Өлеңдер ✍️

Ақынның шек келтірме тіл-жағына,
Ілінсең сау қалмайсың тырнағына.
Жұрт күлгендей сөйлейді жамбасқа (жанбасқа) алса,
Келтіріп қиын сөзді ырғағына.
Сөз оңай, сөйлеп кетсе, ақындарға,
Әркім даяр тұрады мақұлдарға,
Саңылауы, құлағының тесігі бар,
Айтамын: "Ұғып ал!" - деп, қатындарға.
Ұқпасаң, айтар сөзім тағы даяр,
Жайым жоқ жалтақ көз боп, ешкімді аяр.
Күн бұрын күтініп тұр кір жуытпай,
Өсекші, өлең шіркін, жұртқа жаяр.
Жалғанның жарастығы - жақсы ұрғашы,
Қиылып маңдайында көз бен қасы.
Бір талы нам харамға көрінбес пе,
Астында жаулығының тұрса шашы.
Сүмбіл (сінбіл) шаш - күнде жуып, талдап өрген,
Еріне шын махаббат (мұхаббат) көңіл берген.
Қолында Құдай берген ризық мол боп,
Мейманның қошеметін тәуір көрген.
Киімін шаң мен топырақ, қылмайды кір,
Болады қызыл алма, жүзінде нұр.
Ерінің сүйген досын дос көрумен,
Жүзінен әр шаруаның береді сыр.
Биязы сөзі жатық, майда болар,
Кеудесі - көңілі зерек-айна болар.
Асылдың асыл затын тануменен,
Өзінде жақсы құлық пайда болар.
Ыдысы таза болар, кіршік тұтпай,
Сілкеді төсек орнын шаң жуытпай.
Ұрғашы бұл сияқты жоба білсе,
Шаруаны реттеп ұстар, тіпті ұмытпай.
Орамал, аяқ-табақ жерде жатпас,
Жүн-жұрқа, көлденең шөп төрде жатпас.
Кімде-кім Құдайына жуық болса,
Денесі азап тартып, көрде жатпас.
Асына жалғыз қылшық түспейді екен,
Ac ұрттап, бисмилласыз ішпейді екен.
Әр тамақ сүп-сүйкімді, тап - таза боп,
Реттеп орны-орнымен, істейді екен.
Малайды үйде жүрген жұмсар алдап,
Балаға қызмет берген нанға жалдап.
"Тыраңдап, тайып, жығылып қалам ба?" - деп,
Аяғын қоңыр қаздай басар аңдап.
Алады туысқан ғып елдің бәрін,
Төкпейді жаман сөйлеп, ұят-арын.
"Қарағым", "шырағым" - деп, кіші болса,
Құрытар тәтті тілмен ынтызарын.
Баласын жаман сөзбен қарғамайды,
Жібекті жүнге ап келіп жалғамайды.
Қолынан үлестірсе, сусын - шарап,
Бөлектеп, бай, кедей деп, талғамайды.
Адамды мінезінен білер танып,
Өсекке салмас құлақ, сірә, нанып.
Жолаушы құдайы адам кетеді екен,
Ас берсе, қасын керіп, мейірі қанып.
Мейманға көркем ұстап қабақ-қасын,
Тәтті сөз, жылы жүзбен ол берсе асын.
Мейманы шын риза боп, рақмет айтып,
Тиеді бір Құдайдан жарылқасын!
Жоқ болса, жоқтығының айтар жайын,
Бар болса, қалтарыс жоқ, бәрі дайын.
Дүкеннен жаңа шыққан мысалды боп,
Ләззатпен пәк шыныаяқ берер шайын.
Мысалы халуа, шекер - ұстар майын,
Бұзбайды әр не десе, ердің райын.
Кемеңгер ақылы асқан, жақсы ұрғашы,
Түзейді ықтиярсыз жаман байын.
Сыбанып алжапқышпен сауады мал,
Қаймақ пен ірімшіктен жасайды бал.
"Ата!" - деп, қарияларды құрмет қылып,
Ат қояр: "Келінжан!" - деп, көп ақсақал.
Көлденең кісі алдынан кесіп етпес,
Басқадан басқа нәрсе үміт етпес.
Мағынасын халал, харам жақсы білсе,
Теңеліп бұған, сірә, әйел жетпес.
Жетімді Құдай үшін көрер тәуір,
Елжіреп жетім көрсе, жүрек, бауыр.
Байынан кәріп-қасер ренжу тартса,
Зор жұмыс, міндет көрер үлкен ауыр.
Уатар байы жоқта алдамалап,
Қасына жетіп барар жақын жанап.
"Елеме оның сөзін, шырағым!"- деп,
Жылы жүз, ашық көзбен күліп қарап.
Кісіден бұрып жүзін, дәрет алып,
Құдайдың қызметіне талаптанып.
Намазын бір оңаша жерге оқиды,
Басына, иба қылып, бүркеу салып.
Бүркеніп бір қолына құман алар,
Жерді іздер адам көрмес, бой тасалар.
Мысықтай жалтаң іздеп, жасырын боп,
Аяндап бір өзектеу сайға барар.
Құманға жолдас болмай, қатын оңбас,
Ісіне нас ұрғашы көндің толмас.
Дәретке әдеттенсе жынысы әйел,
Ыдыста іші қуыс кіршік болмас.
Табылса мұндай әйел, нұр болады,
Басқадан дәрежесі зор болады.
Осындай кей уақытта көп перизат,
Надан боп алған байы, қор болады.