Бухгалтерлік есеп | ШОТТАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ

Мазмұны
КІРІСПЕ
I ТАРАУ. Шоттар мен қосарлы жазба.
1.1. Шоттарды құру мен олардың мазмүны.
1.2.Шоттардағы екі жакты жазба.
1.3. Синтетикалық және аналитикалық шоттар.
II ТАРАУ. ШОТТЫҚ ҮЛГІ ЖӘНЕ ОНЫҢ НӘТИЖЕСІ.
2.1.Шоттарды жіктеу.
2.2. Шоттардың үлгі жоспары.
ҚОРЫТЫНДЫ
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР:
КІРІСПЕ
Кәсіпорынды оперативті басқару үшін белгілі бір кездегі шаруашылық ресурстары туралы бухгалтерлік баланс беретін мәліметтер жеткіліксіз. Шаруашылық қызмет пен жоспарлы талсырмаларды орындауды бақылау үшін шаруашылық құралдарының жекелеген түрлерінің қозғалысын, олардың шығу көздерінің өзгеруін, шаруашылық процестердің және т.б. нәтижелерін күнделікті білу қажет. Шоттардың көмегімен есептің бір текті объектілерін, сондай-ақ ағымдағы бақылау эқономиқалық топтастыруды жүзеге асырады. Шоттағы жазбалар ақшалай түрде жүргізіледі. Әрбір жекелеген шотта есепке алынған объектінің бастапқы жағдайы, қейіннен оның өзгеруі (шаруашылық операциясы туғызған ұлғайту мен азайту) тіркелді. Бұл эқономиқалық біртеқті құралдар құралы мен олардын шығу қездерінің, шаруашьшық іс-әреқет процестері мен қорытындаларының жаңа жағдайын қез қелген сәтте анықтауға -мүмкіндік береді.
Шоттар баланспен байланысты. Активтің немесе МКМ-ың әрбір бабына сол атаудағы тиісті шот ашылады.
Бухгалтерліқ есептің шоттары баланстық және операциялық болып бөлінеді. Операциялықтар қаражат айналымының қейбір фазаларына байланысты жекелеген немесе біртеқті шаруашылық процестерін есепке алады.
Өзгерістерді (қаражаттың ұлғаюы немесе азаюы) бейнелеп көрсету үшін шот екі бөлікке бөлінеді.
Бухгалтерлік есептің барлық шоттары активтік және МКМ (пассивтік) болып бөлінеді.
Айдың басында шоттар алдағы айдың балансы негізінде ашылады. Шот ашу -қалдықты (сальдоны) ай басына жазу деген сөз. Активті шоттарда сальдо дебет бойынша, ал пассивте - кредит бойынша жазылады.
Шоттарда ағымдағы ай ішінде жазылатын сома ашалымдық деп аталады. Дебеттіқ бөлімде жазылатын сома дебеттік айналымдар, ал қредиттегі - кредиттік деп аталады.
Ай соңындағы қалдық былайша есептелінеді:
1. Активті шоттар Ст=Сб(Д-т)+Айн (Д-т)-Айн (К-т).
2. Пассивтік шоттар Ст=Сб(К-т)+Айн (К-т)-Айн (Д-т).
I ТАРАУ. Шоттар мен қосарлы жазба.
1.1. Шоттарды құру мен олардың мазмүны.
Активті шоттардағы қалдық - дебеттік, пассивтіктегілер - кредиттік. Активті шоттардың ұлғаюы дебет бойынша, ал азаюы - кредит бойынша Пассивті шоттардың ұлғаюы кредит бойынша, ал азаюы - дебет бойынша жазылады.
Шоттар бойынша түпкілікті қалдық негізінде жаңа бухгалтерлік баланс жасалады.
Айналым ведомостері, олардың түрлері мен міндеттері.
Субъектінің өндірістік-шаруашылық іс-әрекетін басқару және бухгалтерлік есептің дұ.рыс жүргізілуін тексеру үшін қаражаттың кейбір түрлері, шығу көздері мен процестері жөнінде жинақтап қорытылған мәліметтер қажет. Мұндай мәліметтерді әр айдың соңында шоттардан алады, алайда әрбір шотта есеп объектісінің бірін ғана сипаттайтын көрсеткіштер болады. Есеп объектілерінің жалпы сипаттамасы жекелеген көрсеткіштерді бір жерге топтау жолымен алуға болады. Бул үшін шоттардағы айлық қалдықтар мен айналымның жиынтық сомасы көрсетілетін айналымдық ведомостері колданылады.
Ай соңындағы айналым-сальдолық ведомості (бұдан бұрынғы шешім негізінде) кұрайық:
Ерекшеліктері:
• Бухгалтерлік есеп дұрыс ұйымдастырылған кезде бағаналардағы жиьштық сомалар екі-екіден жұлтасып теңесуі тиіс.
• Дебеттік бастапқы сальдоның жиыны кредитгік бастапқы сальдоның жиынына теңесуі тиіс.
• Жиьштық дебет айналымы жиынтық кредит айналымына теңесуі тиіс.
• Дебет пен кредит бойынша түпкілікті сальдоның қорытындысы да тең болуы тиіс.
Шахматтық айналымдық ведомость. Синтетикалық есеп шоттары бойынша айналым ведомості пайдалану мүмкіндіктері едәуір шектеулі. Оларда қөрсетілген айналымдар сол немесе басқа да шоттағы жинақ соманы білдіреді. Мұндай мәліметтер негізінде құндылықтардың қайдан келіп, қайда кеткенін білу мүмкін емес. Дегенмен мұндай мәліметтер керек. Кәсіпорынның айналымдары туралы мәліметтерді шахматтық спшалымдық ведомостей алады. Шахматтық айналым ведомостін жасалық.
Есепті қезең соңына баланс жасайық.
Актив Сома, теңге МКМ Сома, тенге
122 «Ғимараттар-мен үйлер» 201 «Шикізат пен материалдар» 203 «Отын» 211 «Бітпеген өндіріс» 676 600 184000 38530 20000 503 «Салымдар мен пайлар» 601 «Банк қарыздары» 67 1 «Төленетін шоттар» 687 «Басқа да кредиторлык берешек» 960 000 165000 45900
500
221 «Дайын өнім» 13 1 «ҚҚС өтеуге» 441 «Ағымдык шоттағы қолма-кол ак,ша» 45 1 «Кассадағы колма-кол ақша» 333 «Қызметкерлердің берешегі» 334 «Баска да дебеторлык берешек» 206 «Баска да материалдар» 115470 4800 127 752 188 30 3930 100 (
Барлығы 1 171 400 Барлығы 1 171 400
1.2.Шоттардағы екі жакты жазба.
Шаруашылық операцияларды бейнелеп көрсету тәсілі ретінде екі жақты жазба өндірісте болатын барлық шаруашылық процестерін есептеу үшін қолданылады. Екі жакты жазба ақшалай бағасы бар шаруашылық операциялар бухгалтерлік ееебі шотында бейнелеп көрсету тәсілін білдіреді, олар шаруашылық құралдарында, олардың шығу көздерінде және шаруашылық-құқықтық қатынастарда өзара байланысқан өзгерістер туғызады. Шоттар арасындағы байланыс шоттар корреспонденциясы, ал өзара шаруашылық операциялармен байланысқан шоттар - корреспонденттелетін деп аталады. Шоттарға енгізілерден бұрын операциялар есептік формалар (проводкалар) жасалады, олар жазбалар қандай шотта жүргізілгенін көрсетеді. Дебеттелетін, кредиттелетін шоттарды және шаруашылық операцияларының сомасын көрсету бухгалтерлік проводка деп аталады, олар құжаттар негізінде жасалады. Корреспонденттелетін шоттарға байланысты күрделі және жай бухгалтерлік проводкалар болады. Бір дебеттелетін және бір кредиттелетін шоттардан тұратын жай проводка деп аталады. Бір дебеттелетін және бірнеше кредиттелінетін, керісінше. бірнеше дебеттелетін және бір кредиттелінетін шоттардан түратын күрделі проводка деп аталады.
Мысалы:
жай өткізгіш проводкалар:
• жабдыктаушыға есеп шоттан тауарлық-материалдык корлармен жабдыктаған сон, аванс сомасы аудары лады:
«Тауарлык-материалдық корлармен жабдықталған соң берілген аванстар» шот дебет! «Ағымдык шоттағы ақша» шот кредиті 63 000;
күрделі өткізгіш проводкалар:
• кәсіпорын кассасынан берілді:
а) іссапарлык шығындарға колма-кол ақша
«Есеп беретін адамдар мен есеп айырысулар» шот дебет! 7 000;
ә) қызметкерлерге жалақы:
681 «Қызметкерлермен еңбекті өтеу бойынша есеп айырысулар» шот дебет! 45 000;
б) кассадан берілген жиынтык сома:................