Өлеңдер ✍️

(Атом Орда тіккен жер)
Баллада

Үй тіктіріп жонасқа,
Бір қарт отыр қартайған:
"...Біздің шалдар о баста,
Көшкен екен Алтайдан.
Ат жүздіріп шалғынға,
Шамырқанса шамданып,
Тақ тұрыпты алдында:
Қарағорым, Ханбалық..."
Осылай деп басталар,
Шертеді ұзақ әңгіме:
"Алтын жұрттан қасқалар,
Айрылыпты мәңгіге.
Бабам ізін танимын,
Кезген Алтай бөктерін.
Малаик1 басқан
Сәбидің жамбасына Көк Мөрін.
Әруақ тастап қорымын,
Шашылыпты Сүйек көп.
Періштенің орынын пері алғасын иектеп.
Қылыш сынып балдақтан,
Азайыпты ізгілер.
Шүршіт пенен Қалмақтан,
Ығысыпты біздің ел.
Ел оңа ма данасыз,
Ағызып көз сорасын,
Тастай көшкен шарасыз,
Адай ханның моласын.
Босқында жоқ келелі ой,
"Тентек халық" атандым,
Бар дейді өзен — Жеменей,
Сол суы еді Атамның.
Осыны айтып бір уақ,
Отырады қарт үнсіз.
Жұрт тарайды тұрып ап,
Әңгімеден тартымсыз.
Қажытты әбден қарт ойдан,
Бейне әруақтың сүлдесі,
"Кен табылды Алтайдан,
Сақ қағанның мүрдесі..."
Көне әңгіме қозғалса,
Көтерілер қабағы.
Алтай жайлы сөз болса,
Елең ете қалады.
Жиылады ол бірден,
Босай берген тізгін сәл.
"Табылып па?- сол мүрде
Құдай білед біздің шал.
Мижады ғып ант-айла,
Кімді алдамас жалған-боқ!
Алтын бесік Алтайда,
Кім шырқырап қалған жоқ?!
Шалдар сонсоң: Бұлай кем,
Болмайық деп байлаған.
Келімберді, Құдайкем Алатауды жайлаған.
Ағайынның дауынан шалып па едік аз құрбан?!
Қазығұрттың тауынан
"Мұңал-ошақ" қаздырған.
Қапы басып құзғын дос,
Қанымызға жау қанған.
Босқан екен біздің көш,
"Үш айналып Саураннан".
Шаңдаттырып даласын,
Мекендепті Алашым —
Шу мен Көде жағасын,
Әму мен Сыр арасын.
Бақ қона ма оп-оңай,
Бозторғайдай шырлаған?!
Қалды Аралда Тоқабай,
Ол да сенің бір бабаң.
Тозған қазға кім тұлға?
Қаңғудай-ақ қаңғыдық.
Көшкен елдің жұртында,
Бір-бір қорым қалдырып. 
Табандарда құм күйіп,
Тарттық өрге туралап.
Көрінді алдан бір биік,
Шықтық соған ту қадап.
Баба жолы ап-анық,
Ғылым: үзген шынжырып.
"Мұңал - Жары" атадық,
"Мұғалжар" деп жүр бүгін.
Айыр қамал, кез қорған,
Басын иген көп қауым.
Нәмдеген де кез болған,
"Адай Тау" деп - Қап тауын.
Шын дерегін берсе Абыз,
Тепкі жеппіз орыстан.
Еділ, Жайық, Жем, Сағыз,
Біз айрылдық қоныстан.
Шежіреге аян-ды.
Біліп жатыр ел нені!
Үш жүз жылға таянды,
Маңғыстауға келгелі.
Пірлі қоныс екен деп,
Тұрақтапты арманды ер.
Жеті жұрт кеп мекендеп,
Ноғайлыдан қалған жер.
Көнелердің айтысы,
Жер екен бұл, зыңыранған.
Күңіреніп шайхысы,
Әулиесі ыңыранған. 
Бейіт қалған белгі боп,
Ерлер жортқан бұл алап.
Атағозы, Бердібек,
Ер Шотан мен Лабақ.
Жақындады жат сырғып,
Жұрт ығысты етекке.
Ел тағдырын тапсырдық,
Әуелі Алла, Бекетке!
Хиуа мен Патшаға,
Құрған шепті бұзбаппыз.
Қанша боран шапса да,
Сексеуіл мен біз қаппыз.
Тек кеңес кеп Әбілет,
Дүлей Дауыл соққанда,
Тозған қазды сан рет,
Алып жеген топ қарға.
Шерғала мен жалған тау,
Кеше адыра қалған тау.
"Балқан, Балқан, Балқан тау,
Ол да біздің барған тау".
Жұтта боздап қасқа бел,
Қыңсылады тазы-құм.
Қызылтабан босқан ел,
Қайта тапты қазығын.
Шүкір, шүкір, бұған да,
Барды бірақ жат жеп жүр.
Елім шығып ұранға,
Күнім туар, әттең, бір!"
Осылай деп шал тағы,
Қалады үнсіз, қыбырсыз.
Қарт орнына арқалы,
Жел сөйлейді мігірсіз.
Бас изейді қарт оймен,
Шолып кәрі даласын.
Иемденіп Алтай мен Маңғыстаудың арасын.
"Сайғақ болар көз жұмсам,"
Дейді Асасын — ақ таяқ.
Кей жер жайлы сөз қылсаң:
"Біздің жер ғой!.." - деп қояды.
Көніп сен де ыңғайға,
Шежіреге тізгін бер.
Жаса!- дейсің мұндайда.
Біздің Ел мен біздің Жер!
Қырды барлап гүл көмген,
Келелі сөз кенені,
Енді ешқайда бұл жерден,
Көшпесіне сенеді!