Түркі халықтары

Түркі халықтары

Автор ұнаса, сақтап қойыңыз:

Шығармашылығы мен еңбектері:

Мақал-мәтелдер

ᐈ Құс қанатымен,Ер атымен.

ᐈ Ым білсе, ер өлмес.

ᐈ Батыр соғыста,Қорқақ жанжалда.

ᐈ Еріншекке есік те (табалдырық та) асу болар.

ᐈ От дегенге ауыз күймес.

ᐈ Заман өтер, кісі тоймас,Адам баласы мəңгі қалмас.

ᐈ Қазан айтар: «Түбім алтын»,Шөміш айтар: «Мен қайданмын?!»Бұл..

ᐈ Иірі болса, ер өлмес.(Иір – іш ауруына пайдаланылатын емдік..

ᐈ Түлкі өз ініне үрсе, қотыр болар.Бұл мақал өз елінен, жерінен..

ᐈ Ауыз жесе, көз ұялар.Бұл мақал біреудің затын сатып алған, яки..

ᐈ Өгіздің аяғы болғанша,Бұзаудың басы болғаны жақсы (игі).

ᐈ Адам аман болса, өмірден көп көрер.(Есен болса жаның – көрерің..

ᐈ Аңшы қанша айла білсе,Аю сонша жол білер.Бұл мақал əккі, өте..

ᐈ Ауылда лақ туса,Арықта оты өнер.(Арық – өріс, от – шөп..

ᐈ Сарттың азығы адал болса,Жол үстінде жер.(Сарт – саудагер).Бұл..

ᐈ Үлкеннің ауырлығы кішіге қалар.Аттың арқасындағы (шоқтығындағы)..

ᐈ Барын ортаға салса (қойса), жоққа саналмас.

ᐈ Күнде жырық (сызат) жоқ,Бекте қайту жоқ.Бұл мақал бектердің..

ᐈ Еңбекқордың еріні майлы,Жалқаудың басы қанды.Бұл мақал..

ᐈ Алушы – арыстан,Беруші – тышқан.Қарызын талап етуші адам құдды..

ᐈ Атанның жүгі ас болса (да),Аш (адамға) аз көрінер.

ᐈ Есендікте асығыс жоқ.Дені сау адам əсте асықпайды. Бұл мақал..

ᐈ Аш не жемес,Тоқ не демес.Аш адам алдына келген астың барлығын..

ᐈ Аурудың өсиеті ізгілік болар.Бұл ауру адамды өсиет айтуға..

ᐈ Айламен арыстан ұстар,Күшпен құрт та ұстай алмас.Бұл мақал күші..

ᐈ Толған айды қолмен ымдамас (көрсетпес).Толған айды көзі бар..

ᐈ Жанжал шықса, ағайын ақылдасар,Жау келсе, ел тебіренер.Бұл мақал..

ᐈ Адам аласы ішінде,Жылқы аласы сыртында.Бұл өзі жағымды көрініп..

ᐈ Белгі болса, жолдан адаспас,Білімді болса, сөзден жаңылмас.Белгі..

ᐈ Көзең кішкентай болса, саптаяқтың үлкенін қой.Бұл мақал..

ᐈ Серкештің еті ем болар,Ешкінің еті жел болар.

ᐈ Қашық жердің хабарын керуен келтірер.

ᐈ Бөтен кісінің малы – мал саналмас.Өйткені ол өз малын қайтсе де..

ᐈ Ортақ адамнан артық алмас.Бұл мақал ынсапты болуға шақырады.

ᐈ Тауды арқанмен имес,Теңізді қайықпен бөгемес.Бұл мақал үлкен..

ᐈ Қаз ұшса (кетсе), көлді үйрек иемденер.Бұл мақал халық..

ᐈ Еркекқұмар (жезөкше) күйеуге тимес,Алаңғасар (желөкпе) үйіне..

ᐈ Ізгілік болса, ер өлмес (арымас),Іштік болса, ат жауыр..

ᐈ Инабатты қонақ үй иесін құрметтер.Бұл мақал əсілінде қонақты..

ᐈ Əдептің басы – тіл.Бұл мақал əдепті, əсем, сыпайы сөйлеген адам..

ᐈ Еңбек егінде (ескерусіз) қалмас.

ᐈ Андыз болса, ат өлмес. (Андыз – емдік тамыр).Кептірілген тамырды..

ᐈ Итке ұят бітсе, өлексе жемес.Бұл мақал ұятты, ізетті болуға..

ᐈ Бойдақ елу кез кездемеден дамбал тіге алмас.Өйткені жат адам..

ᐈ Лақ жіліксіз,Бала білімсіз.

ᐈ Інген ыңыранса, бота боздар.

ᐈ Бес саусақ бірдей емес.Бұл мақал адамдар əр алуан болатынын..

ᐈ Ұмайға табынса, ұлды болар.(Ұмай – жас нəрестенің өмірге..

ᐈ Арпасыз ат (қыр) аса алмас,Арқасыз батыр əскер басқара..

ᐈ Жылан өзінің иірлігін білмес,Түйенің мойнын иір дер.Бұл мақал..

ᐈ Жалқауға бұлт (көлеңкесі де) жүк болар.

ᐈ Батыр жігітті қорлама,Сəйгүліктің арқасын жауыр қылма.Осы..

ᐈ Тұрмысты адам тез қартаймас.

ᐈ Азықты адам арымас.

ᐈ Бала емізетін қатын ашқарақ болар.Сондықтан оған қалаған тамағын..

ᐈ Тасты қозғауға болмаса, сүю керек.Бұл мақал адам ойлаған..

ᐈ Күміс күнге қонса,Алтын (өз) аяғымен келер.Бұл мақал негізгі..

ᐈ Отты жалынмен өшірмес.Бұл мақал арамзалықты пасықтықпен емес..

ᐈ Ет тырнақтан ажырамас.

ᐈ Ит ырылдамас, ат теппес деме.

ᐈ Батырлармен ұрыспа,Бектермен тұрыспа.

ᐈ Екі бура үйкенісер,Ортасында сона жаншылар.Бұл мақал екі бек..

ᐈ Шөліркеген (жанға) сағымның бəрі су көрінер.Бұл мақал аса..

ᐈ Адам – үрленген қап,Ауызы ашылса – бос қалар.

ᐈ Қураған ағаш иілмес,Қураған шыбық түйілмес.Бұл мақал көп..

ᐈ Мақтаншақ дамбалын былғар.Бұл мақал мақтаншақтықтан аулақ болуға..

ᐈ Тай өссе, ат тынығар,Ұл өссе, əке тынығар.

ᐈ Құлақ естісе, көңіл білер,Көз көрсе (сүйіктісін), əуес келер.

ᐈ Құралын ұмытса, тұтқын болар.Бұл мақал əрқандай іске дайын..

ᐈ Су ішкізбеске сүт бер.Бұл мақал жамандық жасаған адамға жақсылық..

ᐈ Жуаспенен ұрыс,Ұятсызбен ұстаспа.Жуас ауырыңды көтереді. Арсыз..

ᐈ Шалбары бүтін (жан) қалаған жеріне отырар.Бұл мақал жаны таза..

ᐈ Бүркіт шаңқылдаса, өлер.

ᐈ Кеңесті білім оңалар,Кеңессіз білім бұзылар.

ᐈ Сынамаса алданар,Сақтанбаса ұтқызар.Бұл мақал əрқандай істі..

ᐈ Оң істе өзгерер.

ᐈ Кешқұрым бұлт қызарса –Қатыны ұл тапқандай болар.Таңертең бұлт..

ᐈ Жағасындағы жалаймын деп қолындағысынан айырылар.Бұлмақал бір..

ᐈ Қарға қазға еліктесе, бұты (сирағы) сынар.Бұл мақал əркім өз..

ᐈ Бір тойынның басы ауырса,Барлық тойынның басы ауырмас.(Тойын –..

ᐈ Иегін еркелетіп (сипалап), сақалын ұқсатар.Бұл мақал арам ниетін..

ᐈ Қарыз кешіксе, қадам бітер.Бұл мақал қарыз кешіксе, иесі..

ᐈ Үлкенді сыйласа, құт болар.

ᐈ Жауды елемесе, басқа шығар.Бұл мақал əрқашан да сақ болуға..

ᐈ Көк сөгетке құс қонар,Көрікті кісіге сөз келер (ерер).Бұл мақал..

ᐈ Құзда қар ерімес,Қойда май ерімес.

ᐈ Момын кісінің сөзі даңқты болмас.Бұл мақал кісілерді жақсы..

ᐈ Иесіз затқа ие болмас.Бұл мақал өз затыңа берік бол деген..

ᐈ Құтыдағы – хош жұпар.Бұл мақал қыз-келіншектердің аузынан шыққан..

ᐈ Қыстың қонағы – от (көк шөп).

ᐈ Құл – жау,Ит – бөрі.Құл өзінің қожайынының малын қолына түсірсе..

ᐈ Күл үрлегеннен, шоқ үрлеген жақсы.Бұл мақал ұсақ-түйек істен..

ᐈ Күнге қараса, көз ұялар.

ᐈ Қырық жылға дейін баймен жарлы теңелер.Өлім-жітім мен заманның..

ᐈ Татсыз түрік болмас,Бассыз бөрік болмас. (Тат – оңбаған, арамза..

ᐈ Қара бұлтты жел ашар,Хан есігін пəре ашар.Бұл мақал ойға алған..

ᐈ Сөгетке жұмсақтық (жарасар),Қайынға қаттылық (жарасар).Бұл мақал..

ᐈ Қос қылыш бір қынға сыймас.Бұл мақал екі адам бір іске..

ᐈ Бар – бақыр,Жоқ – алтын.Бар болса, мыстай қадырсыз; жоқ болса..

ᐈ Көк темір тек тұрмас.Темір тиген жерін бүлдіріп, жаралап кетеді...

ᐈ Қаш-қаш болса, қасындағысын көрмес.

ᐈ Ол өткелді су əкетті.Бұл мақал болар іс болып қойды. Енді орнына..

ᐈ Құдықта су бар, иттің тұмсығы тимес.Армандаған ісіне..

ᐈ Балық(тың өзі) суда, көзі сыртта.Бұл мақал бір істі біліп тұрып..

ᐈ Жаяудың аты – шарық, күші – азық.Бұл мақал ұзақ сапарға шыққанда..

ᐈ Құрғақ қасық ауызға жарамас (жақпас),Құр сөз құлаққа жараспас..

ᐈ Жүгері басының сирегі жақсы.Себебі сирек болса – дəнді,қалың..

ᐈ Пышақ қанша өткір болғанымен, өз сабын жона алмас.Бұл мақал өз..

ᐈ Тезек қарда жатпас,Жақсы мен жаман қосылмас.Себебі тезек (жас..

ᐈ Тесік суда білінер.Бұл мақал кейбір істі атқаруда төсін қағатын..

ᐈ Аш – албырт,Тоқ – бейғам.

ᐈ Батыр соғыста,Дана дауда (тірлігінде).

ᐈ Асау өзен өткелсіз болмас.Бұл мақал бір істің шешімін, түйінін..

ᐈ От түтінсіз болмас,Жігіт жазықсыз болмас.

ᐈ Жер жыртарда ұқыпты болса,Қырман уақытында жанжал болмас.Бұл..

ᐈ «Туғаның» дегенге қарамадық,«Құда» дегенде жалт қарадық.Бұл..

ᐈ Қарияның сөзі бекер болмас,Жалғыз шыбық бақша болмас.

ᐈ Ханның ісі болса, ханымның ісі қалар.

ᐈ Қауыны таланса, иесі қос қолдап тартар.Бұл мақал иесінің өз..

ᐈ Мүсəпірге мың жаңғақ,Көппен бірге айрықша таяқ.

ᐈ Үйірлі құлан көсемсіз (айғырсыз) болмас.Бұл мақал біреуді басқа..

ᐈ Қарғаның кəрісін кім білер,Адамның аласын кім табар.

ᐈ Тауғаш (қытай) ханының торқасы көп,Өлшемей пішпес.Бұл мақал..

ᐈ Бақыттың белгісі – білім.

ᐈ Тілімен дастарқанға жетер.(Тілді адам бай дастарқанға..

ᐈ Кезіккен кісі өзің болмас,Жат пен жақын бірдей болмас.Кезіккен..

ᐈ Өлетін тышқан мысықтың тасағын қасыр.Өлімі біреуге байланысты..

ᐈ Құстың жаманы – сауысқан,Ағаштың жаманы – азған (итмұрын),Жердің..

ᐈ Бөрінің (табысы) ортақ,Құзғындікі ағаштың басында.

ᐈ Үйдегі бұзау өгіз болмас.Бұл мақал өз еңбегімен ел көзіне түсіп..

ᐈ Қырдағы қырғауылды аулаймын деп,Үйдегі тауығыңды ұмытпа.Бұл..

ᐈ Көсеуі ұзын болса, қолы күймес.Бұл мақал қолғабыс жасайтын..

ᐈ Құтсыз құдыққа кірсе, құм жауар.

ᐈ Қанша ақымақ болса да, жолсерік жақсы,Қанша бұрыс болса да..

ᐈ Жердің бастырығы – тау,Елдің бастырығы – бек.Бұл мақал жер..

ᐈ Жартаста шөп болмас,Айна тазда ар болмас.

ᐈ Ақылды сөз алтын табаққа жеткізер.

ᐈ Мал сойсаң, құйрығына жеткенде пышағыңды сындырып алма.

ᐈ Қызбенен күреспе,Қысырақпен жарыспа.Қызбенен күреспе. Өйткені ол..

ᐈ Қалың (топ) қаз көсемсіз болмас.Бұл мақал қандай бір істе..

ᐈ Есек айтар:Аман болса басым, теңізден де су ішермін.Бұл мақал өз..

ᐈ Ат қасқасы ай болмас.Бұл мақал кішкентай істі үлкейтіп..

ᐈ Мазарда үй болмас,Шөлде ау болмас.

ᐈ Астық бастыру теңізшінің ісі емес.Бұл мақал күші жетпейтін үлкен..

ᐈ Болатын өгіз бұзауында-ақ белгілі.Бұл мақал болашағы зор..

ᐈ Көркіне қарама, абыройын тіле.

ᐈ Ағашыңды ұзын кес,Теміріңді қысқа кес.

ᐈ Безілдек (жан) бөктергі ұстар,Əумесер (адам) лашын ұстар.Бұл..

ᐈ Əумесер шыбын сүтке түсер.Бұл мақал əрқашанда сабырлы болуға..

ᐈ Мысықтың мəулені мияулап туар.Бұл мақал мінез-құлқы əкесіне..

ᐈ Тазының жүйрігін түлкі сүймес.Бұл мақал білімпаздығымен өзінің..

ᐈ Ұл су төгер, үлкен (нің жамбасы) сынар.Бұл мақал кішілердің..

ᐈ Тілмен түйгенді тіспен шешпес.Бұл мақал берген уəдесіне берік..

ᐈ Тікпейінше өнбес,Талпынбайынша болмас (жетпес).Бұл мақалды..

ᐈ (Шақпақты) шақса – (от) тұтанар,(Сөз) ұғындырылса – (ой) білінер.

ᐈ Ел қал (са) да, əдет қалмас.Бұл мақал əдет-ғұрып бойынша істеуге..

ᐈ Бір қарғаменен қыс келмес.Бұл мақал жора-жолдастары үлгіріп..

ᐈ Таздың келетін жері бөрікші (нің дүкені).Жарасын жасыру үшін таз..

ᐈ Ұстаспай (жағдай) түзелмес,Жел тұрмай (ауа) ашылмас.Бұл мақал..

ᐈ Түтінді түрткілеген ыстанар.Бұл мақал пəле іздеген адамға пəле..

ᐈ Жүк көтерген түйе шөмішті де көтерер.

ᐈ Атаның ұлы атасына тартып туар.

ᐈ Көкке (аспанға) түкірсе, жүзіне түсер.Бұл мақал үлкендерге..

ᐈ Адам баласы мұңая бермес,Иттің күшігі жата бермес.

ᐈ Соғысып ұрысар,Ортада тон жыртылар.Бұл мақал кісілерді..

ᐈ Кішкентай үлкенге қарсы тұра алмас,Қырғи сұңқарға қарсы шыға..

ᐈ Тау таумен қауышпас,Кісі мен кісі қауышар.

ᐈ (Биіктегі) майға жете алмаған мысық айтар:– (Басқа) кісінікі..

ᐈ Ізгілікті судың түбіне тастап,Бетінен ізде.

ᐈ Көрпеден артық көсілген аяқ үсір.Бұл мақал адамдарды өз..

ᐈ Арыстан күркіресе, аттың аяғы тұсалар.Бұл мақал əлсіздердің..

ᐈ Күздің келуі жазда білінер.Бұл мақал əрбір іс əу басында-ақ..

ᐈ Үй иесі тойдырса, (мейманның) көзі жолда болар.Бұл мақал..

ᐈ Берекесізден құт қашар.

ᐈ Түйе сілкінсе, есекке жүк шығар.

ᐈ Кішкентай тайында қиналса, үлкейгенде сүйсінер.

ᐈ Таттың көзіне (ұр),Тікеннің түбіне (тамырынан шап).Тат – тохси..

ᐈ Қылыш даттанса, іс бұзылар,Ер даттанса, пейіл былғанар.Бұл мақал..

ᐈ Ер жігіттің сөзі бір(еу),Ердің көгі үш(еу).Бұл мақал..

ᐈ Заман қартайтқанға бояу айыпты емес.

ᐈ Əкесі ащы алма жесе, ұлының тісі қамалар.Бұл мақал əкесі жасаған..

ᐈ Атпатұзақтан (бір мəрте) қорыққан құсҚырық жылға дейін аша..

ᐈ Аттың басын ноқталап мүжі. Бұл мақал атты пайдалану үшін ең..

ᐈ Жасауы мол келіннің күйеуі жуас болар.

ᐈ Іс ыңғайына (қарайды),Сарт пайдасына (қарайды). Саудагер..

ᐈ Тозған қорамсақтан тұқыл жебе шығар.

ᐈ Алдырған анасының қойнын ашар.Бұл мақал затын жоғалтқан əумесер..

ᐈ Көп сөзді ұғуға болмас,Биік шоқыны июге болмас.Бұл мақал сөзді..

ᐈ Жауырын жарылса, елге қайғы түсер.

ᐈ Жақұты бар жанға жасыл түспес. Мынандай бір тəмсіл сөз бар...

ᐈ Жібек жамау жібекке (жарасар),Бөз жамау бөзге (жарасар).Бұл..

ᐈ Тесік інжу (моншақ) жерде қалмас.Бұл мақал кəнизектер де (күңдер..

ᐈ Астың дəмі – тұз,(Тұзды) уыстап жемес.Бұл мақал адамдарды..

ᐈ Қаралы күн тумай, Қаражалға көшпе. (Қаражал – Түрік елі мен..

ᐈ Қаншалықты көнерсе де, кебенек жаңбырға жарар.Бұл мақал өзінің..

ᐈ Жылан күзеннен қашар,Қайда барса да, күзенге тап болар.Бұл мақал..

ᐈ Жаттың майлы бөкпенінен,Жақыныңның қанды жұдырығы жақсы.Бұл..

ᐈ Дұшпандікі болса да (мал) керек, (құрығанда) тезегі қалады.

ᐈ Көк шөп күймес,Елші өлмес.

ᐈ Жұпар қалтадан жұпар кетсе де, иісі қалар.Бұл мақал байлығы..

ᐈ Қызмет тас жарар,Тас бас жарар.Бұл мақал қожайынынан жақсылық..

ᐈ Адаспайтын аңшы болмас,Жаңылмайтын данышпан болмас.

ᐈ Түйе мініп, қой арасына жасырынбас.Бұл мақал əшкере болған істі..

ᐈ Құтты адамға қос-қостап жауар.

ᐈ Адам мəңгі жасамас,Көрге кірсе – кері қайтпас.

ᐈ Қанды қанменен жумас.Бұл мақал жанжалды жанжалмен басуға..

ᐈ Əкесінің тоны ұлына жарасса, əкесін жақтырмас.

ᐈ Түнде жүрген күндіз сүйсінер,Жасында үйленген қартайғанда..

ᐈ Күшті есіктен кірсе,Төре түңіліктен шығар.Зорлық-зомбылық..

ᐈ Шарап болмай тұрып, сірке суы болма.Бұл мақал өзін үлкендердің..

ᐈ Құлан құдыққа түссе,Құрбақа айғыр болар.

ᐈ Мұздан су тамар.

ᐈ Қорыққан кісіге қойдың басы қосарланып көрінер.Бұл мақал бір..

ᐈ Тілі ащы бектен гөрі тұл қатын артық.

ᐈ Адам баласы мұңсыз болмас.

ᐈ Баланың ісі – іс болмас,Лақтың мүйізі сап болмас.

ᐈ Жауыр ат жүк көтере алмас.

ᐈ Тура кеткен киіктің көзінен басқа жарасы жоқ.Бұл мақал ауыр іске..

ᐈ Жазда қатты қимылдаса, қыста сүйсінер.

ᐈ Бейтаныс адамнан таныс шайтан жақсы.Бұл мақал таныс адамдардың..

ᐈ Таяқты жан таймас,Бос сөзбен куə жеңбес.

ᐈ Түйенің өзі үлкен болғанымен, құмалағы кішкентай.Бұл мақал өзін..

ᐈ Əмірлерге өкпелеп, əскерлерге сөйлемедік.Бұл мақал біреудің..

ᐈ Бөрі көршісін жемес.Бұл мақал көршіні құрметтеуге арнап айтылады.

ᐈ Қалың бұлтты боран айдар,Қараңғы істі пəре ашар.Бұл мақал пəреге..

ᐈ Жеті басты – жалмауыз.(Бөке – айдаһар, жалмауыз). Ябақулар..

ᐈ Құстың балапаны қорқынышты,Иттің күшігі сүйкімді.Бұл мақал..

ᐈ Тамұқтың қақпасын пəре (тауар) ашар.Бұл мақал ойына алған істі..

ᐈ Күндестің күліне дейін дұшпан (жау).

ᐈ Бидайдың арқасында бидайық су ішер.Бұл мақал басқа біреудің..

ᐈ Құпияның барлығы келінде.(Келіндікінің барлығы құпия).Өйткені..

ᐈ Бір түлкінің терісін екі мəрте соймас.Бұл мақал жақсылық жасаған..

ᐈ Далада бөрі ұлыса,Үйдегі иттің бауыры солқылдар.Бұл мақал жақын..

ᐈ Жамылғылы (жан) су болмас,Ауыздықты (ат) арындамас.Бұл мақал..

ᐈ Адамның қадірі тіршілігінде.

ᐈ Кемпір би білмес,– Жер тар, – дер.Бұл мақал өтірік мақтанып..

ᐈ Тиірменде туған тышқанКөктің (найзағайдың) күрілінен..

ᐈ Іш май сұйық майдай бола алмас.

ᐈ Орнын таппаған тиірмен,Абайсызда жарға құларБұл мақал істі..

ᐈ Кең (тігілген) тон тозбас,Кеңесілген іс бұзылмас.Бұл мақал бір..

ᐈ Құс тұзаққа жем үшін ілінер (түсер).Бұл мақал тамақ іздеп..

ᐈ Ер жігітті мұң басар,Тау тұмсығын жел қағар.Бір-бірлеп мың..

ᐈ Сүзеген сиырға тəңір мүйіз бермес.Бұл мақал басқа кісіге зиянын..

ᐈ Көзден алыстаса, көңілден де алыстар.(Көзден кетсе, көңілден..

ᐈ Жақсы адамның сүйегі шірігенімен, аты қалар.Бұл мақал адамдарды..

ᐈ Қалың берсе, қыз алар.

ᐈ Қуанышы көп болса ақырында аһ ұрар.Бұл мақал шамадан тыс..

ᐈ Тойын (күнде) табынар,Тəңірдің (онда) шаруасы жоқ.(Тойын –..

ᐈ Екі қошқардың басы бір қазанда піспес (қайнамас).Бұл мақал бір..

ᐈ Əкесі бір бірін-бірі көре алмас,Анасы бір мейірімсіз бола..

ᐈ Жалғыз қаздың үні шықпас.Бұл мақал əрқандай істе басқалардан..

ᐈ Кəрі өгіз балтадан қорықпас.Бұл мақал адамды əдеттеніп алған..

ᐈ Суды көрмей, етігіңді шешпе.

ᐈ Жалықтырса да май жақсы,Күйдірсе де күн жақсы.