялық нарықта шоғырланады. Инвестициялық нарықта оның бағасы сұраныс пен ұсыныс нәтижесінде қалыптасады. Сондай-ақ инвестициялық тауарлар мен құралдардың бағасы олардың инвестициялық тартымдылығымен сипатталады. Бұл баға инвестициялық нарықтың нақты жағдайларындағы инвестициялық тауарлар мен құралдарға деген сатушылар мен сатып алушылардың экономикалық қызығушылығы мен мүдделерін көрсетеді.
Бесіншіден, инвестициялар тәуекел факторы ретінде қарастырылады. Тәуекел инвестициялардың барлық түрлері мен формаларының ажырамас сипаттамасы болып табылады. Инвестор инвестициялауды жүзеге асыру процесінде міндетті түрде түрлі тәуекелге бел буатыны сөзсіз. Инвестициялық тәуекел кәсіпкерлік қызметтегі табыс табу көзімен тікелей байланысты. Инвестордың инвестициялардан түсетін табыстың деңгейі жоғары болған сайын оның тәуекел деңгейі де соғұрлым жоғары болады,яғни табыстылық деңгейі мен тәуекел деңгейі бір-бірімен объективті байланысы пропорционалды болады.
Сонымен, «инвестиция» экономикалық категориясының жоғарыда келтірілген мазмұнын қалыптастыратын негізгі мінездемелік сипаттарына талдау жасай отырып, мыныдый қорытындыға келуге болады:
Кәсіпорын инвестициялары қаржының, оның барлық нысандарында пайда табу мақсатында шаруашылық қызметтің түрлі объектілеріне, сондай-ақ басқа да экономикалық және экономикалық емес әсерге жетуге бағытталған, уақыт пен тәуекел факторына байланысты, нарық принциптеріне негізделе отырып жүзеге асырылады......