Ақан Сері Қорамсаұлы‎

Ақиық өнерменен түлкi алғанда,
Соңынан шықылықтар сауысқандар.

Көнбейдi жаман адам ынтымаққа,
Жүрмейдi шошқа жөнге айдағанмен.

Не жесе ит баласы соны құсар.

Дәулетiң барда досың толып жатыр,
Тауық көп тары, бидай шашқан жерде.Жақсыға бiтсе дәулет бақ айналар,
Жаманға бiтсе дәулет әуейiленер.

Жаман әйелдің сипаты:
Болмайды сұлу қылықты жаман қатын,
Білмейді оқытсаң да сөздің салтын.
Ілмелеп, салған жерден кекесіндеп,
Қылады ұрыс-жанжал сөздің артын.
Кетеді таң атқан соң өсек бағып,
Қонаққа тамақ бер деп ептеп айтса,
Жүреді теріс қарап жылмың қағып.
Кісіге күле сөйлеп, келмес жанап,
Былшылдар ел көзінше байын талап.
Таусылды қант пен мейіз, ет пен шай деп,
Қонағын қыстай келген бәрін санап.
Сыпырмас үйдің ішін, киіз қағып,
Еш уақыт шаруа қылмас отын жағып.
Тазалық үй ішінде болмаған соң,
Бойыңда қадір-баға қалар нағып.
Орамал жерде жатар кірі батпан,
Салдырап аяқ-табақ қирап жатқан.
Сүтін ішіп, шелегін ит жаласа,
«Кет!» деп еш айтпайды құдай атқан.

Жақсы әйелдің сипаты:
Ақ жүзді әйел алсаң бойы сұңғақ.
Қасыңа шақырғанда келсе зулап.
Дауысы «әу» дегенде әрең шығып,
Кеудесі еңкейгенде етсе бұлғақ.
Қара қас, жазық маңдай, қара көзді,
Дауысы жіп-жіңішке, жұмсақ сөзді.
Мінезі майдай еріткен қорғасындай,
Келсе де ерте-кешті бір мінезді.
Жүзінің ақ аралас, қызыл беті,
Жаман сөз сөйлемейді, адал жіпті.
Болған да тісі аппақ, пісте мұрын,
Ауызы қалжың сөзге болса епті.
Жат қылық, шайпау мінез еш болмайды,
Шақ етіп дауысы шықпас баланы ұрған.
Ерте-кеш бір ауылдан ері келсе,
Тап-таза үйдің іші сыпырылған.
Жігітке адал жүріп болар серік,
Қуанар ғазиз құрбы жүзін көріп.
Білгізбей бар болса да, жоқ болса да,
Ол бір марал тұрғыны қасын керіп.

Бұл дүние — баяны жоқ бір кең сарай.

Пенденің жетпес көзі келесіге,
Ібілістің кірмеу керек егесіне.
Көңілді ықыласпен хаққа қойдым,
Міну шарт тәуекелдің кемесіне.

Нәпсі — дария.

Кісі өлтірген, батырлық, ұрлық-қарлық — кітапта мұның бәрін дейді бұзық.

Бұл заманның тамыры-құдандасы –
Әуелі арбау менен ойлар сұмдық.
Құдайдың бұйырмаған нәрсесіне,
Кіріптар боп жүреді адам мұңлық.

Жылпос — майдай жағылар.

Тоқтау — сабыр лайық нәпсі тиып.

Адамға мал мен мансап — жолдас емес.

Жақсы жолдас сыр шашпас.

Сыпайы сырттан мақтар.

Астан — жілік, тойдан — ілік.

Жүрек сұлтан нәпсіге.

Қор болып қара құсқа қағылғанша, тұғырда тоят тілемей өлген жақсы.

Жаманды мың көргенмен ішің сүймес.

Қызарған бет табылар, қызынған ниет табылмас.

Хас сұңқар тұғырында тоғыз түлер.

Ерке ит ауыз жалайды.

Жігітті шешенсінген — дауда сына, есерді батырсынған — жауда сына.

Кімнің жақын, кімнің алыс екені – басыңа іс түскенде ашылады.

Шапса да қанша жүйрік біреу озар,
Болмайды кіл үмітті қосқан жерде.
Билер көп төр алдында сөзін созар,
Жол табар көсем қайта қысқан жерде.

Тас жерде қолдың ұшын бергенді айтшы,
Екінің бірі мырза тасқан жерде.
Жамандар көре алмаған қылады өсек,
Лайық заманында асқан ерді.

Ер пайдасы тиеді сасқан жерде,
Ез жаңлып етегін басқан жерде.
Жаманға жазатайым ісің түссе,
Жабысып қалады екен аспан жерге.

Әркімнің өзіне лайық қалыбы бар.

Ит үрер жақсыға да, жаманға да.

Пасықтың пиғылы — лас.

Би болмас — белін жуан буғанменен, тазармас заты жаман — жуғанменен.

Қаршыға әлсіз болса қаз алмайды,
Ер жігіт малсыз құлаш жаза алмайды.
Бұл дүние – жұртты алдайтын бейне базар,
Әр адам өз әлінше базарлайды.

Дүние адастырар қуғаннан соң,
Шырмайды қол-аяғың буғаннан соң.
Дүние – аз күншілік фани жалған,
Басыңнан қайғы кетпес туғаннан соң.

Шын тұлпар дүбір шықса, шыдамайды,
Tap қылып төрт аяғын, байласа да.
Жатпайды болат пышақ қап түбінде,
Өтпейді жасық темір қайраса да.

Су шықпас қазғанменен тау басынан,
Қазақтың дау кетпейді сау басынан.
Жолдасы сыр айтысқан жау боп шықса,
Ер жігіт жаңылады тәубасынан.

Жабыға – салма тоқым жалы бар деп,
Жаманға – басыңды име малы бар деп.

Сауысқан шықылықтап сұңқар болмас, мәстекті мақтағанмен тұлпар болмас.

Мәстектен тұлпар артық шаппаса да,
Тексізден текті тумас мақтаса да.

Жігіттің көз тоқтаттық қандайына:
Шешеннің тәңір берген таңдайына.
Батырдың қайрат берген жүрегіне,
Малдының ырыс берген маңдайына

Жақсыға бітсе дәулет бақ айналар,
Жаманға бітсе дәулет әуе айналар.
Басына ер жігіттің іс түскенде,
Арасы қас пе достың абайланар.

Жалқауға – сөз, жаманға – таяқ өтпес.

Шірімес алтын жерде жатқанымен,
Оқ өтпес ажалсызға атқанымен.

Алтынды орағанмен жез болмайды,
Жібекті жуғанменен бөз болмайды.
Мысалы әр нәрсенің бәрі сондай,
Жаманның көкейінде көз болмайды.

Ақ қаудың астығы жоқ шайнағанмен,
Құр тілдің пайдасы жоқ сайрағанмен.
Көнбейді жаман адам ынтымаққа,
Жүрмейді шошқа жөнге айдағанмен.

Адамға сырттан ғайбат жарамайды.

Дүние жеткізбейді ойласаң да,
Жақсы артық әзілдесіп ойнасаң да.

Жай жату – тек бүгінгі жанның қамы.

Мылтық - оқудан соңғы өнер.

Ердің көркі - дәулет.