«Денсаулық – зор байлық». Қарттардың денсаулығы. Қазақ тілі, 7 сынып, қосымша ресурс. 6 сабақ.

Оқушының аты-жөні: ________________________________

Сыныбы: ________

1-нұсқа

Тақырып: 3-тарау «Денсаулық- зор байлық»

Сөйлеу әрекетінің түрлері: оқылым және жазылым

Оқу мақсаты:

ӘТН1 Орфографиялық норма

Ойлау дағдыларының деңгейі: білу,түсіну

Оқушы: Тест тапсырмаларына жауап беріп, жалғаулар мен шылауларды тауып жазып, түрлеріне қарай талдау жүргізе алады.

Орындау уақыты: 20 минут

• тапсырма

1.«Бірақ,дегенмен» жалғаулық шылауларының түрін анықтаңыз.

А) Ыңғайластық шылау.

В) Талғаулықты шылау.

С) Қарсылықты шылау.

D) Себеп-салдар шылау.

E) Шартты шылау.

2.Сөйлемді толықтыратын жалғаулықты табыңыз.

Қазақ халқының қонақжайлығын саяхатшылар ... ғалымдар жоғары бағалаған.

А) Да.

В) Пен.

С) Туралы.

D) Мен.

E) Сондықтан.

3.Талғаулықты жалғаулықты табыңыз.

А) я, болмаса.

В) түгіл, тұрсын.

С) –мыс, -міс.

D) –ақ, -ау, -ай.

E) мен, бен, пен.

4.Сөйлемдегі көп нүктенің орнына қойылатын демеулік шылауды анықтаңыз.

Уақытыңды бағалай білесің ...?

A) па.

B) ба.

C) бе.

D) ғой.

E) пе.

5.Демеулік шылауды табыңыз.

A) Ғана.

B) Мен.

C) Себебі.

D) Арқылы.

E) Дейін.

6.Барыс септігіндегі сөзбен тіркесетін септеулік шылауды табыңыз .

А) Бірде.

В) Өйткені.

С) Дейін.

D) Тұрсын.

E) Сондықтан.

7.Дұрыс қолданылған шылауды табыңыз.

А) Мектепке пен

В) Тойға кейін.

С) Жұмыстан соң.

D) Жұмыстан қатар.

E) Менен қатар.

8.Септеулік шылауы бар сөйлемді көрсетіңіз.

А) Іскер адамдар уақыттың бағасын білу керек.

В) Егер уақыт болса, серуенге шығамыз.

С) Күндіз жақсылық жасаған адам түнде жақсы ұйықтайды.

D) Мәжілісте осы мәселе жөнінде сөз болады.

E) Біз өнерді ұлттық мәдениеттің дамуына пайдаланамыз.

9.Көп нүктенің орнына демеулік шылауын жазыңыз. Ертеде бір патша болыпты - ...

А) -мыс

В) ше

С) -ай

D) түгіл

Е) дейін

10.Болымсыздық демеулік шылауын көрсетіңіз.

А) түгіл

В) өйткені

С) әйтпесе

D) ше

Е) ба

2-тапсырма. Берілген мәтіннен жалғаулар мен шылауларды тауып, түрлеріне қарай ажырат.

Денсаулық –зор байлық

 Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Әрбір адам өз денсаулығының мықты болу жолдарын қарастыру керек. Дені сау адамның көңіл-күйі көтеріңкі болып, еңбекке әрқашан құлшына кіріседі. Халқымыз «Дені саудың – жаны сау» деп орынды айтқан. Отанымыздың келешегі, көркеюі – салауатты өмір салтын сақтау қолдауда. Қараңғы үйге кіріп келіп шам жақсаңыз, шам үйді жарық қылады. Көп қызыл гүлдің ішінен бір ақ гүл көрсең, көзің соған түседі. Біздің де өмірімізді жарық қылатын, жан-жағымызға тамаша сәулесін шашатын, өмірдегі басты байлық – денсаулық. Денсаулық – бұл адамның еңбекке белсенді болуы, әрі ұзақ өмір сүруі, тәннің саулығын және рухани саулығын сезіну. Жеке бас тазалығының ережелері:

 - Күнделікті бір уақытта тұр, бөлмеңді желдетіп ал да, шынықтыру жаттығуын жаса; - Ертең ерте тісіңді тазалап, беті-қолыңды, мойның мен құлағыңды жу;

 - Ұйықтар алдында жуынып, бөлмеңді желдетіп алуды ұмытпа;

  - Тамақ ішердің алдында, жұмыстан кейін, әжетханадан соң міндетті түрде қолыңды жу;

 - Бет орамал пайдалан, мұрныңның әрқашан таза болуына көңіл бөл;

  -Түшкірген, жөтелген кезде мұрның мен аузыңды бет орамалмен жауып, теріс айналып түшкір немесе жөтел;

 - Шашыңды дұрыстап күт: уақытылы тара, буып немесе өріп қой;

 - Төсегіңді жинау, жеңіл-желпі киімдеріңді өзің жуып, үтіктеу, түймеңді қадап, бәтеңкеңді тазалау – бұл әркімнің-ақ қолынан келетін іс;

  - Ұқыпты да жарасымды киінетін бол. Киімнің таза және үтіктелген болсын; - Мектепке киетін киімің мен үй киіміңді ұқыпты ұстап, уақытылы ауыстыр. Ал қонаққа барарда жарасымды да сәнді киінген жөн; - Үйден шығарда сырт бейнеңді айнаға қарап түзеуге әдеттен;

  - Аяқ киіміңді күтіп киіп үйрен, тазалауға уақыт бөл;

  - Мектепте ұстайтын, үйде пайдаланатын заттарыңды реттеп ұста;

 - Өзің отыратын орынның тазалығын қадағалап, шаңын сүрт;

 - Кітап – дәптеріңді пайдаланып болған соң, орнына қой;

 - Ине-жіп, қайшы, тарақ, кітапша сияқты заттардың өз орнынан табылғаны дұрыс. Алсаң, орнына деру қой;

 - Сырт киіміңді орындыққа тастай салмай, киімілгішке іл. Мектеп формасы мен үй киімің араласып жатпасын.

 - Ойнасаң, ойыншықтарыңды да жинап, реттеп қой. Тері тазалығы – адам денсаулығының кепілінің бірі. Ыстық сумен және сабынмен жуынған жағдайда ғана теріні түрлі микробтар мен лас нәрселерден айықтырып, тазартуға болады. Адам терісінің ең өсімтал бөлігі – шаш пен тырнақ. Ол адамның миын күн сәулесі мен суықтан сақтайды. Әр шаштың өзінің өмір сүру мерзімі бар. Шаш сырт көзге өз қалпын сақтап тұрғанға ұқсағанмен, шын мәнінде күніне 100 тал шаш түсіп, 100 тал шығып отырады. Шашты аптасына 1 рет жуған жөн. Өте суық күндері бас киімсіз шығуға болмайды. Қолдың тырнақтарын аптасына 1 рет алса, аяқ саусақтарының тырнақтарын екі аптада бір рет немесе айына бір рет алады___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________https://www.zharar.com/kz/shygarma/2460-purity-guarantee-of-health.html

2-нұсқа

Оқушының аты-жөні: ________________________________

Сыныбы: ________

Тақырып: 3-тарау «Денсаулық- зор байлық»

Сөйлеу әрекетінің түрлері: оқылым және жазылым

Оқу мақсаты:

ӘТН1 Орфографиялық норма

Ойлау дағдыларының деңгейі: білу,түсіну

Оқушы: Тест тапсырмаларына жауап беріп, жалғаулар мен шылауларды тауып жазып, түрлеріне қарай талдау жүргізе алады.

Тест тапсырмалары:

1..Нақыл сөздегі жалғаулықты көрсетіңіз.

«Өнер-білім бәрі де

Оқуменен табылған»

А) Өнер-білім.

В) Бәрі.

С) Де.

D) Оқуменен.

E) Табылған.

2.Жалғаулық шылауды табыңыз.

А) Аяқ (пен) жүр.

В) Қол (мен) ұста.

С) Дос (пен) қас.

D) Мұрын (мен) демал.

E) Бас (пен) ойла

3.Кезектес жалғаулықты көрсетіңіз.

А) біресе

В) әлде

С) және

D) әрі

Е) өйткені

4.Барыс септігіндегі сөзбен тіркесетін септеулік шылауды табыңыз.

А) Бірде.

В) Өйткені.

С) Дейін.

D) Тұрсын.

E) Сондықтан.

5.Дұрыс қолданылған шылауды табыңыз.

А) Мектепке мен

В) Тойға кейін.

С) Жұмыстан соң.

D) Жұмыстан қатар.

E) Менен қатар.

6.Септеулік шылауы бар сөйлемді көрсетіңіз.

А) Іскер адамдар уақыттың бағасын білу керек.

В) Егер уақыт болса, серуенге шығамыз.

С) Күндіз жақсылық жасаған адам түнде жақсы ұйықтайды.

D) Мәжілісте осы мәселе жөнінде сөз болады.

E) Біз өнерді ұлттық мәдениеттің дамуына пайдаланамыз.

7. Нақтылау мәнді демеуліктерді табыңыз.

А) –ма-ме-ба-ше В) –ақ-ау-ай-да С) –ды-ді-ғой-қой Д) –түгіл-тұрсын-тұрмақ Е) –ғана-мыс-міс

8.Демеулік шылауларды көрсетіңіз.

А) күшейткіш

В) ыңғайлас

С) кезектес

D) қарсылықты

Е) талғаулықты

9.Сұраулық шылауды көрсетіңіз.

А) -ай

В) -шы

С) түгіл

D) ба

Е) -ақ

10.Болымсыздық демеуліктерді анықтаңыз.

A) ма, ме, ба, бе, па,пе, ше.

B) –ақ, -ау, -ай, -шы.

C) түгіл, тұрсын.

D) –мыс, -міс.

E) бірақ, сондықтан.

2-тапсырма. Берілген мәтіннен жалғаулар мен шылауларды тауып, түрлеріне қарай ажырат.

Денсаулық –зор байлық

Адамның денсаулығы – қоғам байлығы. Әрбір адам өз денсаулығының мықты болу жолдарын қарастыру керек. Дені сау адамның көңіл-күйі көтеріңкі болып, еңбекке әрқашан құлшына кіріседі. Халқымыз «Дені саудың – жаны сау» деп орынды айтқан. Отанымыздың келешегі, көркеюі – салауатты өмір салтын сақтау қолдауда. Қараңғы үйге кіріп келіп шам жақсаңыз, шам үйді жарық қылады. Көп қызыл гүлдің ішінен бір ақ гүл көрсең, көзің соған түседі. Біздің де өмірімізді жарық қылатын, жан-жағымызға тамаша сәулесін шашатын, өмірдегі басты байлық – денсаулық. Денсаулық – бұл адамның еңбекке белсенді болуы, әрі ұзақ өмір сүруі, тәннің саулығын және рухани саулығын сезіну. Жеке бас тазалығының ережелері:

- Күнделікті бір уақытта тұр, бөлмеңді желдетіп ал да, шынықтыру жаттығуын жаса; - Ертең ерте тісіңді тазалап, беті-қолыңды, мойның мен құлағыңды жу;

- Ұйықтар алдында жуынып, бөлмеңді желдетіп алуды ұмытпа;

- Тамақ ішердің алдында, жұмыстан кейін, әжетханадан соң міндетті түрде қолыңды жу;

- Бет орамал пайдалан, мұрныңның әрқашан таза болуына көңіл бөл;

-Түшкірген, жөтелген кезде мұрның мен аузыңды бет орамалмен жауып, теріс айналып түшкір немесе жөтел;

- Шашыңды дұрыстап күт: уақытылы тара, буып немесе өріп қой;

- Төсегіңді жинау, жеңіл-желпі киімдеріңді өзің жуып, үтіктеу, түймеңді қадап, бәтеңкеңді тазалау – бұл әркімнің-ақ қолынан келетін іс;

- Ұқыпты да жарасымды киінетін бол. Киімнің таза және үтіктелген болсын; - Мектепке киетін киімің мен үй киіміңді ұқыпты ұстап, уақытылы ауыстыр. Ал қонаққа барарда жарасымды да сәнді киінген жөн; - Үйден шығарда сырт бейнеңді айнаға қарап түзеуге әдеттен;

- Аяқ киіміңді күтіп киіп үйрен, тазалауға уақыт бөл;

- Мектепте ұстайтын, үйде пайдаланатын заттарыңды реттеп ұста;

- Өзің отыратын орынның тазалығын қадағалап, шаңын сүрт;

- Кітап – дәптеріңді пайдаланып болған соң, орнына қой;

- Ине-жіп, қайшы, тарақ, кітапша сияқты заттардың өз орнынан табылғаны дұрыс. Алсаң, орнына деру қой;

- Сырт киіміңді орындыққа тастай салмай, киімілгішке іл. Мектеп формасы мен үй киімің араласып жатпасын.

- Ойнасаң, ойыншықтарыңды да жинап, реттеп қой. Тері тазалығы – адам денсаулығының кепілінің бірі. Ыстық сумен және сабынмен жуынған жағдайда ғана теріні түрлі микробтар мен лас нәрселерден айықтырып, тазартуға болады. Адам терісінің ең өсімтал бөлігі – шаш пен тырнақ. Ол адамның миын күн сәулесі мен суықтан сақтайды. Әр шаштың өзінің өмір сүру мерзімі бар. Шаш сырт көзге өз қалпын сақтап тұрғанға ұқсағанмен, шын мәнінде күніне 100 тал шаш түсіп, 100 тал шығып отырады. Шашты аптасына 1 рет жуған жөн. Өте суық күндері бас киімсіз шығуға болмайды. Қолдың тырнақтарын аптасына 1 рет алса, аяқ саусақтарының тырнақтарын екі аптада бір рет немесе айына бір рет алады.

 https://www.zharar.com/kz/shygarma/2460-purity-guarantee-of-health.html

___________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________