География | Мұнай – газ белгілері мен барлығын және кен орындарын ашу

Мазмұны
КІРІСПЕ
1.1. Алаңның ( ауданның ) физикалық, географиялық,
экономикалық жағдайлары ....................................................................................
1.2. Алаңның геологиялық, геофизикалық зерттелу тарихы ..............................
1.3. Литологиялық, стратиграфиялық қима .........................................................
1.4. Тектоника ..........................................................................................................
1.5. Мұнай – газ белгілері мен барлығын және кен орындарын
ашудың болашағы ....................................................................................................
1.6. Жер асты суларының сипаттамасы ..................................................................
1.7. Мұнай және газ қорларын есептеу ..................................................................
1.8. Жобалау, іздестіру жұмыстарының әдістері мен көлемі ..............................
1.8.1. Іздестіру жұмыстарының мақсаты мен міндеттері ....................................
1.8.2. Іздестіру ұңғыларын орналастыру жүйесі ..................................................
ҚОРЫТЫНДЫ
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ
Тұрлан гефизикалық экспедициясы Каспиймаңы ойпатының шығыс енеумаңы бөлігінде, әсірес Ақтөбе – Астрахан күмбезінің іргетасында1987 жылдан бастап сейсмобарлау жұмыстарын МОГТ жүргізген. Алдымен сейсмикалық зерттеулер тербелісті жарылыс көзін пайдалану арқылы тудырған, кейін сонымен қатар жармайтын құрылғы СВ – 5150 – ді пайдаланған. Берілген есеп беру сейсмикалық материялдардың көмегімен құралған. Онда сейсмикалық толқындарды жаратын және жармайтын әдістермен тудырған.
" 1986 – 1990 жж. және 2000 жылға дейінгі кезеңде ССР – дің негізгі бағытта экономикалық және әлеуметтік дамуында" елдің жаңа ірі мұнайшығару кешенінің біріктілуі алдын ала ескеріледі, өзінің мағынасы бойынша тең Батыс – Сібір, ашық базада Каспиймаңы ойпатының аймағында Астрахан, Тенгиз, Қарашығанақ және Жаңажол кенорындарында. Осылармен байланысты Каспиймаңы ойпаңыңда геологобарлау жұмыстарының көлемінің елеулі өсуі алдын ала қарастырылады.
Cоңғы болжамды бағаларға сәйкес бұл ауданның жоғарғы болашағы бар мұнайгаздылығы Қарашығанақ, Жаңажол, Кеңкияқ, Урихтау және т.б. аудандарында мұнай және газ кенорындарының ашылуымен тұжырымдалатын, боррты аймақтардың тұзасты түзілімдерімен байланысты.
Көмірсутектердің негізгі қорларымен келтірілген карбонатты түзілімдер бірінші ретті объектілер ретінде қарастырылады.
Бактыкарын партиясы 8/85 – 88 Турлан геофизикалық экспедициясымен МОГТ және ОГИ МПВ сейсмобарлау жұмыстары орындаған, ауданның карбонатты түзілімінің кеңінен дамуы Темір кенорнының фундаменті болып табылады.
Административтік тұрғыда жұмыс аймағы Темір ауданы Ақтөбе облысында орналасқан ( 1 – сурет ).
1.1. Алаңның ( ауданның ) физикалық, географиялық, экономикалық жағдайлары
Аудан геогграфиялық жағдайына байланысты сирек өсімдіктігімен шөл дала аймағына жатады. Кенорын бедері қиылысқан, бекітілген және бекітілмеген құм массивтерімен жартылай батпақталған. Абсолютті белгілері +300 м – ден +150 м – ге дейін ауытқиды. Салыстырмалы биікайырым 150 м – ге дейін. Сеисмикалық жұмыстар қиын орындалуына байланысты жергілікті жер II ( 34% ), III ( 33 % ), IV ( 33 % ) категорияларға жатады.
Аудан климаты құрғақ, шұғыл континентті. Жазы + 40 ºС дейін ыстық және құрғақ. Қысы – 40 ºС дейін салқын, желді және дауылды.
Гидрографиялық торабы суы минерализацияланған және техникалық мақсаттары үшін жарамды Темір және Эмба деген екі өзенмен көрсетілген. Ішетін су көзі елді мекендерде орналасқан сирек кездесетін құдықтар болып табылады.
Экономикалық жағдайына байланысты аудан сирек тұрғындарымен сипатталады. Халықтың негізгі жұмысы – мал бағу. Жақын елді мекендер Башенкөл, Кенкияк, Қопа, Шенгелші ауданнан 10 – 4 км аралықта орналасқан. Жақын темір жол станциясы Шұбарқұдық. Эмба 120 – 14 км аралықта орналасқан.
1.2. Алаңның геологиялық, геофизикалық зерттелу тарихы
Ауданның геологиялық құрылымын зерттеуді шектес қабаттарды ( Кенкияк, Арансай, Мортық, Жанажол ) әртүрлі жылдары әртүрлі өндірістік мекемелер және ғылыми – зерттеу институттары айналысты.
60 - жылдарға дейін геолого – геофизикалық зерттеулерді негізінен аймақтық сипатта жүргізілді. Жоспарлы зеттеулер 60 – жылдары Кенкияк кенорнында тұзасты түзілімдерінде өндірістік мұнай тасқыны алынғаннан кейін басталды.
70 – жылдар аяғында, тұзасты түзілімді Кенкияк және Жанажол кенорындары ашылғаннан кейін негізгі перспективті мұнайгаздылар палеозойлық карбонатты түзілімдермен байланысты және геолого – геофизикалық зерттеулер приобретают мақсатты сипаттар.
Ауданды сейсмикалық әдістермен зерттеу тарихы 1959 жылдан басталды.
Бірінші кезеңде, шамамен 1968 жылға дейін сейсмобарлау жұмыстарының негізгі тапсырмасы шөгінді таужыныстарының тұзүсті кешендерін және тұз құрылысын зерттеу болып табылған. Ол кезде тұзасты кешендер түзілімін зерттеу сейсмобарлау аппараттарының және зерттеу әдістерінің жетіспеушілігінен шешілмеді.
Сейсмобарлау зерттеу әдістерінің және техникасының дамуымен негізгі сұрақ тұзасты түзілімдерінің құрылымдық жоспарын зерттеу болып табылады. 1968 жылдан бастап АГЭ АН Каз ССР мен бірге Кенкияк құрылымының ауданында тұзүсті түзілімдерінде шағылысу горизонттарын белгілеу әдістерін бұрғылау мақсатымен тәжірибелі - әдістік сейсмикалық зерттулер жүргізілді. Нәтижесінде Кенкияқ – Мортық ауданында тұзүсті түзілімдерінде тіректі горизонттарды зерттеуге болатын, ұңғыма және аспабтарды топтап қолдану мен жұмыс әдісі өндірілді.
Үшінші, сапалы жаңа кезең МОВ сейсмобарлауының дамуы бірнеше рет профильдеу әдісін қолданумен және кейінгі ОГТ әдісімен сейсмостанцияларды қосындылаумен басталды. Сосын 1974 жылдан бастап сейсмикалық зерттеулер тек ОГТ әдісімен жүргізілетін болды, 1979 жылдан Тұрлан геофизикалық экспедициясына карбонатты түзілімдерді картаға түсіру үшін ОГТ және КМПВ әдістерінің кешендері қолданылады.
Ең жақсы ОГТ далалы әдісін іздеу жұмыстың барлық уақытында жүргізілді. Әртүрлі бақылау жүйелерінің түрлері сыналды: орталық, қанатты, жоғалған, қисық профильдеу жүйелері. Қолайлы қабылдау шарттары және тербелістерді қоздыру бойынша үлкен жұмыс көлемі жүргізілді. Алдыңғы жылдардағы далалық әдістердің анализінің нәтижесі бойынша келесі тұжырымдарды жасауға болады:
1. Ең қолайлысы болып Кенкияқ ауданында қолданған Хmax = 2375 м мен орталық бақылау жүйесі белгіленді. Бұл жүйе, 96 каналда спаренной сейсмостанцияда жұмыс өндірісінде, 24 - тен кем емес қысқаша бақылаулармен алдағы жұмыстар үшін кепілдеме беруі мүмкін.
2. МОГТ қисық профльдері бойынша бақылау жүйесі күрделі сейсмогеологиялық шарттарда жеткіліксіз тиімділік көрсетті. Сондықтан өндірістік жұмыстар үшін кепілдеуге болмайды.
3. Тербелістерді қабылдау үшін 100м базада СП орналасқан 25 – 30 сызықтан тұратын топ болуы мүмкін.
4. Қоздыру тербелістері үшін 6 – 8 м терңдікпен ұсақ ұңғыма топтары кепілдеме беруі мүмкін. Беттік шарттарына тәуелді ( құмның немесе саздың ) 20x100 м базада орналасқан 12 – 30 ұңғымадан тұратын сызықты – аумақты топты қолдануы мүмкін. Аумақты ұңғымалар топтарын сынамалау тәжірибелі тәртіпте көлденең Ду базасының 20 м – ден өсуі қосымша кедергілердің пайда болуына әкеліп соғатынын көрсетеді.
5. Сынамалаудың нәтижесінде тәжірибелі тәртіпте дескретно – үзіліссіз ЛДШ тобымен қоздыру көзінің сапасы, олардың қолданылуы берілген шарттарда тиімсіз қондырылды.
Геофизикалық зерттеулер Каспиймаңы ойпатының шығыс бөлігінде мұнай мен газ кенорындарын іздеу мақсатында геофизикалық іздеу, барлау жұмыстары 1930 ж басынан жүргізіліп келеді. Алғашқы
Сейсмобарлау
Каспий маңы ойпатының шығыс бортында жүргізіліп келген сейсмобарлау жұмыстарын 3 кезеңге бөлуге болады. Бірінші кезеңде ( 1931 – 1969 жж ) тек тұз күмбездері құрылымдарының дөңбек күмбездерінің маңында ғана жүргізіліп отырды. Ол кезде тұзүсті кешенінің төменгі бөлігі мен тұзасты түзілімдер зерттелмей қалып отырды.
МОВ сйсмобарлау жұмыстарының геологиялық эффективтілігін төмендететін нәрселер: ол терең, әрі күрделі геологиялық құрылысы болып келеді, еңісті шекараларының тік бұрышты болуы, тұз күмбездерінің күрделілігі, күмбездердің дөңбек күмбездерінде көптеген жарылымдардың болуы және т.б. Осының бәрі күрделі интерференциялық сейсмикалық жазбалардың болуына себеп болды. Нәтижесінде ауданның тектоникалық құрылысы жалпылама зерттелген болатын.
1965 – 1969 жж МОВ – МРНП арқасында сейсмобарлаудың эффективтілігі жоғарылай түсті. Сейсмобарлаудың бұл түрлерін қолдані Ақтөбелік Аралмаңының күрделі тектоникалық құрылысын, оның терең геологиялық қимасын қолданылған 1964 ж МОВ, КМПВ, XXII аймақтық профилбдері жасалды. 1965 ж Шұбарқұдықтың күмбездерінің қанаттарында МНРП және МОВ сейсмобарлау жұмыстары жүргізілді. Сейсмобарлаудың алғашқы объектісі болып күмбездердің оңт. Шығыс бөлігі ұсынылды. 1966 ж күмбездің оңт. шығыс қанатында қосымша МРНП жұмыстары жүргізіліп, ол құрылымдарды біршама толық зерттеуге мүмкіндік берді және ол терең бұрғылау жұмыстарына ұсынылды.
МОВ – МРНП іздеу жұмыстарымен қатар 1957 ж КМПВ, МОВ, МРНП аймақтық жұмыстары жүргізілді. Жұмыс нәтижесінде тұзасты түзілімдері және кристаллды іргетастың жоғарғы бөлігінің құрылысы туралы мәліметтер алынды ( Пилиписов В. М., Мироненко В. Ф., Огай Б. А., Жалыбин Б. А., т.б. ) КМПВ аймақтық жұмыстарын МинГеоКаЗ ССР – дің ИГФЭ, ТГФЭ, АГФЭ бөлімшелерімен "Спецгефизика" трестімен, ВНИИ – Геофизика мекмелері жүргізілді. КМПВ толқындық өрістерінің күрделілігі әртүрлі мекемелерде жүргізілген мәліметтерді мнтерпретациялау нәтижелерінің бірдей болмауына әкеп соқты. Мәліметтер бойынша горизонттардың әртүрлі болуы, іргетастың жоғарғы бөлігінің әртүрлі, т.б. Әдетте КМПВ сейсмобарлау жұмыстары ПСЛ – 1 – КМПВ немесе ГШИСК – 1 – 48 КМПВ сияқты екі сейсмостанцияларда жасалатын. Сейсмоқабылдағыштардың ұзындығы 12 км және 9 км. Сейсмоқабылдағыштар қадамы 100 м, жарылыс интервалы 6 – 12 км және 9 – 18 км болды. Кейбір бөлек профильдерде годогроф ұзындығы 114 км – ге дейін жетті. КМПВ, МОВ, МОП жұмыс нәтижелерінің әртүрлі жылдары жасалған мәліметтерінің жиналуы оларды ортақ бір әдіспен интерпритациялауға мүмкіндік берді ( Ф.Н. Жалыбин, 1969Ж, В.П. Комаров, В.Т. Чистяков, 1976ж, Р.Б. Сапожников, Б.А. Быкайдаров ). Осы жұмыстар нәтижесінде іргетас бедерінің схемалары, оның құрылысы туралы мәлімет беретін шағылу нұсқалары тұрғызылды. Осы мәліметтер бойынша іргетас дифференцияланған бедері мен тектоникалық бұзылыстардың кеңінен таралуымен ерекшеленеді. Іргетас орналасуының тереңдігі 7 – 25 км аралығында өзгеріп отырады.
Екінші кезең ( 1970 – 1980 ж ) сейсмобарлау жұмыстарының сапалы жаңа кезеңін сипаттайды. Мұнда “Поиск” деп аталатын магнит жазуы бар және далалық мәліметтерді аналогты қондырғыларда қайта жөндейтін машиналық әдістері қолданда ( ПЗС -2, ПСЗ – 4 ). 1973 – 1974 Ж бастап сейсмобарлаудың жаңа әдістері ( МОГТ, ВСП және т.б. ) қолданыла бастады. Бұл әдістер – жарылмайтын қоздырғыш көздері. Дала мәліметтеріне сандық есептеу машиналарында талдау жасады. Күрделі зерттеулердің нәтижесінде – қайта профильдер түсіру, қоздырғыш көздерін біріктіру т.б. ауданның тереңдік құрылысын толық зерттеуге мүмкіндік берді. Көптеген тұзасты кешенінің локальды көмпимелері анықталды.
Үшінші кезең 1980 ж басталған сейсмобарлау жұмыстарына жаңа әдістемелік және аппаратты интенсивті түрде енгізілуімен сипатталады. “Прогресс” және “ССЦ - 3” сейсмостанцияларының қолданылуы МОГТ мәліметтерін ЭВМ – да талдау жасауға мүмкіндік берді. 1985 ж бастап Каспий маңы ойпатының шығыс және оңтүстік шығыс бортында таралған карбонатты түзілімдердің таралу шекарасын анықтау мақсатында сейсмобарлау жұмыстарының біріккен тереңдік әдістерін қолдана бастады. Тұзасты мұнай және газ кенорындарын іздеудің эффективті шешімі аймақтың тереңдікқұрылысын жан – жақты зерттелгендігін талап етеді. Сондықтан бұрыннан жиналған Каспий маңы ойпатының шығыс және оңтүстік шығыс борты бойының геофизмкалық мәліметтерінен басқа да әдістер бойынша интерпритациялар жүргізіліп отырды ( Е.С. Гущин, 1984 ж , Б.А. Огай, 1988 ж, С.Е. Жуйков, 1985 ж, В.А. Боранаев, 1981 ж, Ю.А. Волож, 1986 ж, Е.К. Курмашев, 1984ж ).
1.3. Литологиялық, стратиграфиялық қима
Түзілімнің шөгінді кешенінің литолого – стратиграфиялық сипаттамасы Каспиймаңы ойпаңының шығыс ауданыныда терең іздеу және параметрлік ұңғымаларда әртүрлі құрылымдық шарттарда бұрғылаудың үлкен сандарының нәтижесі негізінде жүргізілді. ( 1.2 сурет ).
Таскөмір жүйесі.
Визей ярусы. Тульск горизонты. С1V2 t
Тульск горизонтының түзілімдері Жанажол, Синельниковск, Қожасай және оңтүстігінде жасырынған. Олар зерттелген аймақтарда жасырынған ұңғымаларда көптеген ежелгі жыныстар болып табылады. Бұл горизонттың жыныстары аргиллиттердің, саздардың және құмтастардың бір метрден көп емес алевролиттердің қабаттарымен қабатшалануын көрсетеді. Аргилиттер, саздар және құмтастар 20 – 60 м – ге дейінгі бумаларды құрайды. Горизонттың қимасында ізбестастардың қабатшалары белгіленеді. Тульск түзілімінің жасырын қалыңдығы 250 м – ден 500 м – ге дейін жетеді, олар окск горизонтүсті түзілімдерімен үйлесімді жабылып жатыр.
Окск горизонтүсті. С12V3ok. Окск горизонтүсті түзілімі алексинск, михайловск, веневск горизонттар құрамы қасында Жаңажол, Қожасай аудандарында ұңғылар жасырынған, II – 89 ұңғымасы Бұлақсайда және 2 ұңғыма Арансайда. Түзілімдер сұр, ашық сұр органогенді ізбестастармен және доломиттермен көрсетілген. Қимада қалыңдығы 25 м – ге дейін өтімді қабаттар локальді жапқыштары болатын, қалыңдығы 3 – 4 м тығыз өткізбейтін карбонаттармен кезектесіп келеді. Окск горизонтүсті түзілімінің қалыңдығы тұрақты, шығыстан батысқа қарай 70 – 100 м Жанажолда, 110 – 170 м – ге дейін Қожасайда өседі.
Серпухов ярусы. С1s. Бұл ярустың түзілімдері Жаңажол, Қожасай, Блаксай аудандарында ұңғылармен толығымен өткізілген және Ұрықтау, Оңт. Мортық, Кенкияқ, Арансай аудандарында жасырынған. Шөгінділері ашық – сұр ізбестастармен, кейде қоңыр реңді, органогенді, оргоногенді – сынықты, жарықты, каверналы көрсетілген. Серпухов түзілімінің қалыңдығы жеткілікті төзімді, шығыстан батысқа қарай Жаңажолда 200 – 230 м өсіп, Қожасайда 210 – 285 м – ге дейін, ауданда Қожасай және Ұрықтау құрылымдарының дөңесті бөліктерінде максимальды қалыңдықтар карбонатты керпештерде белгіленген,
Серпухов ярусының құрамында тарусск ( 70 – 90 м ), стешевск ( 40 – 80 м ) және противинск ( 70 – 110 м ) горизонттары белгіленеді. Серпухов түзілімінің қалыңдығының үлкеюі, негізінен тарусск горизонтының қалыңдығының 128 м және 177 м – ге дейін өсуіне байланысты үлкейеді. Тарусск – стешевск горизонтының жабыныда негізгі каротажды репер болып табылатын, қалыңдығы 50 – 70 м белгіленген горизонт орналасқан.
Окск – серпухов карбонатты түзілімі ірі визей трансгрессиясымен байланысқан бір седимнтация цикл процессінде қалыптасқан. Ізбестастардың негізгі массасы оргоногенді текті болып келеді және мұнда рифогенді қалыптасулар болуы мүмкін.
Башкир ярусы. С2в. Башкир ярусының түзілімі құрамында краснополянск, северокельтменск және прикамск горизонттары бар төменгі ярусастымен көрсетілген. Жоғарғы башкир ярусастының түзілімдері ( черемшанск және мелекесск горизонттары ) Жаңажол сатысында шөгіндіжиналудың үзілуіне және Кенкияқ сатысында шайылуына байланысты көрсетілмеген.
Төменгі башкир ярусының тау жыныстары ізбестастармен, негізінен, седиментацияның жаңа циклінің басталуына мүмкіншілік беретін сынықтардың әртүрімен көрсетілген.
Башкир түзілімінің қалыңдығы шығыстан батысқа қарай кішірейіп кең аралықта тербеледі. Егер Жаңажолда ол 200 – 300м болса, онда Жаңажолда – 98 – 192 м, ал Кеңкияқта - 70 – 30 м болады. Егер краснополянск горизонтының қалыңдығы Жаңажолдағы және Кеңкияқтаға сияқты 40 – 140 м құраса, онда северкельтменск горизонтының қалыңдығы Жаңажолда 85 – 145 м – ден Қожасайда 30 – 70 м – ге дейін төмендейді, ал прикамск горизонты қалыңдығы 30 – 70 м Жаңажол сатысында, Кеңкияқ сатысында бөлек ұңғылармен кездесіп тіпті толығымен болмайды.
Москва ярусы. С2m. Москва ярусының түзілімі өзіне верей, кашир, подоль, мячков горизонттарының түзілімдерін қосады. Литологиялық байланысында москва ярусы тіпті әртүрлі, ауданның жалпы стратиграфиясы туралы әсер береді.
Москва ярусының құрамында литологиялық байланыстағы үш әртүрлі қалыңдықты белгілеуге болады. Олардың біріншісіне белгісіз доломит қабаттары және доломиттелген ізбестастармен оргоногенді – сынықты және сынықты ізбестастар, әртүрлі оргоногендер кіреді. Бөлек терригенді қабаттар кездеседі. Верей – кашир ізбестастары төменгі башкир түзілімінде ірі стратиграфиялық үйлесімсіздіктермен жабылып жатыр. Олар негізінен Жаңажол сатысы ( Жаңажол, Ұрықтау, Оңт. Мортық, Алибекмола ) ауданында дамыған, онда олар Кеңкияқ сатысындағы сияқты олар тіпті болмайды немесе белгісіз қалыңдықта болады ( 35 – 43 м – Арансай, 10 – 15 м – Бозоба, 0 – 15 м – Кеңкияқ, 0 – 120 м – Қожасай ).
Жаңажол сатысы ауданында верей – кашир ібестастарының қалыңдығы: 100 – 300 м, олардан верей горизонты – 30 – 100 м, кашир – 50 200 м құрайды.
Екінші қатқабат подоль горизонтының төменгі бөлігінің терригенді түзілімін көрсетеді. Қатқабат кең таралмаған, әсіресе Жаңажол сатысында. Тау жыныстары қима негізінде көбінесе саздар ізбесті құмтастармен, құмайттастармен, гравелиттермен және ізбестастардың азқабатты қалыңдықтарымен сипатталады. Терригенді подоль түзілімінің қалыңдығы Оңт. Мортықта 50 – 100 м, Ұрықтауда 150 - 250 м, Жаңажолда 200 – 400 м, Қожасайда 100 – 200 м құрайды......