Ж.Бөдеш «Жалғыз» поэмасы. Қазақ әдебиеті, 10 сынып, дидактикалық материал. 2 сабақ.

Оқушылар үзіндіні жеке оқиды, топта талқылайды, жазба жұмысын орындайды.

1-топ.

Арашадан қалған жан, жан емес ол, жалған жан.

Шапағат, мейірім күтпеймін мынау жалтақ жалғаннан” Сұңқар басын тасқа ұрды, Өз үкімін паш қылды. Жалғыздықтан қорықпаймын, топқа, жікке бөлінген, құм төбедей өрілген тобырлардан қорқамын.

Аш бөрідей бүкеңдеп, жортсам, жалғыз жортамын. Тырналар үшар тізіліп, бұлдырық ұшар топтанып.

Ал, құстардың тектісі — қырандар жалғыз самғайды.

Жер мен Көкті шарлайды.

Тексіз шиебөрілер оннан-бестен ұйлығып жүргенімен қампайып,

Бірін-бірі аңдиды, бір-бірінен қорқады.

2-топ.

«Түсінемін» бөліміне оқушы не түсінгенін, «Анықтаймын» бөліміне нені түсінбегенін, яғни талқылауды, толықтыруды қажет ететін өзі үшін жаңа мәліметті жазады, «Байланыстырамын» бөлімінде өмірден мысал келтіреді, «Ықпал етемін» бөлімінде осы дәстүрді не жақтайды, не даттайды, «Сенемін» бөлімінде шығарманың артықшылығын, келешектегі жайы туралы болжайды.

Күйші Құрманғазыға кілтсіз “Кісен аштырып” –

Күңіренген Қорқытқа тірідей көр қаздырған –

“Торайғырды” тағалап, ерке “Аққуға” наз қылған – Домбырам, сен де жалғызсың. Қобызым, сен де жалғызсың.

Ұшқыр қиял, кемел ой, шіреніп тартқан жебедей,

Дарияға салған кемедей тілім де жалғыз, ділім де.

Қатыгез қатал ғасырдың тепкісіне шыдаймын.

Ашынған даусым жетсе екен құлағына Құдайдың ...

Бауыры жерге тимеген, шалғысы күнге күймеген –

Ақ сұңқарды жаралы сауысқан, қарға, құзғындар –

Шоқып, түртіп талады.

Қауырсыны желге ұшып, қос топшысы қанады.

Арашалар ешкім жоқ Сұңқар маған қарады.

Мен Сұңқарға қарадым, тұнжырап түндей қабағым. Қаламымның ұшымен құзғынның көзін ағыздым.

Белбеуімді суырып сауысқан мен қарғаны –

Сансыратып сабадым. Ақ Сұңқар құс былай деп - сабырлықпен үн қатты:

“Жүрегімдей көрдің бе, қан жоса боп күн батты.

 3-топ. «Фишбоун» әдісі.

Төмендегі мәтінді оқи отырып, талдау жасаңыз. Ол үшін балық кескіндемесіндегі мына бейнені қолданыңыз, талдау барысында арнайы реттілікті сақтаңыз.

•  Негізгі проблеманы анықтаңыз.
•  Оны қалыптастырған себептерді табыңыз.
•  Айғақтар мен дәлелдерді келтіріңіз.
•  Қорытынды ұсыныс жасаңыз.

 Бұл ізденістеріңізді балық кескіндемесіне түсіріңіз.

Өлуге маған болмайды,

Тағдырым шіркін, сондай-ды.

Жер қалмады бұл маңда сүйегімді көмерге.

Жердің бәрі сатылған.

Сатылған жер қат-қабат тікенек сыммен қоршаулы.

Құстар да аспан самғаған, балық та суды шарлаған – Сатылып кеткен бәрі де.

Қалмағасын сүйем жер, сүйегімді көмерге –

Аяқ пен қолым ұйқасып, жүрегім күмбір күй тасып –

Қыл қобыздай мөңіреп жарғақ екі құлағым –

Санам құстай сілкініп - айналып кеттім өлеңге, айналып кеттім өнерге

4-топ.

«V» -егер сіздің оқып отырғаныңыз,сіздің белгілегеніңізбен сәйкес келсе, мәтін шетіне осы белгіні қоясыз.

«-» -егер сіз оқып отырғаныңыз,сіздің білгеніңізге сәйкес емес,басқаша болса «-» (алу) белгісін қоясыз.

«+» -егер алынған ақпарат сіз үшін жаңа, бұрын естімеген болса, «+» (қосу ) белгісін қоясыз.

«?» -егер ақпарат сіз үшін түсініксіз немесе сізді қызықтырса,әрі қарай тақырып бойынша тереңірек білгіңіз келсе, «?» сұрақ белгісін қоясыз.

Кең аула.

Шексіз кеңістік.

Қанатты жыр - менде бар, емеспін нөсер жауынға, найзағайға, желге зар.

Кең аулама ектім мен өз қолыммен түп емен,

Түп еменнің түбіне Ай туғанда түнегем.

Сол емендей қасқайып тағдырыма қасарып.

Сол емендей найқалып, сол емендей түнерем.

Кең аулама ектім мен, алма ағашын аласа,

Суармаған кешім жоқ.

Ұрпақтарым алмасын үзіп-үзіп жесін деп.

Кең ауламның ішінен шыңырау құдық қаздым мен,

Суы көздің жасындай, іше бергім келеді, сусыным бір басылмай.

Кең аулама сыйғасын, құс баулып, ат ұстадым.

Көрмейін деп тірідей бұл жалғанның қыспағын.

Дескрипторлар: Шығарма үзінділеріне топта талдау жасай алады;

Кесте, сызбаларға толық түсіреді;

Ойын еркін, жүйелі жеткізеді.