Бөлім: «Өлеңдер»
Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода, элегия, баллада, сонет, т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай (аңшылық, төрт түлік, наурыз өлеңдері), ескілікті наным-сенімге байланысты (бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі (салт, үйлену, мұң-шер өлеңдері), қара өлең, тарихи өлең, айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара, меңзеу, салыстыру, жұмбақтау, астарлау, бейнелеу, теңеу, ұқсату, т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат, махаббат және философия түрлерге жіктеледі.
Таудағы көктем
Сай-саланы,
Аймалады,
Жоталардан жел есті.
Көк қарағай.
Көп баладай,
Күбір-күбір кеңесті.
Қасқа бұлақ,
Тастан құлап,
Бара жатыр..
© Мұқағали Мақатаев
Аймалады,
Жоталардан жел есті.
Көк қарағай.
Көп баладай,
Күбір-күбір кеңесті.
Қасқа бұлақ,
Тастан құлап,
Бара жатыр..
Таудай болғым келеді
Өлмесін деп берген ғой тауды маған.
Мен күрсінсем, күңіреніп тау жылаған.
Көңілімде бір құйын көтерілсе,
Тауларымда тұрады қарлы боран.
Аласартып..
© Мұқағали Мақатаев
Мен күрсінсем, күңіреніп тау жылаған.
Көңілімде бір құйын көтерілсе,
Тауларымда тұрады қарлы боран.
Аласартып..
Тауда өстім
Тайсалмай басып тастарын,
Алқынбай асып асқарын.
Құзына шығып, қомданып,
Ылдиын тәмен тастадым.
Төбемді көкке жеткіздім,
Төсіне шықтым көп..
© Мұқағали Мақатаев
Алқынбай асып асқарын.
Құзына шығып, қомданып,
Ылдиын тәмен тастадым.
Төбемді көкке жеткіздім,
Төсіне шықтым көп..
Тау өзені тентек қой, тасып жатыр
Тау өзені тентек қой, тасып жатыр,
Ақ көбігін аспанға шашып жатыр.
Арғы жаққа отарын өткізе алмай,
Бала шопан айғайға басып жатыр.
Тарт! деп еді..
© Мұқағали Мақатаев
Ақ көбігін аспанға шашып жатыр.
Арғы жаққа отарын өткізе алмай,
Бала шопан айғайға басып жатыр.
Тарт! деп еді..
Тау бұлағы да ағады
Тау бұлағы да ағады,
Ой бұлағы да ағады.
Әрқайсысы өзінше тепкілейді жағаны.
Бірі жылжып барады,
Бірі мөңкіп барады,
Бәрісі де, не шара, аға..
© Мұқағали Мақатаев
Ой бұлағы да ағады.
Әрқайсысы өзінше тепкілейді жағаны.
Бірі жылжып барады,
Бірі мөңкіп барады,
Бәрісі де, не шара, аға..
Тарту
Жамбас пұл төлеп жатақта жүрген ақынбыз,
Жадырап келіп, жаңа үйге кіріп жатырмыз.
Әбекем қайда, Күнекем қайда, ойбай, тез,
Той жасап берем..
© Мұқағали Мақатаев
Жадырап келіп, жаңа үйге кіріп жатырмыз.
Әбекем қайда, Күнекем қайда, ойбай, тез,
Той жасап берем..
Тірі адамдар өлмесін
Өлім, өлім, өлім деп,
Неғыламыз күрсініп.
Өлген адам көмілмек,
Тірі адамға - тіршілік.
Өлім, өлім, өлім деп,
Өкінеміз несіне.
Өлген адам..
© Мұқағали Мақатаев
Неғыламыз күрсініп.
Өлген адам көмілмек,
Тірі адамға - тіршілік.
Өлім, өлім, өлім деп,
Өкінеміз несіне.
Өлген адам..
Тілектеске
Ей, бауырым!
Көтерсеңші, көтерсеңші басыңды.
Алатаудың асқарына күннің нұры шашылды.
Қыз-тіршілік, міне тағы мойыныңа асылды,
Асылды да..
© Мұқағали Мақатаев
Көтерсеңші, көтерсеңші басыңды.
Алатаудың асқарына күннің нұры шашылды.
Қыз-тіршілік, міне тағы мойыныңа асылды,
Асылды да..
Тілегім қайда менің көкке өрлеген
Тілегім қайда менің көкке өрлеген?
Жүрегім қайда менің кек кернеген?
Жүремін неге бұлай бөктерде мен?
Білемін...
Тек терлегем, тек..
© Мұқағали Мақатаев
Жүрегім қайда менің кек кернеген?
Жүремін неге бұлай бөктерде мен?
Білемін...
Тек терлегем, тек..
Сәуір айы
Сабылып келді міне, сәуір айы,
Сәуір айы - қазақтың тәуір айы.
Жылайды да тұрады жылаңқы бұлт,
Бара жатыр не болып ауа райы?!
Ақ нөсер, өткіншісі..
© Мұқағали Мақатаев
Сәуір айы - қазақтың тәуір айы.
Жылайды да тұрады жылаңқы бұлт,
Бара жатыр не болып ауа райы?!
Ақ нөсер, өткіншісі..
Тay бір аңыз
Тay бір аңыз,
Тау - дастан.
Таусылмаған әу бастан.
Тоқтап қалған керуен,
Бір-бірімен жалғасқан.
Жетер жерге жеткенде,
Керуенші кеткенде,
Шығыс..
© Мұқағали Мақатаев
Тау - дастан.
Таусылмаған әу бастан.
Тоқтап қалған керуен,
Бір-бірімен жалғасқан.
Жетер жерге жеткенде,
Керуенші кеткенде,
Шығыс..
Сәлемдеме
Менен сәлем айтқайсың сұрағанға,
Сұрағайсың, үй-іші дін аман ба.
Өмір кешіп жатыр де ол да өзінше,
Тірлік керек, әрине, тірі адамға.
Дегейсің..
© Мұқағали Мақатаев
Сұрағайсың, үй-іші дін аман ба.
Өмір кешіп жатыр де ол да өзінше,
Тірлік керек, әрине, тірі адамға.
Дегейсің..
Сәби өсіп келеді
Түнге карай,
Түйсік салып,
Таң атқанша не болады?!
(Оны қайдан білейін)
Бүкіл адам баласына тек жақсылық тілейін,
Ортасында солардың..
© Мұқағали Мақатаев
Түйсік салып,
Таң атқанша не болады?!
(Оны қайдан білейін)
Бүкіл адам баласына тек жақсылық тілейін,
Ортасында солардың..
Сәби болғым келеді
...Құс та болғым келмейді!
Қанатым бар. .
Қанатым бар күмістен жаратылған.
Сәби болғым келеді, сәби болғым,
Мына өмірден хабарсыз, жаңа..
© Мұқағали Мақатаев
Қанатым бар. .
Қанатым бар күмістен жаратылған.
Сәби болғым келеді, сәби болғым,
Мына өмірден хабарсыз, жаңа..
Сәби - ана
Айналғанда аядай қалашықты,
Алдымыздан кішкентай Ана шықты.
Қырда отырған ауылға апаратын
Жалғызаяқ соқпақтан адасыпты.
Бір қолында батпандай..
© Мұқағали Мақатаев
Алдымыздан кішкентай Ана шықты.
Қырда отырған ауылға апаратын
Жалғызаяқ соқпақтан адасыпты.
Бір қолында батпандай..
Сүрініп кетпе
Сүрініп кетпе!
Сүрініп кетсең, болғаны,
Дей бергін, досым, басыңа қырсық орнады.
Адам дегеннің аяқ астынан сорлауы -
Аңдамай басып,сүрініп кетсе..
© Мұқағали Мақатаев
Сүрініп кетсең, болғаны,
Дей бергін, досым, басыңа қырсық орнады.
Адам дегеннің аяқ астынан сорлауы -
Аңдамай басып,сүрініп кетсе..
Сүйген ерін
Сүйгісі келе берер сүйген ерін,
Сүй, жаным!
Сүйкімді бір күйге енемін.
Жүрегіміз жақыннан бірге соқсын,
Ағытшы бешпетіңнің түймелерін?
Сүй..
© Мұқағали Мақатаев
Сүй, жаным!
Сүйкімді бір күйге енемін.
Жүрегіміз жақыннан бірге соқсын,
Ағытшы бешпетіңнің түймелерін?
Сүй..
Сырқат сыры
Тағы, міне, таң да атты.
- Сырқатыңыз салмақты...
Ішкен шарап, жеген ет,
Баурыңызды жалмапты.
...Жанарымды жұмып ем, иір-қиыр жол..
© Мұқағали Мақатаев
- Сырқатыңыз салмақты...
Ішкен шарап, жеген ет,
Баурыңызды жалмапты.
...Жанарымды жұмып ем, иір-қиыр жол..
Сыр
Күрсініп көкірегім, жылайды ішім,
Өсем бе, өшемін бе құдай білсін.
Қанды дағын жүректің қалдырайын,
Қаласа біреу-міреу сұрай жүрсін.
Көрсін де..
© Мұқағали Мақатаев
Өсем бе, өшемін бе құдай білсін.
Қанды дағын жүректің қалдырайын,
Қаласа біреу-міреу сұрай жүрсін.
Көрсін де..
Сынық қанат шағалам
Теңіздің тіліп айдынын,
Кемелер кетіп барады,
Желкенді менің қайығым,
Жалт беріп бірде қалады.
Қайығым - менің уайымым,
Барады тастап..
© Мұқағали Мақатаев
Кемелер кетіп барады,
Желкенді менің қайығым,
Жалт беріп бірде қалады.
Қайығым - менің уайымым,
Барады тастап..
Сынауға тіптен құмар кім көрінген
Сынауға тіптен құмар кім көрінген,
Әйтеуір кінә тауып бір жеріңнен.
Сырласып отырамын ондайда мен,
Мазасыз күндеріммен, түндеріммен.
Айтса айтсын..
© Мұқағали Мақатаев
Әйтеуір кінә тауып бір жеріңнен.
Сырласып отырамын ондайда мен,
Мазасыз күндеріммен, түндеріммен.
Айтса айтсын..
Сыбағам қайда?
Қарамай сақалыңа, шалдығыңа,
Жарасып тұрушы еді қалжыңым да.
Қарабайдай қатайып алыпсың ғой,
Ата,Сен, шыныменен алжыдың ба?!
Сұрың да, сүхбатың..
© Мұқағали Мақатаев
Жарасып тұрушы еді қалжыңым да.
Қарабайдай қатайып алыпсың ғой,
Ата,Сен, шыныменен алжыдың ба?!
Сұрың да, сүхбатың..
Соқ, жүрек, солқылда, ми
Соқ, жүрек, солқылда, ми,
Тасы, қаным!
Өмірге айтылған жоқ ғашық әнім,
О, Муза!
Бір өзіңе бас ұрамын,
Тездеп жет,
Мен бір жаққа асығамын.....
© Мұқағали Мақатаев
Тасы, қаным!
Өмірге айтылған жоқ ғашық әнім,
О, Муза!
Бір өзіңе бас ұрамын,
Тездеп жет,
Мен бір жаққа асығамын.....
Соқ, жүрек!
Қалай-қалай соғады, қан-жүрегім?!
Соғасың, әлі өмірің бар білемін.
Дем ала «әй, байғұсым, дем ала ғой.
Бұл тірлікте құм арым қанды..
© Мұқағали Мақатаев
Соғасың, әлі өмірің бар білемін.
Дем ала «әй, байғұсым, дем ала ғой.
Бұл тірлікте құм арым қанды..
Соғыстың соңғы көктемі
Жасылмен бояп қойған ба?!
Жап-жасыл таудың бөктері
Қырлар да, мынау ойлар да,
Жап-жасыл болып көктеді.
Соғыстың соңғы көктемі.
Көп болды, жасыл..
© Мұқағали Мақатаев
Жап-жасыл таудың бөктері
Қырлар да, мынау ойлар да,
Жап-жасыл болып көктеді.
Соғыстың соңғы көктемі.
Көп болды, жасыл..