№45-сабақ Түбір мен қосымшаның жазылуы (3 сынып, II тоқсан )

Пән: Қазақ тілі
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: «Уақыт»
Сабақ тақырыбы: №45-сабақ Түбір мен қосымшаның жазылуы
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме) 3.2.4.1 өз бетінше мәтіннің тақырыбын және мұғалімнің көмегімен негізгі ойды анықтау;
3.3.5.1 жіберілген пунктуациялық, орфографиялық, грамматикалық және стилистикалық қателерді мұғалімнің көмегімен тауып, түзету;
3.1.3.1 түрлі жағдаяттағы (қоғамдық ортада) қатысымдық әрекеттерде өз сөзін жүйелі түрде жоспарлап, тілдік нормаларды сақтап сөйлеу;
3.4.2.1 негізгі түбірге жұрнақтар жалғау арқылы туынды сөз жасау, түбірлес сөздердің мағынасын ажырату.
Сабақ мақсаттары:
Барлық оқушылар:
-мұғалімнің қолдауымен мәтіннің тақырыбын, ондағы негізгі ойды анықтайды;
-мұғалімнің қолдауымен жіберілген пунктуациялық, грамматикалық қателерді тауып, түзетеді, түбір мен қосымшаның жазылуын біледі;
-сұхбаттасын тыңдап, оның айтқанын түсінеді;
-түбірге қосымшаның жалғану ерекшеліктерін түсінеді
Оқушылардың көбі:
-мәтіннің тақырыбын, мұғалімнің қолдауымен ондағы негізгі ойды анықтайды;
-жіберілген пунктуациялық, грамматикалық қателерді үлгі/талдау негізінде тауып, түзетеді;
-диалогке белсенді қатысады;
-туынды сөздердің құрамына ажырата алады
Оқушылардың кейбірі:
-мәтіннің тақырыбы мен ондағы негізгі ойды анықтай алады;
-жіберілген пунктуациялық, грамматикалық қателерді тауып, түзетеді;
-диалогте рөлдерді (тыңдаушы, сөйлеуші) еркін алмастыра алады;
-туынды сөздердің жасалу жолын түсіндіре алады, туынды сөз жасайтын жұрнақтарды атай алады.
Сабақ барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі.
(Ұ) Ой қозғау!
Әріптерді тиісті орындарына қойып, жасырынған сөзді оқу.
Таңбалы тас туралы не білетіндерін әңгімелейді. «Таңбалы тас» ұғымын уақыт ұғымына қатысты берілген сөздер мен сөз тіркестерімен дұрыс (қарамен жазылған) байланыстыру.
Сөздер мен сөз тіркестері: Қола дәуірі, 1995-2000 жылдары, ерте заманда, б.з.д. XІV-XІІІ ғасыр, ертеректе, XІX-XX ғасыр, «қозы жасы», қазіргі кезде т.б.
ІІ. (Т) Өткенді бекіту.
Оқушыларға «Кубизм» әдісі бойынша алдыңғы білім пысықталынады.
1. Сөз дегеніміз не? Мысалы:
2. Сөздің бөлінбейтін бөлігі? Мысалы:
3. Қосымшаның атқаратын қызметі? Мысалы:
4. Қосымша нешеге бөлінеді, қандай?
5. Жұрнақ пен жалғаудың айырмашылығы?
6. Берілген сөздерден түбірлес сөздер қатарын құра:
Өнерпаз, жұмыс, бала, өнер, жұмыскер, балалық, өнерлі, балақай, жұмысшы т.б.
ІІІ. Сабақтың тақырыбы мен мақсатын анықтау.
Оқушылар сабақтың тақырыбы мен мақсатын оқып, бағалау критерийлерін құрастыру
ІV. Негізгі бөлім
3.2.4.1 (МК; Ө; Ұ) 30-жаттығу. Мәтіндегі негізгі ой сұрақ-жауап әдісі арқылы анықтатылады.
Тапсырма 1. Сабақта өтілетін мәтін тақырыбын анықтау мақсатында оқушыларға жұмбақ жасырылады:
Ілулі тұрған кітап
Барады күнде жұтап.
Бір бетін жыртты мамам,
Бір бетін жыртты ағам.
Бір бетін жыртты інім...
Себебі неде мұның?
Барады неге жұтап
Ілулі тұрған кітап?
Жауабы: (Күнпарақ)
Тапсырма 2. Мәтіннің тақырыбы мен мәтін мазмұны сұрақтар қою арқылы болжатылады.
Сұрақтар үлгісі:
-Күнпарақ дегеніміз не? (Күнтізбе)
-Күнпарақта нелер болады? (Күн, апта, ай атаулары)
-Күнпарақты не үшін пайдаланамыз? (Уақытты анықтау үшін)
-Күнпарақ түрлері? (Қабырға күнпарағы, үстел күнпарағы, қалта күнпарағы)
-Жұмбақ күнпарақтың қай түріне арналған? (Қабырға күнпарағына арналған)
-Қабырға күнпарағының басқаларынан айырмашылығы? (Күнпарақта көрсетілген күн аяқталғанда, жыртылып тасталады, яғни өткен күнді, уақытты білдіреді)
-Мәтіннің не туралы болатынын болжа. (Мерзім, уақыт, өтіп кеткен уақыт)
-Уақытты жоғалтуға болады ма? Қалай? (Болады. Берілген тапсырманы, жұмысты уақытында орындамау, сол себептен уақыттың жетпей қалуы т.с.с.)
(Ө, Т, Қ) Оқылым. Оқулықта берілген «Жоғалтып алған күн» мәтінімен жұмыс жүргізу.
Тапсырма 3. Мәтінді оқу, мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтау. Оқуышыларға мәтінді жеке оқу ұсынылады. Топта бірігіп мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтайды.
1-топ. Мәтін неліктен «Жоғалтып алған күн» деп аталған? Өз ойларын дәлелдеу.
2-топ. «Егер бір күннің ішінде пайдалы жұмыс бітірмесең, онда бұл күніңді босқа өткіздім деп есептей бер» нақыл сөзінің мәнін талқылау.
3-топ. Мәтіндегі қарамен берілген сөздерді тауып, түбір сөздерге қосымшалардың жуан, жіңішке болып жалғану себебін анықтау.
Жұмыстарын топта жариялайды. Топтар өзара бағалау дескрипторы негізінде бағалайды.
Бағалау дескрипторы:
-мәтінді түсініп оқиды;
-мәтіннің тақырыбы мен негізгі ойын анықтайды;
(М, Ұ) Түбір мен қосымшаның жазылуы.
Тапсырма. Сызбада көрсетілген сөздердің қосымшаларын дұрыс орналастыр.
Қосымшалар: -қын, -діз, -лар, -шіл, -ға, -де, -на, -гей, -ла, -дер.
МК:
-Берілген сөздердің дыбысталуына назар аудар.
-Екі сөзді бір-бірімен салыстыр. Дыбысталуында қандай ерекшелік бар?
-Қосымшаларды не себепті сол сөздерге жалғадың? Дәлелдеуге тырыс.
-Қандай ой қорытындысын жасайсың?
(М, Ұ) Оқулықта берілген жаңа ақпаратты оқып, түсіндіру жұмыстары жүргізіледі.
Түбір сөздің соңғы буыны жуан болса, оған жалғанатын қосымшалар да жуан болады: адам+дар+дың.
Түбір сөздің соңғы буыны жіңішке болса, оған жалғанатын қосымшалар да жіңішке болады: сурет+ші+лер......