Есеп және аудит | Банктің қаржылық жағдайын талдау бухгалтерлік есептердің ерекшеліктері

Мазмұны

1. Екінші деңгейлі банктің бухгалтерлік есепті ұйымдастыруының жалпы мәселелері
1.1. Банктегі бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуы
1.2. Есеп айырысу операцияларының есебі
1.3. Касса және кассалық операциялар есебі
1.4. Банктің кірістері мен шығыстар есебі
1.5. Несие операцияларымен депозиттік операциялары

II. Екінші деңгейлі банктердің аудиты
мен бақылауын жүргізу
2.1. Құжаттау, құжат айналымы және ішкі банктік бақылау
2.2. Банктік бақылау
2.3. Ішкі бақылау

Қорытынды
Әдебиттер
Тіркемелер
Кіріспе
Соңғы жылдары Қазақстан Республикасының экономикасында болып жатқан көптеген өзгерістері банк саласында да жаңа банктік операциялар, құжаттар алып келді, мұның барлығы банктің бухгалтерлік есебінде бейнеленуі тиіс.
Қазақстанның бухгалтерлік есеп жүйесі мен есеп беруі халықаралық өлшемдер мен стандарттарға негізделіп жетілдіруде. Өзгерістер тек бухгалтерлік есеп шот жоспарында ғана емес, сонымен қатар 2 – ші деңгейлі банктер ұсынатын қаржылық есеп беруде де жүргізілген.
2-ші деңгейдегі банк қызметінде жаңа шот жоспарын енгізу аналтиткалық және синтетикалық есептін бірыңғай формасын қалыптасрыуға, сондай-ақ ҚР–сы Ұлттық банкі тарапынан банктер қызметің қадағалау мен реттеуге мүмкіншілік жасайды. Екінші жағынан дүниежүзілік бухгалтерлік есеп принцптеріне мөлшерлері мен стандарттарына өту барсында жаңа қадам жасауға, бухгалтерлік есеп сапаын көтеруге, өз кезегінд банктік басқару процесіне жағдай жасауға мүмкін береді.
Дипломдық жұмысының мақсаты – банктің қаржылық жағдайын талдау бухгалтерлік есептердің ерекшеліктерін анықтау, әдіс- тәсілдерін көрсету бухгалтерлік есеп берудің басты мазмұны мен принцптерін айқында болып табылады.
Тақырыптың өзектілігі- Республика бойынша нарық экномикасында ақша айналмының құралы ретінде II деңгейдегі банктер үлкен үлес қосуда.
Банктегі бухгалтерлік есеп пен құжат айналымын ұйымдастыру кәсіпорындағы бухгалтерлік есептің жүргізілуі мен экономиканың материалдық және материалдық емес саласына міндетті түрде әсер етеді. Бұл байланыс кәсіпорындар мекемелерге, ұйымдарға есеп айруда, кассалық және басқа да операциялар бойынша аналитикалық есептің дербес бет есебінің көшірмесін дайындап, клиенттерге ұсынып отырады.
Банктің бухгалтерлік есебі өзінің жеделдігімен ерекшеленеді, яғни жүргізілген операциялар сол күнгі аналитикалыұ жәе синтетикалық есептен белгіленеді және күн соңында жасалатын банктің бухгалтерлік балансы арқылы бақыланады. Банк есебінің нақтылығы мен жеделдігі ақша қаржыларының сақталуын, ақша айналымы мен есеп – несие қатынастарны қадағалауға мүмкіндік береді.
Банктегі бухгалтерлік есеп банктегі есеп жүйесі мен есеп беру бойынша толық түсінік беру мақсат етілген жаңа шот жоспарының жаңа құрылымына толық түсінік беріледі, енізілен шот жоспары мен қолданбалы шот жоспарын байланыстыру механизмі қаралады.
Банк қызметінде бухгалтерлік есеп маңызды роль атқарады, себебі, ол банк қыметін бақаруда ең қажетті экономикалық мәліметтермен қамтамассыз етілген.
Банк мүлігі мен қозғалысы жағдайы мен қозғалысы туралы ақшалай қаражаттары ссуды қорлары, несиелер, шығындар мен кірістер туралы, бақылау мақсатындағы қаржылық нәтижелер, талдау, басқару мәліметтердің ағынының жүйесі ретінде банктер бухгалтерлік есеп саналады.
Банктегі бухгалтерлік есептің бірнеше түсінігі бар. Бухгалтерлік есеп- бұл :
- банк туралы қаржылық мәлімет жинақталған ақпараттар жүйесі;
- банктің қаржылық қызметі туралы экономикалық мәліметтерді рәсімдеп және бағалап, жинақтау процессі;
- банктің шектеулі ссудалық ресурстарының неғұрлым тиімді пайдалануының әдісі.
Банктер арнайы экономикалық кәсіпорындар болғанымен, өз мақсаттары мен мәселелері бар және Қазақстан Республиасының бухгалтерлік есепті жүргізу туралы жағдайын жасап, соған сүйенеді.
Банк бұл – қоғамның қажеттіліктерін қанағаттарндырып, өзінің жарғылық қызметі нәтижесніде пайда түсіруші субьект.
Банктегі бухгалтерліік есеп бухгалтерлің есептердің ерекшеліктерін анықтауға, әдіс-тәсілдерін түсінуге техникасы мен ұйымдастыруға тез бағдар жасалған, сондай-ақ бухгалтерлік есеп берудің бастамасы мен принцптерін айқындауына бағыт береді.
Қазіргі экономиканың даму шегінде барлық банктердегі бақылау мен аудит банктердің меншігінің жағдайы, ақшалай қаражаттарының, несиеле, қорлар, кірістер мен шығындар , банк пен басқару мақсатында құрылған банктің нормативтік құқықтарны сақтауын, банктердің жарғылық қызметінің тарихы мен талдауы туралы шынайы ақпараттар ағынын көрсетеді. Аудит тексерулерінің нәтижелері, тек қана басқару, бақылаушы органы ғана емес, сонымен қатар оның құрылтайшылары, инвесторлары, салық қызметі және тағы басқа қызығушылық танытқан мекемелер мен тұлғалар үші қажет болып табылады. Банктік бақылау мен аудиттің негізгі бағыты болып қаржылық жағдайына баға беру мен талдау жүргізу, сонымен қатар банкпен бектіліген заң анктілернің сақталуының жетіспеушіліктерді жөндеу мен шара қолдану және банк заңдылығы шегіндегі заң актілерін бұзушыларға шара қолдануды жүзеге асыруды тексеру болып табылады.
Банктік бақылау мен аудит банк ісі, банктердегі бухгалтерлік есеп инвестицияларды қаржыландыру мен неселендіру бағалы қағаздар нарығы және т.б. арнайы пәндермен тығыз байлнаысты.
Бір орталықтан басқару, жоғарыдан жоспарлау кезеңінде тәуелсіз тексерудің қажеттілігі болмады. Өйткені ол жұмысты ведомоствовалық бақылау жасады. Есеп және епсетілік жөніндегі жіберілген қателіктерд іздестіре отырып оларды анықтаумен айналысады. Сонымен жіберілген қателіктері үшін жазалау шараларын пайдаланады. Нарық экономикасы экономикалық даму заңдарының обьективтік талабына сүйене отырып, қоғам мүшелерінің өзара қарым-қатынастарын, олардың еңбек өнімдерінің сату –алу арқылы жүргізілетіндігін анықтай отырып оны ары қарай дамуына әсерін тигізеді, осыған орай нарық экономикасы кезеңінде нарық процессіне қатысушылардың талаптарын қамтамассыз ету белгілі бір ережеге сай жүргізуі тиіс. Бұл процесс обьективті түрде пайда болады, сонымен қатар жекешелендіру процессіне көшу, басқару құрамының өзгеру аулиттің дамуына әсер етеді. Осы мәселерді шешуде бугалтерлік (қаржылық) есептіліктің және басқадай экономикалық ақпараттың атқаратын ролі өте зор. Осы ақпараттардың арқасында экономикалық шешімге келіп субьектінің мүмкінділігін жорамалдап, жобала, олардың одан ары қарай дамуына әсер етеді.
Нарық экономикасына көшу кезінде кәсіпкерлік қызметтердің жаңа түрлері пайда болады, акционерлік қоғамдар құрылады, бірлескен кәсіпорындар, коммерциялық банктер, тағы ол сияқтылардың көбеюі аудит қызметтерінің кеңеюіне және өсуніе әсер етеді.
Нарықтық экономикасының қатынастарында шаруашылық операциялары жөніндегі шешімге келу, көпшілік жағдайда қаржы жөніндегі ақпараттарға негізделген, өйткені олар анық және талапқа сай болу керек. Осылардың барлығы нарық капиталының міндетті түрде үнемді түрде пайдалануға әсерін тигізеді, оларды бағалауға мүмкіндік жасайды және экономикалық дұрыс шешімге келуге көмектеседі. Осы ақпараттың дұрыстығын, заңдылығын тек тәуелсіз аудитор ғана анықтап айта алады. Тәуелсіз аудитор клиенттерге (жеке адамдарға, фирмаларға , акционерлік қоғамдарға және т.б. ) қызмет етеді, олардың келісімі немесе шақырылуы бойынша. Бұл қызмет тек қана ақы төлеу арқылы белгіленген шарт бойынша жүргізіледі.
Экономикасы дамыған мемлекеттерге тәуелсіз аудитор сыртқы қаржы бақылауының басты формалары болып есептелінеді.
Аудиторлық жұмсының дамуы өте ірі транс ұлттық аудиторлық кеңес фирмаларының құрылуына әсерін тигізеді.
Казкоммерцбанк ААҚ –ның тарихы мен есеп саясаты.
«Казкоммерцбанк» ААҚ 1990 жылдың 12-ші шілдесінде Қазақ Советтік Социалистік Респуликасның заңына сай, банк саласында түрлі қызмет түрлерін мақсатында «Медеу банк» ААҚ ретінде мемлекеттік тіркеуден өтті. Қазақстан егеменді ел болғанан кейін «Медеу банк», «Казкоммерцбанк» ААҚ ретінде қайта тіркеліп, 1991 жылы 21 қазанда ҚР –ның Ұлттық
банкінен банк қызметін көрсеуді жүзеге асыруға лицензия алды. 1994жылы «Казкоммерцбанк» ААҚ «Астана – Холдинг банкімен» бірігіп, «Казкоммерцбанк» ААҚ ретінде өз банктік қызметін жалғастарды. «Астана – Холдинг банк» 1993 жылдың мамыр айында акционерлік банк ретінд құрылған болатын.
Жарғы бойынша банкті басқаурды - банктің басқару органы, директорлар кеңесі, банк пен аудитор атқарушы органдары болып саналады.Басқарушы мүшелерін акционерлер таңдайды. Ал, олар басқару директорлар кеңесінің мүшелерін сайлайды. Сонымен бірге ағымдық және стратегиялық жоспарларын бекітеді және банктің жалпы басқаруын жауапкершлікке ала отырып, акционерлердің мүддесін қорғайды. Банкте жүргізіліп жатқан ағымдық қызметтерге толық жауапкершілікті директорлар кеңесң атқарады.
Казкоммерцбанкте 2850 қызметкер, 53 филиал және 39 есеп айыру касса орталығынан тұрады. Банк Лондон қаласында өзінің жеке өкілдігін ашты. ККБ 2006 жылдың қыркүйек айында Қырғызавтобанктің пакет акциясын сатып алды (72), ол Қырғызстандағы банк банкттердің 4 – ші банкі болып саналады. Дәл қазіргі уақытта Банктің одан әрі дамып өркендеуі үшін Тәжікстанда ,Өзбекстанда және Украинада жұмыс жүргізу үшін келісіз сөз жүргізілуде.
Банк жүйесінің позитивті дамуның негізгі белгілерін банктің міндетері мен капитализациялау есебінің өсуінің арқасында актив жинытығы бір шама өскендігің көруге болады (1,2 схема). Екінші деңгейлі банктер арасында активтердің 60 пайызы, елдегі барлық банктер жүйелерінің ірі 3 бакіде торатсрырылған. Олар ККБ, БТА, Халық банкі. ККБ 1 – ші позицияны иеленуде, оның үлесінде барлық банктік активтердің 24 пайызы және елдегі банктердің капиталының 16 пайызы тиесілі. Ішкі ресурстардың қорлардың есебінен өзінің дамуына күш жігерін жұмсауда. Алғашқы кезде ККБ сауда – саттықты қаржыландыруға мамандырылған болса, ал қазіргі кезде корпоративті несилендірумен белсене атсалысып, клиенттер мен кәсіпорындарға ссуда және ақша-несие құралдарын ұсынуда. Сонымен қатар ағымдағы есеп айырсу мен нақты ақшаларды басқаруда қызметтер көрсетуде. Корпоративтік банктік қызмет көрсетудегі ККБ –тің бәсекелеудегі үлкен көлемдегі несиеледі беру және басқа банктермен салыстырып қарағанда қаржыландырудың өте тиімді көздерінің табу жолдары өте жақсы.

2005 жылы және 2006 жылы 31 желтоқсандағы
Б А Л А Н С
Көрсеткіштер Өткен жыл 2005 ж Ағымдағы жыл 2006 ж Ауытқу
(+, -)
Касса 3584 5822 +2238
ҚР Ұлттық Банктегі қаржылар 1428 5656 +4228
Банктерге берілген қарыздар мен қаржылар,нетто 15712 17570 +1858
Өтелуге дейін ұсталатын бағалы қағаздар 220 314 +94
Сауда портфелінің бағалы қағаздар 23040 13275 -9765
Сатуға жарамды бағалы қағаздар 1249 169 -1050
Кері РЕПО операциялары бойынша сатып алынған бағалы қағаздар 3089 - -3089
Клиенттерге берілген қағаздар, нетто 67080 137661 +70581
Ассоциацияланған компанияларға инвестициялар 2047 1774 -273
Негізгі құралдар, нетто 2021 2344 +323
Материалдық емес активтер, нетто 478 528 -50
Басқада активтер, нетто 4098 9231 +5133
Барлық активтер 124016 194344 70328
Міндетемелер, акционерлік капитал, резервтер
Банктерден алынған қарыздар мен қаржылар 23363 42900 +19537
РЕПО операциялары бойынша сатылған бағалы қағаздар - 1563 +1563
Клиенттердің қаржылары мен депозиттері 54139 108975 +54836
Айналымға шығарылған бағалы қағаздар 14900 - -14900
Басқа да қарыз қаржылары 4402 5222 +820
Басқа да міндетемелер 7040 7083 +43
Қарыздар 2820 2942 +122
Төленетін дивиденттер - 1236 +1236
Барлық міндетемелер 106664 169921 63257
Акционерлік капитал 2932 3498 566
Резервер 14420 20925 6505
Барлық акционерлік капитал мен резервтер 17372 24423 7071

Банктің балансына келетін болсақ (Кесте №1), 2006 жылының ішінде активтердің көлемі 56,7 %-ке, яғни 70,3 млрд теңгеге өсіп, жылдың аяғында 194,3 млдр теңге құрады. Активтердің өсуі банктің қарыз портфелінің өсуіне байланысты болады олардың жалпы активтердегі үлесі 54,1 % жылдың басында,70,8%-ке дейін жылдың аяғында жоғарылады. ҚР Ұлттық қаржылар мен кассаның 6,5 млрд теңгеге (2 есе) өсуі жағдайында, 2006 жылы бағалы қағаздар салымдар 9,8 млрд теңге, яғни азайды. Бұл азаю, негізінен банктің сауда портфеліндегі сауда портфеліндегі мемлекеттік бағалы қағаздар ұлесінің төмендеуі есебінен. Ал міндеттемелердің өсуі бұл басқа банктерден алынған қарыздр мен қаржылардың 1,6 есе және клиенттердің депозиттерінің 2 есе өсуіне байланысты болады ...