Сперматогенез бен оогенездің айырмашылықтары. Биология, 11 сынып, дидактикалық материал.

№3

Шәует өзекшелрі , митоз, Сертоли жасушасы, жыныс бездері , мейоз, фолликулалар, аналық без, овуляция, жыныстық жетілу, жыртылу, екінші реттік ооцит, ұрықтандыру, менопауза, алғашқы фолликулалар

Спремотозойд аталық жыныс бездеріндегі шәует өзекшелері қабырғасында түзіледі.

  Сыртқы клеткалар митоз арқылы көбейеді, содан кейінгі мейоз бөлінуінен бұрын өсу кезеңі өтеді.

Дамып келе жатқан шәует жасушалары Сертоли жасушаларымен байланысқан кезде дамуын аяқтайды.

Сперматогенез - бұл жыныстық жетілуден басталып, өлімге дейін жалғасатын үздіксіз процесс.

Оогенез жұмыртқа жасушасының аналық безде даму процесі.

Бірнеше мың бастапқы ооциттер түзіледі және олар екінші реттік ооциттер қалады.

Жыныстық жетілгенге дейін және етеккір циклі басталғанға дейін ешқандай даму болмайды.

Ай сайын бір немесе екі фолекула жетілген фолликулаларға айналады.

Әйелдердегі оогенез менопаузадан кейін тоқтайды.

Ия/ жоқ

Сперматогенез кезінде алғашқы бір жасушадан 4 сперматозоид пайда болады -«ия»

Сперматогенез кезінде қалыптасу зонасы жақсы айқындалмаған – «жоқ»

Овогенез кезінде алғашқы бір жасушадан бір жұмыртқа жасушасы және хромосомалық материалдың артық мөлшері кететін үш редукциялы денешіктер пайда болады –«ия»

Әрбір  біріншілік  овоциттен  тек  көптеген   жүмыртқа  жасушасы (овоцит)  пісіп  жетіледі. – «жоқ»

Әрбір біріншілік сперматоциттен көп сперматозоид жетіледі.- «жоқ»

Сперматогенез

 Сперматогенез деп аз дифференцияланған диплоидты жыныс клеткалардан – сперматогониялардан жоғары дифференцияланған, гаплоидты толық жетілген – сперматозоидтардың дамуын айтамыз. Сперматозоидтар аналық клеткалардан өте кішкентай мөлшерлерімен, санының көптігімен және қозғалғыштығымен ерекшеленеді.

 Сперматогенез шығу тегі соматикалық текті көмекші клеткаларымен және фоликулярлы эпителий клеткалары мен тығыз байланыса отырып, морфологиялық жағынан әртүрлілігі болатын жыныс органдары аталық тұқым бездерінде өтеді. Омыртқалыларда тұқым безінің төрт типін ажыратады, ал амниоталардың тұқым безін өзекшелі типке жатқызады (8-сурет). Омыртқалылардың барлық класының өкілдерінде сперматогенез ұқсас жүретіндіктен сперматогенез процесін 4 сатыға бөліп қарастырады: 1) көбею (диплоидты сперматогониялардың митоз арқылы көп ретті бөлінуі); 2) өсу (прелептотенді сперматоциттер), 3) пісіп-жетілу кезінде бөліну (мейоз); 4) спермиогенез (немесе сперматидтерден сперматозоидтардың қалыптасуы).

 Алайда, сперматогенез барысында жыныс клеткалардың өсуі өте әлсіз байқалатындықтан және овогенезге қарағанда трофикалық заттар аз жиналатындықтан, екінші кезеңді (өсу) үшінші (жетілу) кезеңмен біріктіріп, бір мейоздық кезең ретінде қарастырады. Сол себептен батыс шетел әдебиеттерінде сперматогенезді үш сатыға: 1) сперматоцитогенез, 2) мейоз, 3) спермиогенез деп бөледі

 Сүтқоректілердің әртүрлі өкілдерінің сперматогенездерін сипаттай отырып, олардың арасында айтарлықтай ұқсастық, мейоздық сатыда, ал айырмашылықтары спермиогенез сатысында байқалады.

 Сперматогенездердің түр аралық ерекшеліктерін ескере отырып, келесідей ортақ жағдайларды бөліп қарастыруға болады:

 Спермиялардың дамуы ұрық фолликулаларында немесе ұрық каналшаларында өтеді (9-сурет), сонымен бірге сперматогониялар каналша қабырғасының шетінде орналасып, даму барысында оның ішкі қуысына қарай ығысады. Сондықтан да әр клеткалық тип ұрық каналшасының қабырғасында белгілі бір орында орналасады;

 сперматозоидтар синцитиальды және функциональдық қызметтері бойынша, байланысты клеткалар клоны түрінде дамиды;

 сперматогенез барысында Сертоли клеткалары-соматикалық көмекші клеткалары (трофикалық, қорғаныш және тірек қызметін атқаратын, ұрық каналшаларының эпителий клеткалары) белсенді қатысады.

9-сурет . Сертоли клеткалары және дамып келе жатқан сперматозоидтар арасындағы байланысты көрсететін ұрық түтікшесінің шағын кесіндісі(Клермонт бойынша, 1977). 1-шектеуші мембрана, 2-А типті күрең сперматид, 3-пахитена ортасындағы сперматоциттер, 4-ерте даму кезеңіндегі сперматидтер, 5-даму аяғындағы сперматидтер, 6-Сертоли клеткалары, 7-А типті бозғылт сперматогониялар, 8-В типті сперматогониялар.

 Сонымен қатар, Сертоли клеткалары ұрық клеткаларымен паракринді байланыса отырып, каналша аралық ортаны және сперматогенезді реттеуде аса маңызды рөл атқарады. Олардың тестостеронды сперматидтерге таситын андрогенмен байланысты белокты синтездейтін қасиеті анықталған. Каналша аралық кеңістікте орналасатын соматикалық клеткалардың басқа түрі – Лейдиг клеткалары да тестостеронды синтездейді. Көбею кезеңінде сперматогониялар ирек ұрық каналшасының қабырғасының шетіне, базальды мембрана маңына, жиналады. Олар бағаналы және жартылай бағаналы клетка түрінде болады. Адамда клеткалардың 3 типі ажыратылады:

1) А типті күңгірт (А1) немесе Аd (dark –күрең); 2) А типті ашық түсті (А2), немесе Ар (раle-ашық түсті), 3) В типті. А типті күңгірт сперматогониялар – бұл резерв ретінде сақталынатын нағыз бағаналы клеткалар, клеткалық циклі өте ұзақ, митозға сирек түседі. Бұл клеткалар АЖК-нан (ППК) кіші мөлшерімен және сопақша ядроларымен ерекшеленеді. А типті ашық түсті (А2) сперматогониялар – жартылай бағаналы клеткалар, бұлар қысқа клеткалық циклдерден өтіп, өз кезегінде А3 типті сперматогония бастамаларын береді, ал олар А4 типті сперматогония бастамаларын, А4 типті сперматогониялар аралық сперматогонияларды береді. Аралық сперматогониялардың бөлінуінің нәтижесінде В типті сперматогониялар пайда болады.

 В типті сперматогониялары митоз жолымен бөлінеді, бірақ сперматид кезеңінің соңына дейін шамамен диаметрі 1 мкм болатын цитоплазматикалық көпіршіктермен байланысып (аяқталмаған цитокинез) толығымен ажырамайды (қара:9-сурет). Осылайша А типті ашық түсті сперматогониялардың бастамасымен клеткалардың клоны қалыптаса бастайды. Синхронды пісіп жетілуі иондар мен молекулаларды оңай өткізетін клонды клеткалар көпіршелерінің байланысы арқылы қамтамасыз етіледі. В типті сперматогониялардың митоздық бөлінуінің нәтижесінде мейозға қатысатын 1-реттік сперматоциттер пайда болады.

Көбею фазасындағы жыныс клеткаларына эндокринді және паракринді факторлар әсер етеді. Сперматогонияның пролиферациясы және олардың 1-реттік сперматоцитке жіктелуі фоллитропин көмегімен жүзеге асады. Оның әсері сустентоциттермен байланысты. Сонымен қатар, фоллитропин сперматогонийдің апоптоз жолымен жойылып кетуін болдырмайды. Лейдиг және Сертоли клеткалары бөлетін–цитокин интерлейкин–1В типі сперматогониялардың ДНҚ синтезін күшейтеді және өсу факторы болып табылады.

 Көбею кезеңінде гоноциттерден пайда болатын алғашқы сперматогониялар (А) бірнеше рет (жиі 3-8, кейде 14-ке дейін) митоз жолымен бөлінеді; бөліну саны әр түрде әртүрлі, соған байланысты клетканың саны көбейіп, көлемі біртіндеп азаяды.

Гаметалардың ерекшелігі хромосомаларының гаплоидты болуы, себебі клетканың мейоздық бөлінуінің нәтижесінде хромосома санының редукциясы жүреді. Мейозға бастайтын 1-реттік сперматоциттерде хромосома саны қалыпты ДНҚ мөлшерінен 2 есе көп болады. Сонымен қатар, әрбір хромосома ортақ центромерамен байланысқан екі апалы-сіңлілі хроматидтен тұрады. Әрбір хроматидтердің интерфазаның синтетикалық кезеңіндегі екі еселенген d-хромосомалардан айырмашылығы жалғыз хромосома (S-хромосома) болып табылады. Адамның соматикалық клеткасының ядросында 46 S-хромосома болады және ол диплоидты. Мейоз екі клеткалық бөлінуден тұрады. Бірінші бөлінуде Д-хромосоманың гаплоидты жиынтығы бар 2-реттік екі сперматоцит түзіледі. Екінші бөлінуде әрбір 2-реттік сперматоциттен S-хромосоманың гаплоидты жиынтығы бар екі сперматид түзіледі. Мейоздың біріншілік бөлінуінде профаза кезеңі шешуші рөл атқарады, себебі осы кезеңде генетикалық рекомбинация жүреді. Ол өзінің салыстырмалы түрде ұзақтылығымен ерекшелінеді және бес сатыға бөлінеді. Бірінші сатысы -лептотена (жіңішке жіпшелер сатысы) хромосомалар жіңішке жіп тәрізді болады. Екінші сатысы- зиготена (байланысқан жіпшелер сатысы) ерекше белок таспасы-синаптонемальды кешеннің көмегімен, гомологтық хромосомалардың биваленттерге немесе тетрадаларға (екі Д-хромосомалар немесе төрт S-хромосомалар) жұптасуы (синапсис) жүреді.

Пахитена сатысында (жуан жіпшелер сатысы) хромосомалар қысқарады, және жуандай бастайды, оларда жеке S-хромосомалар және кроссинговер көрінісі (хромосомалардың айқасуы) айқын байқалады. Пахитена сатысында хромосомалар біртіндеп тарқатылады және осы бөлімдерде мРНҚ-ның синтезі жүреді.

 Диплотена сатысында (екі еселенген жіпшелер сатысы) синаптонемальды кешені нашарланады, ұқсас хромосомалардың ширақталуы және таралуы жүреді; олар тек белгілі бір уақытта хиазма қиылысының тек бірнеше нүктелерінде ғана қосақталу қалпында қалады. Дәл осы хиазмаларда аталық және аналық хромосомалар ажырап және қайта қосыла отырып, бөлімдерімен алмасады. Бұл процесс әртүрлі гендердің аллельдерінің жаңа комбинацияларын құрастырып, популяциядағы комбинативті өзгергіштікті қамтамасыз етеді.

 Организмдердің көпшілігінде диплотена сатысында хромосомалардың ширақталу процесі жалғасып, ядрошықтар санының редукциясы жүреді, бірақ балықтардың, қосмекенділердің, құстардың, алғашқы аңдардың, полилецитальды (сарыуызға бай) ооциттерінде, сонымен қатар кейбір насекомдардың сперматоциттерінде хромосомалар керісінше тарқатылып, «шам пілтесі» тәрізді болады, ол РНҚ және белок синтезінің белсенденуімен қабаттасып жүреді. Жалпы диплотена сатысына гендердің транскрипциясының жоғарғы дәрежесі тән. Бұл профаза I-дің айтарлықтай ұзақ кезеңі.

 Мейоздық бөлінудегі профазаның соңғы сатысы диакинез (екі еселенген жіпшелер сатысы) хромосомалардың ары қарай шиыршықтануы және қысқаруы жүреді, хиазмалар хромосомалардың соңғы бөліміне қарай ығысады (хиазмалардың терминализациясы). Осы мезгілде ядрошықтар жойылып, ядро қабығы бұзылады, хромосомалар метафазалық тақтайшаға ығыса бастайды және ұршық аппараты айқындала түседі.

 Жануарлардың кейбір түрлерінде, негізінде омыртқасыздарда және өте сирек омыртқалыларда, диакинез сатысында мейоз процесі тоқтауы да мүмкін (мейоз топтамасы).

 Метафаза I. Метафаза I - дің басталуына қарай ядро қабықшасы бөлшектенеді және жойылады, бөліну ұршығы қалыптасады, гомологты хромосомалардың біреуі экватордың бір жағында, екіншісі - екінші жағында орналасады, яғни, тетрадалар метафазалық тақта бойына бір қатарға тұрады (10-сурет). Мендельдің екінші заңының негізіне сәйкес аталық және аналық хромосомалардың таралуы кездейсоқ болады.

 Анафаза I. Бұл сатыда биваленттердің гомологты хромосомалары қиылысқан жерлерінен бір-бірінен ажырап, бөліну ұршығының қарама-қарсы полюстеріне қарай жылжи бастайды. Алайда, центромерлер арқылы байланысқан хромосомалардан бөлінген хроматидтері хромосомадан ажырамайды. Атап айтқанда, мейоздың бірінші бөлінуінің анафаза сатысында екі гомологиялық хромосомалардың кездейсоқ ажырауы еншілес клеткалардың әртүрлі генетикалық сапалылығын арттырады. Хромосомалардың жиынтығы гаплоидтық болып қалыптасады. Ескертетін нәрсе, кәдімгі митоз жолымен бөлінуде ұршықтың әр полюсіне, генетикалық біркелкілікті анықтайтын Д-хромосомалары емес, керісінше S -хромосомалар немесе апалы-сіңілі хроматид жұптарының тек біреуі ғана таралады. Хромосомалардың жиынтығы диплоидты болып қалыптасады.

 Телофаза I мен интерфаза. Бұл сатыда әрбір жеке қалыптасқан хромосомалық жиынтық гаплоидты (1п, 2с) болады және ядролардың қабығы қалыптасады. Интерфаза сатысында еншілес хроматидтер ажырамауының себебінен ДНҚ синтезі жүрмейді, алайда соматикалық клеткалардың митоздық цикліндегі интерфазаның S-сатысында болатын хроматидтердің жалпы саны өзермейді. Бірінші мейозды бөлінудің нәтижесінде II-реттік екі сперматоцит пайда болады.

 Мейоздың екінші бөлінуі сатысы, әдеттегі митоздық бөліну ережесі бойынша өтеді, бір ғана айырмашылығы, бұл жерде гаплоидты клетка бөлінеді. А типтік профаза II-де бөліну ұршығы қалыптасады, одан әрі метафаза II–де хромосомалар экваторлық тақта бойында тізіледі, одан әрі еншілес хроматидтерді біріктіреп тұрған центромерлер ажырап, анафаза II-де хроматидтер ұршық полюстеріне тарайды. Телофаза II-де еншілес ядролар қалыптасады және мейоз процесін аяқтайтың цитотомия процесі айқындалады, осы процесс нәтижесінде алғашқы жыныс клеткасы (1-реттік сперматоцит) әлі де цитоплазмалық көпіршіктермен байланысқан талшықсыз дөңгелек төрт гаплоидтық клеткаға – (1п, 1с) сперматидтерге бөлінеді.

 Адамда мейоздың бірінші бөлінуі бірнеше аптаға, ал екіншісі – 8 сағатқа созылады. Осыған байланысты, аталық тұқым безінің гистологиялық препаратында 1-реттік сперматоциттер өте көп болып көрінеді, ал 2-реттік сперматоциттер аз.

10-сурет. Аталық және аналық жыныс клеткаларындағы мейоздың негізгі сатылары

Сперматогенезде төрт гаплоидтық клеткалардың барлығынан гаметалар пайда болады, ал оогенезде ассиметриялық цитотомия нәтижесінде олардың біреуінен толық бағалы жұмыртқа пайда болса, қалған үш клеткалардан цитоплазмасы редукцияланған, белгілі қызметі жоқ, редукциялық денешіктер пайда болады.

Полиплоидия . Өте сирек жағдайларда жануарлар организмі полиплоидтық зиготадан дамиды. Полиплоидты зиготаның негізіне әртүрлі себептерді, соның ішінде мейоз барысындағы ауытқушылықтарды, жатқызуға болады. Мысалы, қосмекенділердің кейбір особьтарының триплоидты болу себебі, даму барысында жұмыртқа клеткасының белгісіз себептермен редукциялық бөлінуі өтпей, ол диплоидтық қалпында қалуына байланысты. Оны қалыпты гаплоидтық сперматозоидпен ұрықтандырғанда триплоидтық ұрық пайда болады. Құйрықты қосмекенділердің жұмыртқаларына экстремальдық температура (0 ⁰ -ден 3 ⁰ С дейін және 37 ⁰ С жоғары) әсер еткенде мейоз бұзылады. Тетраплоидтар триплоидты организмдерге қарағанда сирегірек кездеседі және оларда хромосомалар саны гаплоидтармен салыстырғанда төрт есе көп. Бұндай жағдайда клетка көлемі үлкейеді, бірақ олардың саны азаяды.

Сперматогенездің соңғы кезеңі–спермиялардың қалыптасуы (спермиогенез). Спермиогенездің басында клеткалар әлі синцитиальдық клон құрамында болады және оларда, ядро мен цитоплазмада, терең өзгерістер жүреді. Геном протоминдер арқылы қайта жинақталады, бұл генетикалық материалды салыстырмалы түрде үлкен, жұмыр сперматидтен, сүйір, шағын майда спермаға ауысуы барысында, пайдалы генетикалық материалдың ауыртпалығын кішірейтуді қамтамасыз етеді. Кариоплазманың белсенді дегидратациясы мен хроматиннің ширақталуына байланысты ядро көлемі кішірейеді де ол эксцентрикалық орын алады. Онда барлық синтетикалық процестер (ДНҚ, мРНҚ т.б.) тежеледі.

Цитоплазмада сперматозоидтың дамып келе жатқан құйрығы бекінетін бекіту нүктесін қалыптастыратын центриольдер байқала бастайды. Құйрық бөлігінің негізін талшық құрайды, ол цилиндр түзейтін 9 жұп перифериялық және орталық жұп микротүтікшелерден тұрады. Талшықтар құрамына актиномиозин типтегі белок және динеин белоктары кіреді. Цитоплазма құйрық бөліміне, ядро айналасында оның жіңішке қабаты ғана қалатындай етіп, ауысады. Митохондриялар спиральды тізбек түрінде құйрықтың проксимальдық бөлімінде шоғырланады да, кейін сперматозоидтың орта бөлігіне айналады (11-сурет). Цитоплазма бөлігі Гольджи аппаратымен бірге сперматозоид басының алдыңғы жоғарғы бөліміне ауысып, акросомалық аппаратты қалыптастырады. Әртүрлі жануарларда акросома құрылымы ұқсас болып келеді. Акросома мен ядро арасында тығыз зат аймағы байқалады, ол периакросомалық кеңістік болып табылады

Акросомалық аппараттың, құйрық бөлімінің, мойынның және жалпы сперматозоидтың қалыптасу барысында цитоплазманың көп бөлігі (резидуальдық) сыртқа шығарылып тасталынады, клеткалар синцитиальдық байланыстан босайды.

 Сүтқоректілердің сперматозоидтарының физиологиялық жетілуі аналық жыныс жолының капацитация реакциясы нәтижесінде іске асады.

Тышқандарда бағаналы клеткалардан сперматозоидқа дейінгі барлық даму жолы 34,5 тәулікте өтеді. Сперматогониальды сатысы 8 тәулікке, мейоз–13, спермиогенез – 13,5 тәулікке созылады. Адамда спермиялардың толығымен дамуы-74 тәулік. А1 типті сперматогониялар бағаналы клеткалар болғандықтан сперматогенез үздіксіз жалғаса береді.

 11–сурет . Алғашқы жыныс клеткаларынан сперматозоидтардың қалыптасу процесі. Центриоль сперманың артқы бөліміннен ұзын талшықты, ал Гольджи аппараты алдыңғы бөлімінен акросомды көпіршікті береді. Митохондриялар ортаңғы бөлімінде жинақталады, қалған цитоплазма шығарылып тасталынады және ядро қоюланады (Gilbert, 2000).

 Ер адамның аталық жыныс безінде әрбір сағат сайын 100 млн-ға жуық спермиялар түзіледі, ал әрбір овуляция сайын шамамен 200 млн. сперма бөлінеді. Пайдаланылмаған спермиялар резорбцияға ұшырайды немесе несеп арқылы сыртқа шығарылады.

 Сперматогенез көмекші соматикалық клеткалармен әртүрлі циста қалыптастыратын қарапайым эпителийден өте күрделіге дейін дамып келе жатқан сперматоциттердің әртүрлі генерацияларымен қамтамасыз етіледі (8-сурет). Бұл клеткалар ұрықтық фолликулалар мен каналшаларын қаптайды және олардың көптеген аттары жиі пайдаланылады. Олар: Сертоли клеткалары (Sertoli, 1865) және фолликула эпителиясының клеткалары (Габаева, 1986). Сперматозоидтардың даму кезеңдеріне сәйкес фолликулалық эпителийдің де циклдық өзгерістері болып тұрады, олардың бүйір және апикальді беттерінде жыныс клеткаларын қамтитын цитоплазмалық өсінділер пайда болады. Сертоли клеткаларының ядролары өзгереді, цитоплазмада қосындылардың концентрациясы өсіп, көптеген органоидтар қалыптан тыс ұлғаяды. Клеткалардың бүйір жақ беттерінде арнайы тығыз байланыстардың пайда болуы фолликулалық эпителийдің жіктелуінің аяқталуының маңызды белгісі.

Жетілген сперматозоидтар (1677 ж. А.Левенгук сүтқоректілердің спермасынан ашқан) талшықты және талшықсыз деп бөлінеді. Кәдімгі талшықты сперматозоидтар барлық омыртқалыларға және омыртқасыздардың көбісіне ортақ. Әдетте, талшық біреу болады, бірақ кейбір ерекшеліктері де бар: мысалы, онаяқты шаяндардың сперматозоидтарында үш талшығы болса, ал Mastotermes darwiniensis реликті термитінде 100 шақты жай қозғалатын талшықтары болады. Кейбір омыртқасыздарда амебоидтық қозғалысқа қабілетті талшықсыз сперматозоидтар да кездеседі.

Спермиялардың ұзындығы әдетте он шақты микрометрден жүздеген микрометрге дейін, ал кейбір насекомдарда ол бірнеше милиметрге дейін жетеді.

Сперманың ядросы және акросомы бар қысқа басын (пішіні әртүрлі), қысқа мойнын, аралық (қыстырма) бөлімін және жіптәрізді талшығын ажыратады (12-сурет) . Басы өз кезегінде, акросомальды және постакросомальды аймақтарға бөлінеді. Құйрығы аралық, негізгі және соңғы (дистальды) бөлімдерден тұрады.

 Акросома ядроның алдыңғы бөлімін қапсырып тұратын кішкене қалпаққа ұқсайды. Оның ішінде акросомалық грануласы бар жоғары маманданған лизосома болады. Акросома және оған жанасып тұрған периакросомалық материалмен бірге спермияның жұмыртқаға енуінде маңызды рөл атқаратын акросомалық кешенді құрайды. Акросомада ұрықтану кезінде маңызды рөл атқаратын ферменттер тобы акрозин, пенетраза, гиалуронидаза, қышқыл фосфотаза және т.б. кездеседі. Сонымен қатар, акросоманың құрамында ұрықтану кезінде сперматозоидтың басына ооциттің жылтыр қабатымен байланыстыратын биндин белогы болады.

Сперма басының цитоплазмасында тығыз қабатты филамент элементтері сперма басының құрылысын тұрақтандыратын цитоқаңқаның перинуклеарлы капсуласын құрайды. Сперма басының біраз бөлігін алып жатқан ядрода хромосомалардың гаплоидты жиынтығы болады. Ядроның хроматині айтарлықтай тығыз ширақталған және метаболитикалық белсенді емес. Ядрода РНҚ болмайды. Спермияның басына екі, сирек бір центриолі бар орта бөлігі жанасады. Бір центриоль ядроның терең қабатында, ал екіншісі каудальды аймақта (құйрыққа жақын), яғни талшықтың негізінде орналасады. Кейбір түрлерде сперматозоидтың қалыптасуы барысында бір центриоль жойылып кетеді.

Насекомдардың басым көпшілігінде сперматогенез барысында екі центроильда жойылады. Орталық (аралық) бөлімінде дистальды центроильдің айналасында және бас бөлімінде спираль түрінде митохондрия тізбегі (4-10 және оданда көп) орналасады, әсіресе, ол кеміргіштерде ұзын (орамы 300-ге дейін). Митохондриялар сперматозоидтардың қозғалысы үшін энергияны синтездейді, сонымен қатар оған қажетті макромолекула қорын жинайды. Сперматозоид талшықтарының құрылысы Protozoa және Metazoa талшықтары мен кірпікшелері құрылыстарымен бірдей.