Информатика | Жүйелік плата

1. ЖҮЙЕЛІК ПЛАТАҒА ҚЫСҚАША ТҮСІНІКТЕМЕ
1. Жүйелік плата
Дербес компьютерлердің (System board немесе Mother board ) жүйелік немесе аналық платасы компьютерлердің өндірістігін және архитектурасын анықтайтын жүйелік блоктың негізі болып табылады. Онда келесі міндетті түрдегі қараушылар орнатылады:
• Процессор және сопроцессор
• Жады : тұрақты (ROM немесе Flash BIOS ) оперативті (dram) кэш (SRAM)
• Енгізу-шығарудың міндетті түрдегі жүйелік құрылғылары
• Интерфейсті сұлбалар және құрдың ағытпа (разьем) кеңейтулері
• Қоректену блогынан Power Good немесе Reset батырмасынан сигнал бойынша түсіру жүйесінің қүрылымдық сұлбасымен бірге синхрондаудың кварцты генераторы
• VRM (Voltage Regulation Module ) төменгі вольтті процессорлар үшін кернеу көзінің қосымша стабилизаторы
Одан басқа міндетті түрдегі құрылғылардан бөлек көптеген жүйелі платаға иілгіш және қатты дискілерді қосу үшін бақылау интерфейстерін (IDE, SCSI графикалық адаптер) процесордың құрына жергілікті қосуда қолданады. Жүйелік платада басқа контроллерлерді орналастыру мақсаты компьютердің платаларын жалпы санын қысқарту.
8088/86 процессорларындағы жасалған алғашқы РС жүйелік платаларды процессорлардан бөлек бірнеше шалғай БИС – тан (жадыға тура қатынаудың түзілу контроллердің түзілу контроллері, құрдың контроллерлері ) және кіші және ортаңғы микросұлбалардағы жинақтау деңгейіндегі логикалық байланыстан тұрады.
Қазіргі заманғы платаларға негізінде чипшелі процессорлар жатады және құр кеңейтілуі негізгі және қажетті компоненттердің байланысына мүмкіндік беретін бірнеше БИС жинағын қолданылады. Чипшелі процессорлардың түрлі типтерін қолдану мүмкіндігін, негізгі және кэштағы оның модернизациясын анықтайтын басқа да жүйе сипаттамаларын анықтайды . Оның типі маңызды түрде өндірістілігіне әсер етеді – бірдей орнатылған компоненттерде (процессор, жады, графикалық адаптер , қатты диск) әртүрлі жүелік платаға жиналған компьлютер өнімділігі – чипшелерде деп санауға болады – 30 % айырмашылығы болуы мүмкін. [7. 225бет]
1.2 Платаларды орнату және оның конфигурациясы
РС- тін стандартизация компонентері әдеттегі орындау корпустарына орнату үшін арналған жүйелік платаларға жіктеледі. Кейбір “фирмалық” платалары спецификалық габоритке және жалғағыш (бейтаныс) көлемінен тұрады, және оларды тек “туған” корпустарына орнатуға болады. Осындай спецификалық конструтивтілігімен мысалы IBM, PS/2, ASEK, Compag, Didgital, Paccald Bell және басқа да компьютер корпусы мен платасы ерекшеленеді. Оларға әрине кейбір келесі резистор қолданылмайды . Мұнда АТ класының машина корпусына орнату үшін арналған жүйелік платалардың конструктивтілігі қарастырылған. ХТ класының жүйелік платалары енді тіпті қызықтырмайды да, ал АТ компьютері үшін ХТ корпусын қолдану мүмкін, бірақ ол көптеген шектеулер мен қолайсыз жағдайды туғызады.
Decatur Body АТ , Many – 6 Midi және Big Tour корпустары үшін Flu АТ (305х350 мм) және Body АТ (220х330мм) дәстүрі платалар унифицерленген жүйелік саңылау платаларынан және платалардың артқы қабықшаларына қатысты пернелер платаларының ағытпасы және слоттарының орналасуына және белгіленуіне ие, ол жүйелік блоктардың модернизациясына және жөндеу жарамдылығын жеңілдетеді. Олардың ұқсас түрі 1-суретінде көрсетілген.
Платалар шасси ойығына кіретін пласттмасса кірістірулерінің көмегімен орнатылады . Бұл кірістірулер платалардың тік және жанама (слот кеңейтулерінің ось бойымен) фиксацияны қамтамасыз етеді. Олар платаларды слоттарға кеңейтілу платаларын орнату кезінде толықтырылатын корпустын артқы қабырғасына қатысты дұрыс орнығуына мүмкіндік береді. Талап етілген жағдайда плата кескіш төлкелердің массасында шамамен орналасқан бір немесе бірнеше оралған орамдармен фиксацияланады. Осы орамдар жерге тартылған компьютер корпусының жалпы қорек көзі жалғастырушымен байланыстың жалғыз (қорек блогы арқылы) теориялық нүктесін қамтамасыз етеді.
Жүйелік платаны алу үшін одан ең алдымен барлық кеңейту карталарын шығарып, қосу кабелін ажырату қажет (ең болмағанда қысқасын).
Mini Tower типті корпусында жүйелік плата бекітілген массаны алу керек (немесе кейбір корпустарда жылжыту керек). Қатты орамдарды орамалап болған соң платаны солға қарай жылжытады, одан кейін оны масадан алуға болады. Платаны орнату теріс тәртіпте орындалады, фиксацияланған орамдар платаға орнатылғаннан кейін және кез келген платаға кеңейтілу орнатқаннан кейін корпусқа тартылады. Платаны орнату кезінде келесі кең таралған жинақтау қателіктерін болдырмау керек.
• Бекіту нүктесінің жеткіліксіз мөлшері. Шасси және плата әдетте барлық кезде бір – біріне сәйкес келмейтін кескіш төлкелер мен орнатқыш қондырғыларының мүмкін нүктесінің мөлшер артықшылығына ие болады. Қолданылатын бекіту нүктелері міндетті түрде барлық төрт жағынан да слот кеңейтілу аймағын қоршап тұру керек . Қарсы жағдайда плата кеңейтілуін орнату кезінде жүйелік платаның іліну жағы майысады, ол сенімсіз байланысқа және жүйелік платаның таңбаларының желілерінің жасырын үзілуіне әкеліп соғуы мүмкін.
Сурет 1 - Baby-AT жүйелік платасы
• Бекітілген орамдардың дұрыс емес қолдануы. Бекітілу саңылауларының диаметрі тақшаларда пластмасса ендірмесімен бірге металл бекіту орамдарын ендіруге мүмкіндік береді. Орамдар үшін арналған саңылаулар әдетте платаның екі жағынан жердің баспа шинасының орамына ие, немесе керсінше оны баспаны желілерден тәуелсіз аймақ қоршап тұрады. Пластмасса бекітулері үшін арналған саңылау айналасында шет жағына жақын тек жұқа баспа желілері өте алады. Егер бұл саңылаулар металл орамдар үшін қолданылатын болса онда орамдардың созылуы сезілсе олардың үзілуі немесе корпусында желілердің қысқа тұйықталуы мүмкін. Егер желілермен жақын орналасқан саңылауларды орадар үшін қолдану керек болса , онда оларды оқшауланған тығызырақ орнату (жабыстыру ) керек.
• Тым ұзын орамдардың қолданылуы. Бұл кезде орамдарды плата фиксациясына дейін созу мүмкін емес. Ол жалпы желілердің жерге қосылу сенімділігімен көрсетіледі, ал жұмыстағы кездейсоқ жаңылысуларға әкеліп соғуы мүмкін. Егер орам созылмаса , ал қысқа орам болмаса тығырық қоюға болады (егер жерге қосқыш орам платаның төменгі жағында болса, онда тығырық оқшауланған болуы мүмкін).
Сурет 2 - ATX жүйелік платасы
“Ерекше” корпустарда, “жеке меншік” 2-суретте жүйелік платаға бағытталатын, беттік панельдің барлық мүшелері бір шлейфпен және ағытпамен қосылады, ол өте жақсы, бірақ жан – жақтылығы аз.
Әдетте қадауышты ағытпаларда жүйелік платаға қойылған таңбалау болады. Сымдарды ағытпалардың таңбалануы кейбір кезде болмайды, бірақ түрлі түсті сымдарды қосылу нүктесіне дейін бақылау өте оңай. Басқару және индукция сұлба мүшелері, сонымен қатар кең тараған таңбаланудың нұсқаулары суретте көрсетілген.
Егер жүйелік платадағы таңбалану және платаның түсініктемесі жоқ болса , онда оның қосылуымен экспериментті түрде де шешеуге болады.
Динамиктің ағытпасы көп жағдайда төрт қадауышты , әйтсе де ең шеткі шығыстарға қосылады.
Клавиатураның кілтін қосу үшін KEYLOCK және индикаторда ескі корпустарда сонымен қатар платаларда қоректі қосу үшін бес қадауышты ағытпа пайдаланған . Кей жағдайларда бұған RESET 3-суретте батырмасынан сигнал шығарылады . Қазір бұл элементтер екі қадауышты бөлген ағытпалармен қосылады.
Батырмалар және индикаторлар GND – ның бір шығысына 3-суретте қосылады. Индикатордың орнына қосылатын батырмалар керсінше қауыпсыз. Индикатордағы ток жүйелік платада қондырылған резистормен шектеулі және ондағы ағытпаның қысқа тұйықталу контактісі қауыпсыз. Индикатордың, батырманың ағытпасына қосылуы тек тұнық емес жарқырауға әкеп соғады , ол қосылудағы қатені көрсетіп тұрады. Сәулелі
Сурет 3 - Басқарудың және индикацияның мүшелері
диод индикаторы үшін полярлы қосылу қажет – оның қате қосылуынан ол жарқырамауы мүмкін. Батырмалардың қосылу полярлығы RESET және KEYLOCK . Ауыстырып қосқыштын ағытпасында TURBO үш шығыс бар (ортақ әрқашанда ортасында орналасады) , бірақ екіқадауышты ағытпаға қосылады. Түйіспелі парлардың қосылуына тек TURBO режимі қандай жағдайға байланыстылығы тәуелді. [7. 225бет]
Бір жағдайды ескеру қажет, беттік панельдегі мүшелердің қосылмаған жағдайда компьютер әдеттегідей жұмыс істей алады (АТХ керек батырмасынан басқа).
Төбеде көрсетілгендерден басқа методика ұсынуға болады.
1. Динамикті батырмалар тақтасын және графикалық адаптер мен мониторды жүйелік платадағы ағытпа қорегіне қосу . Бұл қосылулар сұрақтар тудырмайды, әйтсе де динамиктін ағытпасы бір көргеннен ағытпалардын сырт батарейлерімен шатастыруға болады. Бірақ батареяның ағытпасы өте де алыс орналаспаған.
2. Компьютерді қосқанда, монитордың экранына POST қосылу тестінде көз жеткізу керек және жады тестіндегі динамик қосылады.
3. Егер бес қадауышты ағытпа болса, оған индикация және басқару мүшелерді сәйкестіре қосу керек. Егер ондай болмаса, RESET 4-суретте батырмасы үшін ағытпаны анықтап және оны қосу қажет. Оны анықтау оңай, екі қадауышты ағытпалардағы контактілерді бұрмалап , яғни RESET сигналы бойынша қайтадан POST басталады, ол мониторда көрінеді және динамиктен естіледі.
Сурет 4 - RESET, кілт және индикатор батырмалар қосылуының ескі варианты
4. Қорекке қосылған индикатордың ағытпасын анықтау яғни оған қосылған индикатор әрқашан қоректін қосылуында жарқырау керек.
5. Клавиатурадағы уақытша жауап тастау ағытпасын келесі белгілер арқылы анықтауға болады: оның бұрмалану контактарында POST жұмысының аяғында клавиатураның қатесі туралы хабарлама пайда болады.
6. Индикатордың қатты дискіге ұсынылуы IDE немесе SCSI контроллерлердін қосымша палатасына қосу мүмкін, егер де жүйелік платада орналасқан контроллер қолданылмаса. Ағытпаны дұрыс қосу тек қатты дискіден ОС жүктелу кезінде болады. Яғни бұл жағдайда индикатор жанып - өшіп түру керек.
Әдетте индикатормен DOS жүктемесінде басқаруға болады (немесе DOS – тан ОС Windows терезелері), яғни CTRL + ALT батырмалары комбинациясымен (қосылу) және CTRL + ALT (TURBO режимінің өшуі) жүйелік платадағы ауыстырып – қосқыштың ағытпасы кейбір кезде джампермен қиындатылады, яғни бұл платаларда пайдалы, қайта қосқыштын контактілерінің істен шығып қалуынан сақтайды. Егер TURBO режимін батырманың көмегімен өшірудің қажеті жоқ болса, басқа джамперді қысқарту резоны бар , яғни ол компьютердін абайсыздан ақырын жұмыс істеуінен сақтайды.
Энергияны сақтаушы режимның батырмасы және индикаторы жиі қолданылмайды (Creen Functions). Батырмалардын басылуы 5 және 6-суретте бұл сыртқы жағдай болып табылады. Яғни қосылатын төмендетілген энергияны паидалану режимі, бұл жағдай туралы индикатордын жарқырауында куә болуынан болады. Батырмаларды қосу реакциясы BIOS Setup – та Power Management опцияларымен беріледі.
Сурет 5 - Power Good сигналының RESET батырмасына қосылуы
Сурет 6 - Power Good сигналының құрылуы
Енді беттік панельде орналасқан цифрлық “Стедаметрге” тоқталып кетсек. Ол көрсетілетін кез келген цифрлар немесе символдар баспалық платада комбинация түрінде беріледі, және нақты жиілікке ешқандай қатысы жоқ. Джамперлер TURBO батырмасымен ауыстырылатын сегментте көрінетін екі жиынды беруді рұқсат етеді. Егер батырма іске қосылса, онда индикаторлардағы цифрлардың қайта қосылуы ештеңе көрсетпейді. Батырмадан үш контактісі ағытпасы жүйелік платаның екі қадауышты ағытпасына бірнеше рет қосыла алады. Кейбір кезде индикациямен басқару батырмадан шығарылмайды, ол жүйелік платадағы TURBO индикаторының шығысынан - бұл тым қолайлы индикацияның әдісін көрсетеді және клавиатурамен жасалған режимның қайта қосылуын көрсетеді. Көрсетілген символдар джамперлер қондырғысының таблицасымен беріледі, яғни корпусқа қосылған. Осы берілген кестелерге басқатырмас үшін әрбір жаңартуда (ең күшті процессордың қосылуы) барлық жағдайда символдар көрсетілуін орнату ыңғайлы (High TURBO режимі үшін) және LO (LOW болу режим үшін)...