Саясаттану | Финляндиямен Қазақстанның экономикалық сипаттамасы

Мазмұны
Кіріспе
І. Финляндиямен Қазақстанның экономикалық сипаттамасы
1.1. Финляндияның географиялық орны
1.2. Финляндияның табиғат ресурстары
1.3. Финляндияның халқы
1.4. Финляндияның жалпы шаруашылығы
а) өнеркәсібі
ә) ауылшаруашылығы
ІІ. Қазақстан Республикасының халықаралық қарым – қатынасы
2.1. ҚР – ның Финляндиямен дипломатиялық байланысы
2.2. Экономикалық қатынастары
2.3. Финляндия Қазақстанға білім, денсаулық сақтау және жоғары технология саласындағы тәжірибесін ұсынуы
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Кіріспе
Финляндия Республикасы— Солтүстік Еуропадағы Скандинавия түбегінің шығысында орналасқан мемлекет. Оңтүстік-батысын Балтық теңізінің Ботния, оңтүстігін Финн шығанақтары шаяды. Жер аумағы 338 мың км2. Халқы 5,2 млн. адам (2000). Тұрғындарының 93%-ы финдер, 6%-ы норвеггер, қалғандары цыгандар, саамдар, орыстар. Ресми тілі — финн және швед тілдері. Діни сенімі бойынша халқының көпшілігі (90%) лютерандар, 1%-ы православтар, қалғандары басқа діндерді ұстанады. Астанасы — Хельсинки қаласы. Мемлекет басшысы — президент. Жоғарғы заң шығарушы органы — 1 палаталы парламент (эдускунта). Жоғарғы атқарушы органы — мемлекеттік кеңес. Әкімшшілік-аумақтық жағынан 12 лянға (губернияға) бөлінеді. Елдің құрамына кіретін Аланд аралдарына дербес автономиялық құқық берілген. Онда негізінен шведтер тұрады. Өзіндік парламенті (ландстинг) бар. Ақша бірлігі — евро (2002 жылға дейін финн маркасы). Ұлттық мейрамы — Тәуелсіздік күні, 6 желтоқсан (1917). Финляндия БҰҰ-ның (1955), Солтүстік кеңестің (1955), Еуро Одақтың (1995) мүшесі.
І-ТАРАУ. ФИНЛЯНДИЯ МЕН ҚАЗАҚСТАННЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
1.1 Финляндияның географиялық орны
Финляндия жері қоңыржай белдеудің солтүстік жағына орналасқан. Ел аумағының 1/4-і полярлық шеңберде болғандықтан, мұнда "ақтүн" 73 күнге, ал қыста "полярлықтүн" (финше "каамос") 51 күнге созылады. Теңіз жағалауының ұзақтығы 4500 км. Жағасы негізінен биіктігі орташа жарлы келеді, қатты тілімденген, шхер аралдар көп кездеседі. Аласа төбелі жазық (200 м) бедері қалыптасқан. Елдін шығыс және солтүстігін аласа таулар және қыратты жолдар (биіктігі 300 — 400 м, Суоменселькя, Кайнунселыся, Манселькя, Оуменселькя), қиыр солтүстік-батысын Скавдинавия тауларының сілемдері (елдің ең биік жері Халтиатунтура (1324 м, осында) алып жатыр. Климаты қоңыржай континенттік; оңтүстік шетіне жақындаған сайын теңіздік климат басымырақ байқалады. Қысы суық, бұлтты, қарлы. Суық айларының орташа температурасы — 15°С (Аланд аралдарында). Жазы салқын, тұманды, шілдеде 12 — 16°С; оңтүстігінде 17 — 18°С. Жылдық жауын-шашынның орташа мөлшері 400 — 500 мм (солтүстігінде) және 600 — 650 мм (оңтүстігінде). Жауын-шашынның көпшілік көлемі жазда және күзде түседі. Солтүстік бөлігіне келетін жалпы жауын-шашынның 40%-дан астамы және оңтүстігіндегісінің 30%-ға жуығы қар күйінде түседі. Ағын сулары қар, жаңбыр суымен қоректенеді, өзендері негізінен шағын, бірақ суы мол. Ірі өзендері — Кем-Йоки (ұз. 550 км), Кюмин-Йоки, Кокемяэн-Йоки, Оулун-Йоки. Финляндия аумағының 8%-ға жуығын көл айдындары алып жатыр, жалпы саны 60 мыңға жуық. Көпшілігі елдің оңтүстік бөлігінде. Бастылары: Сайма (Үлкен Сайма), Пяйянке, Инари, Үлкен Калла, Оулуярви.
1.2 Финляндияның табиғат ресурстары
Жерінің көпшілік бөлігінде қылқан жапырақты тайга орманы өседі. Оңтүстік және оңтүстік-батысында ғана аралас орман алқабы қалыптасқан. Ормандығы жөнінен (аумағының 72%-ы) Финляндия Батыс Еуропада 1-орын алады. Әсіресе, елдің шығыс жағы ағаш қорына бай. Орманда қарағайлы қылқан жапырақты және шыршалы алқаптарының үлесі басым. Орманды өңірі батпақты. Ормандық жануарлардан бұлан, солтүстік бұғысы, ақ түлкі, борсық, қасқыр, аю, сілеусін, күзен, құстардан бүркіт, аққүйрықты су қарақұсы, жабайы қаздар, аққулар кездеседі. 1100-ден аса ағаштың, өсімдіктердің түрлері өседі. Су айдындары балыққа бай. Ірі ұлттық саябақтары — Лемменйоки, Паллас-Оунастунтури, Оуланка, Коли. Көптеген резерваттар ұйымдастырылған. Кен байлықтарынан титан-магаий, мыс, мырыш, темір, никель кентастары белгілі.
1.3 Финляндияның халқы
Финляндия аумағын алғашқы адамдар мұз дәуірінен кейін қоныстанған. Б.з.б. 2-мыңжылдықта Балтық теңізінің шығыс жағын мекендеген тайпалардың бір-қатары оңтүстік-батыс Финляндияға қоныс аударып, онда мал өсірумен және егіншілікпен айналысқан. Б.з.б. 1-мыңжылдықтың басында Балтық жағалауындағы финн тайпалары Оңтүсстік - Батыс Финляндияға қоныс аударды. Финн тайпалары негізінен екі аймаққа: еми (хаме) — орталық және суми (суоми) — оңтүстік-батыс аймаққа шоғырланды. 7 — 9 ғ-ларда финдер Сайма өззеніне дейін жетті. Б.з. 1-мыңжылдықтың аяғында Карель мойнағы мен Ладога көлінің солтүстік жағалауын карелдер мекендеді.
Пори— Тампере — Миккели межесінен солтүстікке қарай саамдар көшіп-қонды. Шведтердің көрші отыруы, "варягтан грекке" баратын жолдың жақын өтуі финн тайпаларының тез дамуына үлкен әсер етті. 9 ғасырларда Аурайоки өзені сағасында айырбас сауда жүргізетін аса ірі Коройнен мекені пайда болды. 12 — 13 ғасырлардағы бірнеше крест жорықтары барысында Финляндияны шведтер жаулап алып, христиан дініне енгізді. 1542 ж. Финляндияның бос жатқан жерлері швед королінің меншігі деп жарияланды да, солтүстік, солтүстік-шығыс аймақтар кеңінен игеріле бастады. 1550 ж. Гельсингфорс (Хельсинки) қ. салынды. 1581 ж. Финляндия Ұлы князьдігі дәрежесін алып, өзіндік жергілікті сейм жұмыс істеді. 1596 — 97 ж. елде швед езгісіне қарсы бағытталған аса ірі шаруалар соғысы болды. 17 ғасырдың орта шенінен бастап Финляндияны шведтендіру процесі күшейді. Карл XI тұсында бұл аймақ метрополияның қатардағы губерниясына айналды. Жергілікті басқару органдары жойылып, финн тілі әкімшілік мекемелер мен мектептерден аласталды. Солтүстік соғыс (1700 21) Финляндия экономикасын қатты күйзелтті. 1710 жылдан бастап соғыс қимылдары Финляндия жеріне көшті. Напуэ іргесіндегі шайқастан (1714) кейін елді орыс әскерлері басып алды. Ништадт бітім шарты (1721) бойынша басқа жерлермен қатар Оңтүстік-Батыс Карелия және Выборг Ресей қарамағына өтті. 1741 — 43 жылдардағы орыс-швед соғысын аяқтаған Або бітім трактаты (1743) бойынша Оңтүстік-Шығыс Финляндия Ресей құрамына көшті. Финляндияның басқа жері бұрынғысынша Швеция қол астында қалды. 1788 - 90 жылдардағы орыс-швед соғысы кезінде жергілікті финдердің Швецияға қарсы қозғалысы тіптен күшейді. 1808 - 09 жылдардағы орыс-швед соғысынан кейін Финляндия толығымен Ресейге қосылды. Оған Финляндия Ұлы князьдігі деген атпен автономия беріліп, мемлекет басшысы Ресей императоры болып есептелді. Финляндияның өзіндік заң шығару органы, лютерандық шіркеуі сақталып, ресей армиясында қызмет етуден босатылды. 1811 ж. Финляндияға Выборггуб қосылды. 1812 жылдан ел астанасы Хельсинки қаласы болды. 1815 ж. қасиетті одақ құрылғаннан кейін Ресей Финляндияға саяси қысымды күшейте бастады.
1.4 Финляндияның жалпы шаруашылығы
а. Өнеркәсібі
Елде ағаш кесу, кен өнеркәсібі өркендеп, 1857 — 68 ж. капиталистік қатынастар түпкілікті орнықты. Бірақ әкімшілік, оқу-ағарту салалары күштеп орыстандырылды. 1904 — 05 ж. елде орыстандыру саясатына қарсы халық көтерілісі болып, Ресей үкіметі әскери тәртіп енгізді. Ресейдегі Қазан төңкерісінен кейін 1917 ж. 6 желтоқсанда жергілікті сейм елді тәуелсіз мемлекет деп жариялап, РКФСР ХКК Финляндияның тәуелсіздігін таныды. 1918 — 19 ж. елде азамат соғысы болды. 1919 ж. 17 шілдеде Финляндия республика болып жарияланды. Конституция қабылданып, президенттік басқару енгізілді. Демократиялық елге айналып, нарықтық экономикаға бағыт алды. 1927 жылғы жер реформасы нәтижесінде шаруа қожалықтары құрылды. 1929 — 33 ж. дүниежүзілік экон. дағдарыс Финляндияны да қамтып, шаруашылығына әсер етті. 1932 ж. Финляндия Кеңес Одағымен өзара тиіспеу және даулы мәселелерді бейбіт жолмен реттеу туралы шарт жасасты (1934 ж. бұл шарт тағы да 10 жылға созылды). Осы шарттың КСРО тарапынан бұзылуына байланысты 1939 ж. 30 қараша — 1940 ж. 12 наурызда кеңес-финн соғысы болды. 1940 ж. наурызда Швеция мен Норвегияның делдалдығымен кеңес-финн соғысы тоқтатылып, келісім жасалды. Келісім бойынша КСРО кұрамына Карель мойнағы, Выборг шығанағындағы аралдар, Ладога көлінің батыс және солтүстік жағалауы, Рабочий және Средний түбектері кірді. Кеңес Одағына Ханко аралы 30 жылға берілді. Жаңа кеңес-финн шекарасы негізінен 1809 жылға дейінгі, яғни Финляндияның Ресей империясына қосылуына дейінгі шекара шегін қайталады. Ал елдің КСРО-да қалған бөлігінде Карель-Фин КСР-і құрылды. Бұл келісімге келіспеген Финляндия 1941 — 44 ж. Германияның одақтасы ретінде Кеңес Одағына қарсы соғысқа араласты. 1944 ж. қыркүйекте Финляндия Германия жағынан шығып, оған қарсы соғыс ашты. 1947 жылғы кеңес-финн бейбіт келісімі бойынша Финляндия КСРО-ға өз жерінің 2%-ын беріп, 300 млн. долл. репарация төледі. 1963, 1967 ж. Финляндия тарапынан Солтүстік Еуропа елдерінің жерін ядролық қарусыз аймақ деп жариялау туралы ұсыныс жасалды. 1963 ж. 8 тамызда Финляндия үш сферада ядролық қаруды сынауға тыйым салу туралы Мәскеу шартына қол қойды. 1968 ж. 1 шілдеде ядролық қаруды таратпау туралы шартқа қосылды. 1969 ж. мамырда Финляндия үкіметі Еуропадағы ынтымақ пен қауіпсіздік мәселелері жөнінде кеңес шақыру туралы бастама көтеріп, 1969 — 76 ж. Кеңес Одағымен экономикалық, ғылыми, сауда және мәдениет салаларында келісімдер жасады. Финляндия үкіметінің бастамасымен 1975 ж. 30 шілде — 1 тамызда Хельсинкиде Еуропадағы қауіпсіздік пен ынтымақ жөніндегі кеңестің қорытынды актісіне қол қойылды. 1995 жылдан Еуро Одағына мүше. Басқа елдермен бейтараптылық саясат ұстанады. Финляндия — жоғары дамыған индустриялы-аграрлы ел. Финляндияның негізгі салалары елдің орман қорына негізделе қалыптасқан. Финляндия — дүние жүзіндегі ағаш өнімдерін экспортқа шығарушы басты елдердің бірі. Қағаз бен қатты қағазды сыртқа шығару жөнінен Финляндия әлемде 2-орын (Канададан кейін), целлюлоза мен тілінген тақтай шығарудан 4-орын алады. Экономикасының негізіі салалары: машина жасау, кеме жасау, негізінен мұзжарғыштар (әлемде 1-орын), теңіз буксирлері,..........