Қаржы | Валюталық операциялар жөнінде түсінік

Мазмұны


Кіріспе

І. Валюталық шоттарды ашу тәртібі
1.2.Валюталық операциялардың түрлері мен оның есебі.

ІІ. Валюталық операциялар жөнінде түсінік.
2.2. Валюталық операциялардың экономикалық негіздері.

ІІІ. Валюталық лицензиялар.
3.1 Лицензия алу үшін ттөмендегідей құжаттар ұсынылады:

Қорытынды

І. Валюталық шоттарды ашу тәртібі

Шетел кәсіпкерлермен төлемді жүргізу үшін валюталық шот ашу қажет.Егер заңдытұлғада берілген банкте теңгелік счеты болмаса, ол үшін келесі құжаттар ұсынылады:

 Нотариуспен бекіттілген өкілетті құжаттардың көшірмелері;
 Валюталық счеттыашу үшін заңды тұлғылардың өтініші;
 өкілетті тұлғылардың қолдарының және мөрлердің үлгілері;
 салық төлеуші ретінде тіркелуі туралы анықтама;
 ҚР өкілетті органдарында тіркелу туралы күәлік.
Банк төлем жүргізілетін келісім шарттарының , келісімдердің көшірмелері бар заңды іс ашылады.
Кәсіпкерлік өнеркәсіппен айналысатын жеке тұлғалар банкте шот ашу үшін мына құжаттарды ұсынуы тиіс:

 Шот ашу туралы өтініш
 Жеке күәлік көшірмесі
 Салық есебінде клиенттің тіркеуде тұрғанын күәләндыратынсалық қызметі органынан берілген құжат
 Мемлекеттік тіркеуден өткен фактті куалғыдыратын өкілетті органнан берілген құжат немесе бұған теңестірілген құжат көшірмелері(лицензия,патент)

Шотқа түскен валюталық қаржылар заңды болу қажет: экспортты,валюталық табыс; жарғ. Капиталға жарналар, сыйлықтар;қаржылық көмек ; несие зайымдар, өкілеттің банк арқылы ішкі валюталық нарықта теңгеде сатып алынған валюта.Заңды тұлғалар несиені ---- резидент емес тұлғылармен төлем жүргізуге және алынған банк несие бойынша міндеттмелерді, жүргізу үшін ғана беріледі.Клиенттің валютаны сатып алуы (және кросс операциларяға) валюталық қаржыларды сатып алу туралы өтініш арқылы жүзеге асырады, ал сату – валюталық қаражаттарды сату, туралы өтініш –тапсырыс негізінде жүргізіледі.

Валюталық шоттан-импортты тауар бойынша контрактінің төлемін жүзеге асырған кезінде клиент банкке сәйкесстендірілген келісімдіұсыну міндетті.

Ұсынылған құжат негізінде валюталық шоты ашқан кезде 9 санды номер беріледі: 000.000.000., мұнда 1-валюта коды 2- шоттың баланстық номері; 3-клиенттің жеке номері;

Жоғары айтылғандай , шетел валютамен оларды жүргізу үшін банк лицензия алу керек.Лицензиялау заңға сәйкес ҚР ҰБ-мен жүргізіледі, Бүгінгі таңға нақты шетел валютада көтерме сауда мен, көрсетілетін қызметпен мемлекет заңында тіркелген шетел б/рі мен қаржы институттардың о/с құқықтары , және ҚР валютада шоттары бар, сонымен қатар резидент емес тұлғылардың пайдасына резиденттік валюталық құндылықтың өтуін көздейтін коп/ң қозғалысымен байланысты операциялары бар шетел банкілерінде және қаржылық институттарда резиденттердің шоттарды ашуымен іс жұмыстар лицензияланады.

Кейбір шетел валютадағы операциялар ҰБ тіркеуге жатады, мыс,резидентемес тұлғадан резидент пайдасына 100.000 АҚШ долларынан асатын қаржының өтуін көздейтін капиталдық қозғалысымен байланысты.ҰБ –мен келесі валюталық операцияларды жүргізуге тіркеу тәртібі орнатылды:

 180 күннен артық мерзімге берілетін несиелер
 180 күннен артық мерзімге резидент емес тұлғылардың резиденттің экспортты мәліметтерді несиелеумен байланысты төлемдерді жүзеге асыру
 180 күннен артық мерзімге импортты мәлімет бойынша резидент емес тұлғылардың резидентті несиелеумен байланысты төлемдерді жүзеге асыру
 ҚР –да резидент еместердің инвесторы;
 Жылжымайтын мүлікке меншікті және басқа да құқықтардың төлеміне аударымдар
 Экспортты мәлім кезеңдегі мерзімді 180 күннен асатын уақытта резиденттің резидент емес тұлғыларды несиелеумен байланысты төлемдерді жүзеге асыру.
ҚР Қаржы Министрлігімен және статистиканың мемлекет өкілетті органдармен келісім бойынша ҚР ҰБ –мен валюталық операциялар бойынша есептің және есеп берудің формалары мен тәртібін орнатады және оны Қазақстандағы барлық заңды және жеке тұлғалар орындау қажет.

Валюталық операцияларды жүргізу кезінде болар тәуекелге ұшырау мүмкін , 1-ден ,басқа валютада төленбегн, жабылмаған мәлімдердің болу мүмкіндігімен байланысты- ұзақ және қысқа позициялардың.
Валюталық позиция – бұл банктің валютадағы міндеттерінің және сәйкестілігі. Егер белгілі бір валютада бұлар тең болса, валюталық позиция жабық деп, ал сәйкес болмаған жағдайда – ашық деп саналады.
Жабық валюталық позиция кезінде банк шетелдік валютаны сатып алуға келісім –шартқа отырады және пайда көре отырып, тез арада оны басқа мәлімдермен жабады.ҰБ жабық валюталық позицияға шек орнатпайды.
Ашық валюталық позиция банктің шығын тәуекелімен байланысты, өйткені валюта бағалы оған тиімсіз бағытқа өзгеруі мүмкін.Сондықтан ҰБ оған шек бекітеді және бөлек арнайы есеп беруді орнатады.
Ашық Ашық валюталaық позиция қысқа болуы мүмкін, егер сатылған валюта бойынша міндеттемелер оған деген талаптан артық болса,ол ұзақ болады,егер сатып алынған валюта бойынша талап міндеттемеден артық болса.
Тұрақты валюта бойынша ашық валюталық позицияның (ұзақ және қысқа)шегі банктің меншікті капиталынан 30% құрау керек, жұмсақ валюта бойынша ұзақ валюталық позиция -5%,ал валюталық нетто –позиция меншікті кооперативтің 50% құрлуы қажет.
Банктің валюталық операциясының классификациясы жалпы банктің критериялары бойынша (пассивті,активті операциялар ,т.б.), сол сияқты валюталықоперациялсрға қатысты басқа да сипаты бойынша жүзеге асырылады.Валюталық операциялар былай бөлінеді :
 ҚР территорияда атқарылатын
 Валюталық құндардың Қазақстанның шекарасын өтуімен байланысты
 Республикадан тыс банктің атқаратын операциялары.


1.2.Валюталық операциялардың түрлері мен оның есебі.

Екінші дүние дүние жүзілік соғыстан кейін валюталық операциялардың көптеген түрлері кең дамыған.50-шы жылдың соңынан өндік дамыған мемлекеттерде тез жеткізілетін валюталық мәлімелер және жылдам мәлімелер банкы,сонымен қатар соңғысы валюталық қадағалаудың объектісі болып табылады.70-шы жылдан биржа қатарында фьючерлі және опционды валюталық мәлімелер дамиды- спекулятивті мәлімнің жаңа түрі және валюталық тәуекелден хеджиралдау . Нақты валюталық операцияларды көптеген тез жеткізілуімен (спот) валюталық операциялар көп тараған және барлық төленген мәлімнің 90% көлемін құрайды.
Оның мәні мәлімнің құрылған кезіндегі бекіткен бағам бойынша құрған мерзімнің 2-ші күнінде банк –контрагенттігімен валютаны жеткізу міндеттері бойынша валютаны сату-сатып алуында құрылады.
«Свифт» байланыс электронды құрылының және банкаралық электронды аударымдар жүйесінің кезң тараулы, мыс,АҚШ-та ЧИПС, Лонданда ЧАПС және т.б. , біркүндік «бүгіннен ертеңге дейін» немесе «ертеңнен келесі күнге дейін» сияқты деңгейдегі орналастыру сияқты операцияларды жылдам жүзеге асыруға мүмкіндік береді.Бірақ әдеттегі валюталық базалық операциясы болып «спот»мәлімесі және базалық бағам – телеграфтық аударым бағамы деп аталатын «спот» бағамы болып табылады.Осы бағамдардың базасында валюталық нарықта мәлімнің басқа бағамдары анықталады: жеделдетілген, валютаны жеткізу мерзімі қысқа болатын бір реттік мәлуме үшін бағамдар.

Ұзаққа қалдырылмайтын жеткізумен валюталық операциялар валюталық позицияның ең мобильды элементі болып табылады және онда тәуекел сақталады. «Спот» операциясы көмегімен банктер клиенттердің шетел валютадағы сураныстарын, капиталдың қозғалысын, соның ішінде «ыстық ақша» , басты валютадан басқа валютаға, спекулятивті және арбитражды операцияларды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Шетелдік валютамен жедел мәлумдер (форвардты, фьючерсті)-бұл бекітілген бағам бойынша мәліме құрылғаннан кейін белгілі мерзім арқылы 2жақ шетелдік валютаның келісілген соманы жеткізу туралы келіскен валюталық мәліме.Бұдан жедел валюталық оперицялардың 2 негізгі ерекшеліктері шығады:

1. Мәліменің құрылұ уақыты мен оны орындау мерзімі арасында қашықтық бар,яғни валютаны жеткізу. Ол мәліменің құрылу күнінің соңы ретінде анықталады()ерзімді 1-2 апта , 1,2,3,6,12 ай 5жылға дейін немесе мерзімі ішінде

 Кезең
 Кезкелген
2. Операцияның белгілі мерзімінен кейін атқарылатынына қарамастан,валюта бағалы мәлімені құру кезінде бекітіледі.
«Спот» және форвард мәмлелері бойынша валюта бағаның айырмасы жедел мәліме бағаны төмен және сй ы (рт және репорт R) егер жоғ ары болған жадайда жеңілдік ретінді анықталады (дисконт –Dis және депорт –Д). Сый бұл мәліме бойцнша мерзім ішінде бағам нақты операыияларға қарағанда жоғары саналатын білдіреді.Дисконт бұл форвард операциясы боәынша нақтыға қарағанда валюта бағамы төмен екендігін білдіреді . Сонымен жеңілдіктің немесе сый көлемі «спот »бағамына қарағанда тұрақты .Сондықтан банкаралық нарықта жедел мәліменің бағамын белгілеген кезінде тек тікелей белгілеу кезінде «спот » бағамына қсылуы немесе одан шығуына сәйкес болатын дисконт немесе сый анықталады.Бағамның жанама белгіленуі кезінде дисконт қосымды ,ол сый «спот» бағамынан шығады. Жедел мәліме бойынша валюта бағамы дисконт немесе сый тәсілімен емес,санды выражениядабекітілетін «аутрайт» . бағамы деп аталады.Шет валютамен жедел мәліме келесі мақсатта атқарылады:

 Коммерциялық мақсатта валютаны айырбастау ,валюталық келістің алдын ала сатуын немесе валюталық тәуекелді сақтандыруға келешектегі төлем үшін шетелдік валютаны сатып алу
 Валюта бағамының төмендеу мүмкіндігімен байланысты шығындардан шет еліндегі тікелеі сақтандыру ;
 Бағамды айырма есебінен спекулятивті пайда табу.

Валютамен «опцион» (лат optio , optionis – таңдау )-бұл сату-сатып алу мәлімесінде 2 жақтын біріне белгіленген сыйды төлеуге шарт кезіндегі келісілген мерзімнің аяқталуына дейінгі мәмлені құру кезіндегі бектілінген бағам бойынша анықталған валюта көлемін не сату, не сатып алу ,яғни таңдау құқығын беретін келісім . Опцият міндеттеріндегі мәмлелер банкке үлкен тәуекел береді, сондықтан ол клиентке неғұрлым тиімсіз бағамды орнатады.Опцион бойынша комиссия көлемі жедел мәміле бойынша опционды келісімнің соңы күннің валюта бағамы есебімен анықталады. Опционды мәміілелер кмиссия көлемінен асатын бағамдық тұраңсыздық кезінде тиімді. Негізінен валюталық опцион валюталық опцион тәуекелді сақтандыру үшін қолданады.Опциондарды тек банкаралық қорықта емес , сонымен қатар биржаларға да соғады: фондық және тауарлық .
70-шы жылдардан батыс мемлекеттерде тұрақсыз валюталық бағама өтуімен байланысты валюталық фьючерс кең дамыды.Бұл –мәмілені құрған кезіндегі алдын ала бекітілген бағам бойынша анықталған күні (келешекте) анықталған валютаның стандартты көлемін сатуға немесе сатып алуға міндеттемені білдіретін келісім. Стандартты келісімдерде дарлық шоттар регламенттемді : сапа, мерзім, кепіл, деп/рі төлем тәсілі.Фьючерсті сату клирингтік ұйым арқасында жүзеге асырылады, ол өз кезегінде
сатып алушы үшін сатушы және сатушы үшін сатып алушы болып табылады.
Нақты және жедел операцияларды құрайтын валюталық мәлім түрі «своп» мәлімесі . «Своп» (swap англ. – айырбас ) –бұл анықталған мүдімге біруақтылы контмәмілермен ұзаққа созылмайтын жеткізулер шартында 2 валюталық сату мен сатып алуын құрайтын валюталық операциялар . «Своп » операциялары бойынша ктермәмілерде сый есебімен немесе валюталық бағамның қозғалысымен байланысты дисконтпен жөндейтін «спот» бағамымен жүзеге асырылады .
6. Бұл кезде клиент маржада үнемдейді – нақты ммәлім бойынша сатып алушы мен сатушының бағам арасындағы айырмашылығы . «своп» операиялары

ІІ. Валюталық операциялар жөнінде түсінік.

Валюталық операциялар түсінігініңмазмұны мен мәнін ашу мақсатында тақырыптың негізгі терминдеріне анықтама берген жөн.Валюталық операцияларға төмендегілер жатады:
1) Меншік құқығы мен басқа да құқықтарының валюталық құндылықтарға ауысу операциялары, сонымен қатар төлем құжаттары мен төлем құралы ретінде шетел валютасын қолдануға байланысты операциялар.
2) Қазақстан Республикасының валюталық құндылықтарды енгізу және шығару операциялары.
3) Халықаралық ақша аударымдарын жүзеге асыру.
Бірақ бұл операциялармен ғана валюталық операциялартізімі шектелмейді. Валюталық бақылау жөніндегізаңға сәйкес валюталық операциялар түсінігі валюталық құндылықтармен және ҚР-ның валютасында орындалатын операцияларды қамтиды.
Шетел валютасындаорындалатын операциялар заңға сәйкес жүзеге асырылады. Банктер әртүрлі мемлекеттердің шаруашылық субьектілері арасында ақшалай есеп-айырысуды қамтамасыз етумен, валюта айырбастаумен, халықаралық валюталық несие .....