Ядролық реакциялар. Радиоактивті ыдырау заңы. Физика, 9 сынып, қосымша материал 2.

І нұсқа

Жартылай ыдырау периоды

 Радиоактивті заттар ____________ күйінде мәңгі тұра бермейді. Уақыт өте келе, радиоактивтілік заттың тұрақтылығын күшейтіп, адамдарға деген қауіптілігін едәуір төмендете алады. Тұрақсыз изотоп тұрақтыға айналуы үшін оның ядросы өзгеріске ұшырауы қажет. Бұл радиацияны тарату арқылы жүзеге асады. Біз мұны ___________________ дейміз, және мұндай процестен кейін мүлдем басқа элемент түзіледі.

 Жаңа түзілген элемент те тұрақсыз болуы мүмкін, алайда процесс қайталанып, нәтижесінде ыдырау тізбегі түзіледі. Бұл тұрақты элемент пайда болғанша жалғасады. Мына тұрақсыз изотоп - Молибден-99 ыдыраған кезде, бета сәулелер бөлініп, ол технецийге айналады. Кейіннен технеций гамма және бета сәулелерін шығарып, тұрақты элемент – рутений-99-ға айналады.

 Радиоактивті зат қауіптілігін жойғанын қалай біле аламыз? Ғалымдар мұны заттың радиоактивтілігі жартылай жойылатын уақытты, яғни _______________________________________ есептеу арқылы анықтайды. Мына молибден изотобының жартылай ыдырау периоды шамамен үш күнді құрайды. Демек, сізде 20 грамм молибден болса, үш күннен кейін оның тек 10 грамы қалады. Тағы үш күннен соң, бес грамм ғана қалады. Осылайша, бұл радиацияның таралуы тоқтағанша және тұрақты элемент – рутений түзілмейінше жалғаса береді.

 Әртүрлі заттардың жартылай ыдырау периоды _____________ болады. Жартылай ыдырау периоды қас қағым сәттен миллиондаған жылдарға дейін созылуы мүмкін. Жартылай ыдырау периодын білу радиоактивті қалдықтарды денсаулыққа қатер төндіруін тоқтатқанша қауіпсіз жерде сақтауға мүмкіндік береді.

*Кілт сөздер:

ІІ нұсқа

Жартылай ыдырау периоды

 Радиоактивті заттар қауіпті күйінде мәңгі тұра бермейді. Уақыт өте келе, радиоактивтілік заттың тұрақтылығын күшейтіп, адамдарға деген қауіптілігін едәуір төмендете алады. ________________ тұрақтыға айналуы үшін оның ядросы өзгеріске ұшырауы қажет. Бұл радиацияны тарату арқылы жүзеге асады. Біз мұны радиоактивті ыдырау дейміз, және мұндай процестен кейін мүлдем басқа элемент түзіледі.

 Жаңа түзілген элемент те тұрақсыз болуы мүмкін, алайда процесс қайталанып, нәтижесінде _________________ түзіледі. Бұл тұрақты элемент пайда болғанша жалғасады. Мына тұрақсыз изотоп - Молибден-99 ыдыраған кезде, бета сәулелер бөлініп, ол технецийге айналады. Кейіннен технеций гамма және бета сәулелерін шығарып, тұрақты элемент – рутений-99-ға айналады.

 Радиоактивті зат қауіптілігін жойғанын қалай біле аламыз? Ғалымдар мұны заттың радиоактивтілігі жартылай жойылатын уақытты, яғни жартылай ыдырау периодын есептеу арқылы анықтайды. Мына молибден изотобының жартылай ыдырау периоды шамамен үш күнді құрайды. Демек, сізде 20 грамм молибден болса, үш күннен кейін оның тек 10 грамы қалады. Тағы үш күннен соң, бес грамм ғана қалады. Осылайша, бұл радиацияның таралуы тоқтағанша және ________________ – рутений түзілмейінше жалғаса береді.

 Әртүрлі заттардың жартылай ыдырау периоды әркелкі болады. Жартылай ыдырау периоды қас қағым сәттен миллиондаған жылдарға дейін созылуы мүмкін. Жартылай ыдырау периодын білу радиоактивті қалдықтарды денсаулыққа қатер төндіруін тоқтатқанша қауіпсіз жерде ______________ мүмкіндік береді.

*Кілт сөздер: