Эсселер

Менің балалық шағым Әр адамның қызыққа толы балғын шағы болады.Ол әрине біздің балалық шағымыз.Балалық шақтағы біздің іс әрекетіміз,ойынымыз естен кетпес қызыққа толы күндер болып артта қалуда.Әр адамның жүрегінде бұл естеліктер мәңгі сақталары анық.Біздің балалық шағымыз біздің дастанымыз,шытырманға толы хикаямыз. Жылдар зымырап адамдар ер жеткен соң балалық кезің аңсайтын болады.Ол кездегі достары,көңілді ойындары мен бастан кешкен талай балғын шақтары арқылы, жүрегімізде маңызды бір ерекше орын алады.Ол кездегі балалықпен істеген тентектігін мен бұзақылықтын өзі керемет қой ,шіркін.

Мен өзім бір отбасының жалғыз ерке қызы болып өстім.Балалық шағым қызық бір дастан дерсін.Балалық кездегі жасаған істерім,балалармен ойнап,көңіл көтергенім әлі есімде.Кейде сол естеліктерді еске алсам,қайтадан сол балалық шаққа оралсам ғой шіркін деп армандайтын кездерде болады.Біз балалық шағымызда асыр салып ойнап,көп көңіл көтеретінбіз......

Абай– қазақ халқының ұлттық мақтанышы. Тек қана Абай өлеңдерінен қазақ даласының табиғаты, қазақ өмірінің шындығы, қазақ халқының сезім-сыры, арман-тілегі, ұлттық ерекшелік қасиеттері түгел көрініп, сезіледі. Ұлы ақын "Абайдың қазақ әдебиетіне XIX ғасырда және XX ғасырда еткен әсері аса мол. Абайдың өзін көрмей, сөзін оқу арқылы, естіп ұғыну арқылы, сол Абайдың өлеңдерінің үлгісінде әлеуметтік мәселеге, адамгершілік жайға, ағартушылық турасына арнап көп-көп өлеңдер жазған талай ақындар бар. Әсіресе, бұлардың саны, Абай шығармалары қазақ сахарасына жайыла бастаған сайын молая түскен", - дейді Мұхтар Әуезов. Абайдың қазақ әдебиеті алдындағы ұлы қызметі оның ұлттық әдебиетте шындық дегеннің не екеніне бірнеше рет көңіл аударып, оны тұңғыш аша білуі деуге болады. Ол - қазақ әдебиетінде әйелдердің тағдырына бірінші көңіл бөлген ақын. Оның кіршіксіз, таза, терең сезіміне үңілді, ананы, даналықты, достыққа берік адал сезімді жырлады. Абай кедей ақындардың күнкөріс кәсібіне айналып, бағасы түскен өлең сөзді өз биігіне қойып, оқырманның, тыңдаушының талғамын тәрбиелеуге белсенді араласты. Ақынның бұл саладағы ұлы қызметі орыстың классикалық әдебиеті эстетикасымен, Белинский, Чернышевский көзқарастарымен ұштасып жататыны ғылымда әлдеқашан дәлелденген.

Абай –халқымыздың мақтанышы ғана емес, біздің ұлттық ұранымыз, ұлттық идеологиямыз, оның өлмес мұрасын алдымен өзіміз танып, сосын әлемге таныту –біздің ғұмырлық парызымыз.

Абайдың туғанына 175 жыл уақыт өтсе де, оның еңбектері халық жадында сайрап, оған нұрлы өмірге жол көрсетіп тұр......

«Адам – табиғаттың бір бөлшегі» деп бекер айтылмаған екен. Қарап тұрсаң, адамның құрылысында, жан дүниесінде табиғатқа өте көп ұқсастық байқалады. Суы мол, бұлқынбай ағатын терең өзенді көргенде, мінезі ауыр, әр ісін тиянақты атқаратын, сабырлы, аз сөйлеп, көп жұмыс тындыратын кісілер елестейді. Ондай адамдар көп ішінде жұлқынып сөйлемейді, «мені елемеді-ау» деп, өз қызметін бұлдамайды да. Өзіне тән сабырлылықпен, әр күнін өзіндік табысымен шығарып салады. Ондай адамды тек тікелей білетін, араласып жүрген кісілер болмаса, басқалары байқамайды да.

Менің ауылымда дәл осы айтылғандарға лайықты азамат тұрады. Мамандығы – физика пәнінің ұстазы. Жақсы маман, асыл азамат.

Ия, ұстаз болу оңай емес. Әр үйдің бір-бір еркесін оқыту. Ал, өзі ерке бұзық баланы жөнге келтіру оңай шаруа емес. Бұл жолда білім де керек. Ең бастысы баланың жүрегіне жол таба білетін психолог бола білу ауадай қажет. Осындай талаптарға ұстаздың ұстамы, төзімді болып, орынды шешім қабылдай білуіне байланысты.

Менің ұстазым бір мектепте 36 жыл қызмет жасап, осы мектептен зейнеткерлікке шыққан. Жастайынан ескерімді алғыр ағай өзінің талпынысын, ізденісін ұдайы жалғастырған. Қолына не алса да, мүлтіксіз орындап, тиянақты тындыра білуді дағдыға айналдырған......

Таңертеңгі шуақ. Алақанымды алақанға қойып қолымды жаңбырлы судық астына тосамын. Олар күн сәулесінде ойнайды, әртүрлі шуақ шашады. Осы шуақты күннің сәулесімен ел жүрегі Астанамды ойлаймын. ...Мына күннің шуағы – әдемілік, мына шуақ - жақсылық, мынау- қайырымдылық , ал мынау – махаббат. Осы қасиеттердің бәрін алақанға сыйғызу керек. Оны қорғап кейінгі ұрпаққа жеткізу! Осының біреуін де жоғалтып алмауымыз керек, қорғап, аялау, көркейту қажет.

Бұл қазақ халқының жүрегі – Астанасы. Тек оған қарайтын көз керек. Астана – Қазақстан Республикасының әкімшілік орталығы әрі елорда тұрғындары мен қонақтарына жайлы тұрмысты қамтамасыз ететін қауырт даму үстіндегі қалалық инфақұрылымы бар үлкен шаһар. Тамаша тұрғын үй кешен-дері, еңселі әкімшілік ғимараттары, гүлзарлары мен фонтандары, әсем мону-менттері мен сәулет ескерткіштері бар бүгінгі Астана көз алдымызда күн сайын өзінің керемет сымбатымен құлпырып барады. Ал Астананың ажарына ажар қосқан, жаңа корпустарымен қала ландшафтына тамаша кіріп кеткен Лев Гумилев атындағы Еуразия университетін айтпай тұра алмаймыз. Бұл оқу ордасының үйлесімді де әдемі сәулетіне әрдайым таңдана қараймын. «Астананың мәдени капиталы » деген ұғым Еуразия университетіне көз түскен сәттен-ақ менің санамда нақты бейнеге айналады. Себебі, онда менің ағам мен жеңгем білім алды, өмірді танып, шет елдерге шығып, өмірде орнықты өз орын-дарын тапты. .....

Еліміздің тағдырына бұйырған бақыт - ЭКСПО – 2017. Бұл шараны өткізуге ынталы елдер көп еді. Қазақ жұрты алапауыт елдермен аламанда жеңімпаз атанды. ЭКСПО – көрмесі олимпиада ойындарымен пара-пар көрме,бүкіл дүниежүзіне өнерімізді, білімімізді, өмірімізді көрсету және дүние жүзі елдерінің өмірімен танысу.Астана көрмесінің ұраны – «Болашақ энергиясы». Ғалымдар еліміздің қуат көзі етіп,желіккен желді, қуырған күнді, селдеткен суды алды. Еліміз тағы бір биіктікті бағындырды. Дүниежүзінің 161 мемлекеті мүше болып табылатын халықаралық «ЭКСПО -2017» көрмесі өткен орталық болды. Жүзге жуық мемлекет өз жетістіктерін паш еткен бұл жахандық көрме Орталық Азия тарихында тұңғыш рет өткізілді. Бұл Астана қаласының экономикалық ахуалы дамыған, алдыңғы қатарлы мемлекеттер санатына қосылғанымыздың белгісі.Ғылымда да , білімде де ілгерушілік бар. Ғалымдар 15 жыл бойы жанып тұратын лампочка ойлап тапқан. Шикізат түрі жеткілікті болғандықтан биотехнология, жасыл технологиялар ойластырылды. Тіпті адам денесін жылытып тұратын батарея жасау мүмкіндігі де қарастырылды. Осындай жұмыстар еліміздің зертханасында қайнап пісіп «ЭКСПО-17» көрмесінде әлемді таң қалдырды. Ал Астана қаласында көрме - қалашығы бой көтеріп, көркімен оқшауланып тұр. Сәні мен сымбаты келіскен павильондар нысандарының ең үздіктері бұзылмай, Астана меншігіне айналды......

«Сабақ беру үйреншікті жай шеберлік емес,ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер» деп XIX ғасырда-ақ Жүсіпбек Аймауытов айтып кеткен еді. Мұғалім заманның талабына сай жаңалыққа жаны құмар болса, онда ол Алланың жауған нұры деп түсінемін.

Қазіргі әлемде болып жатқан қарқынды өзгерістер әлемдік білім беру жүйесін қайта қарау қажет екенін паш етті. Мұғалімнің алдында «XXI ғасырға оқушыны қалай дайындаймын» деген сұрақ мазалап тұрғаны мені де селт еткізеді.

Мен алтын ұрпаққа біліммен тәрбие беруде үнемі ізденіс үстінде болуым керек. Себебі оқу мен оқыту бір жерде тұрмайтынын, өзгерістің болмауы өсудің тоқтағанын білдіретінін түсінгендіктен мен өзгеремін.Әлем өзгергендіктен ,мен де өзгеремін,қазіргі сәтте өзгеріссіз қалу өте қауіпті екенін мен жақсы түсінемін ,өйткені мен мұғаліммін заман көшінен қалмауым керек. Қазіргі шәкірт ұстаздың енжарлығын қаламайтын, қажеттілігі,мүмкіндігі жоғары деңгейде екені маған мәлім......

Еліміз егемендік алып, тәуелсіз мемлекет болып қалыптасқанға дейін қазақ халқының тұрмыс-тіршілігінде, ата-бабаларымыздан аманат болып қалған дәстүрлеріміз белгілі бір себептерге байланысты көмескілене бастады. Солардың бірі қазақ халқының тіршілік етуінің негізі болған, бүкіл салт-дәстүріміздің бастамасына айналған, қазақ Сахарасының жазылмаған заңы - бөлінбеген енші дәстүрі.

Бөлінбеген енші, яғни қонақтың еншісі қазақтың дәстүрлі өмір салтына орай қалыптасқан, ру-тайпалық жүйеде елдің біртұтастығын сақтап қалу үшін туындаған айнымас қағида, бұлжытпас тәртіп. Мұндай тәртіп болмаса, табиғаты қуаң сайын далада желдей жүйткіп, судай сырғыған көшпелілердің ел болып тұтасуын, ұлт болып ұйысуын былай қойғанда, қарапайым тіршілік етуінің өзі қиын болар еді. Бөлінбеген енші дәстүрі бойынша кез келген қазақ жолаушылап келе жатып кез келген қазақтың үйіне қонуға, қонағасын ішіп-жеуге, мініс көлігін жемін беріп суғарып, тынығып аттануға хақылы болған. «Қазақтың қоғамдық құрылымы» шығармасының авторы Алфред Хюдсон мұны былай сипаттайды: «Қазақтардың дәстүрінде кез келген жолаушы қалаған үйінде белгісіз мерзімге қонақ болып қала алады. Үйдің иесі қонақтың жаны мен малының амандығына жауап береді». Осы айтылғандардан, қазақтардың көңілінің кеңдігі соңшалық жолаушылап келген қонаққа сый-сыбағасы дайын тұратындығын көруімізге болады.

Қонақты Құдайындай құрметтеп, оны төрге шығарып, бар тәтті-дәмдіні қонақтың аузына тосып, астындағы жалғыз атын сойып берген қазақ халқын қалай қонақжай дей алмайсың! Кез келген қазақтың менің сенде "Алаштан қалған бөлінбеген еншім бар" деп сол үйде тұрақтай алуы Тәуке ханның "Жеті жарғысында" заң ретінде жазылған. Егер қонақ түскен үй дәстүрге сай күтпесе немесе күте алмаса, заң бойынша биге шағымданып, ат-тон айыбын талап етуге құқылы болған, көп жағдайда қонақтың пайдасына шешілген. Егер отбасы қонақты дұрыс күте алмаса, ол жақындарының алдында ұятқа қалатыны бір бөлек, рудың беделіне үлкен таңба болған. Қазіргі сәтте туған ағымыздың үйіне бару үшін хабарласып, алдын ала ескертпеуге де болмайды, бөтен адамға да қонақжайлығымыз жоғары емес екендігі өтірік емес. Бұл бөлінбеген енші дәстүрінің көмескіленгендігінің бір көрінісі......

Тәуелсіздік! Бұл – халқымыздың талай ғасырлар бойы армандап күткені. Ата-бабаларымыз тәуелсіздік үшін күресті сонау сақ дәуірінен бастаған деп айтсам, қателеспеймін. 18 ғасырдағы жоңғар шапқыншылығынан бастап 1991 жылға дейінгі кезең біз үшін қасіретті де мұңды оқиғаларға толы болса да, еліміздің тәуелсіздікке жету жолындағы тарихымызда орны ерекше.

Тәуелсіз Қазақстанның қалыптасуына қыруар үлес қосқан біртуар тұлғалардың бірі – біздің тұңғыш президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев. Бүгінгі таңда Қазақстан – әлемдік қоғамдастықтың толық құқықты мүшесі, экономикасы мықты, қуатты халқы және болашаққа үлкен жоспарлары бар іргелі мемлекет. Біз тарихымыз бен бастапқы жағдайымыз ұқсас болып келген көптеген елдердің азап шегіп жатқан әлеуметтік және саяси күйзелістерінен құтылдық. Бұл елдер – бұрыңғы КСРО республикалары. Біздің тұңғыш елбасымыз осы жылдың 20-сыншы наурызында өз президенттік қызметін тоқтаса да, оның мемлекетіміздің егемендік жылдарындағы күрделі мәселелерді сәтті шешудегі рөлі айқындықпен ерекшеленіп, есімізде мәңгі қалады. Н.Ә.Назарбаев саяси өзгерістердің алдында даму экономикасын бірте-бірте реформалау жолын таңдады. Ұлт көшбасшысының таңдауының дұрыстығын бейбіт аспанның астында оянып жүрген күндеріміз дәлелдейді. Оның «алдымен - экономика, содан кейін - саясат» деген формуласы арқасында біздің еліміз көптеген жетістіктерге жетіп, «Қазақстанның даму үлгісі» сияқты ұғым кеңінен таралды және ол терең ойластырылған стратегияға негізделген оңай жолмен алға жылжуды білдіреді......

Өмір – адамға бір - ақ рет берілетін баға жетпес қымбат сый. Осындай сыйды бізге сыйлаған кім? Әрине, саған осындай баға жетпес сый сыйлаған ең қымбат адамдарың - ата – анаң. Егер саған анаң осындай баға жетпес сый сыйласа, сен соған лайықты өмір сүруге тиіссің. Адамдар, негізінен, бұл өмірге қонақ. Соны түсініп, сезіне білген адам өмірдің шын рахатын сезінеді. Өмірдегі түрлі оқиғаларда саған сүйеу болатын, сүрінгенде демейтін досың болғаны дұрыс.

Жақсы досы бар адам түзу жолдан таймайды. Өмір - өзен ағып жатыр, тынбайды, Өмір болмас қасіретсіз, мұң қайғы,- деп қазақ халқы өмірді ағып жатқан өзенге теңейді. Өйткені өмір өзен тәрізді тоқтаусыз, ешкімге білдірмей өтіп жатады. Сол өзен ағынында кейбір жан өз арнасын тауып жатса, енді кейбіреулері бастарын тасқа да, жарға да ұрып, өз жолын таба алмай жатады. Соңғысы, әрине, өкінішті - ақ. Өмір деген менің түсінігім бойынша алланың бізге берген сынағы. Қандай жағдай болмасын ақыл - ойымызбен, сабырлылығымызбен жеңе білуіміз керек. Қоғамда болып жатқан жаман әдеттерге кінәлі - өзіміз. .....