Географиялық модельдер (8 сынып, I тоқсан)

Пән: География
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Географиялық зерттеу әдістері
Сабақ тақырыбы: Географиялық модельдер
Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары: (оқу бағдарламасына сілтеме) 8.1.1.5 географиялық нысандардың, құбылыстардың және үдерістердің модельдерін түрлі материалдардан немесе түрлі техникаларда жасау арқылы ерекше-ліктері мен қасиеттерін түсіндіреді
Сабақ мақсаттары: - әртүрлі материалдардан немесе әртүрлі әдістерден селдік моделі, вулканы жасайды және олардың қасиеттерін түсіндіреді.
- құбылыстар мен процесстерді практикада түсіндіріреді.
Қолайлы жұмыс ортасы қалыптастырылады. Жағымды жаңалық немесе жақсы тілектер айту ұсынылады (мұғалімнің жоспары бойынша)
Сабақтың тақырыбы анықталады. Оқу мақсаттары (ОМ) жарияланады.
Мұғалім географиялық модельдер туралы ақпарат береді.
Модель - нақты объектінің қарапайым көрініс - түпнұсқасы. Ерте бала кезінен бастап әртүрлі модельдер (ойыншықтар, қаңқалар, үлгілер және т.б.) бар.
Модельдеу - объектілерді, үрдістерді, құбылыстарды зерттеу және зерттеуге арналған модельдерді құру процесі.
2) Нені модельдеуге болады? (оқушылар мысалдар келтіреді)
1. Объектілерді
• көрнекі құралдар;
• сутегі атомы немесе күн жүйесiнiң моделі; әлем.
2. Құбылыстарды
• геофизикалық модельдер: селдік моделі, жер сілкінісі үлгісі, көшкіндердің моделі.
3. Процестердә
4. Мінез – құлықды.
3) Неліктен түпнұсқамен қолдануға болмайды?
Түпнұсқа өте үлкен немесе өте кішкентай; ғаламшар, күн жүйесiнiң моделі, атом.
Түпнұсқада көптеген қасиеттер мен қатынастар болуы мүмкін. Мысалы: жер бетіндегі план, карта.
4) Географияда мынадай негізгі модельдерге бөлінеді: ауызша, картографиялық, құрылымдық, графикалық, математикалық, табиғи (қысқаша сипаттама).
5) Барлық модельдерді екі үлкен топқа бөлуге болады: объектілі модельдер (материал) және ақпараттық модельдер.
Материал (пән) модельдері әрқашан нақты іске асады. Олар бастапқы объектілердің сыртқы сипатын және ішкі құрылымын, бастапқы объектінің процестерінің және құбылыстарының мәнін көрсетеді. Бұл қоршаған ортаны түсінудің тәжірибелік әдісі. Мысалдар: балалар ойыншықтары, адамның қаңқасы, кәріптас, күн жүйелерінің үлгісі, мектеп жәрдемақысы, физикалық және химиялық эксперименттер.
Ақпараттық модельдер - объекті туралы мақсатты түрде таңдалған ақпарат, ол осы объектіні зерттеуші үшін аса маңызды қасиеттерді көрсетеді.
Ақпараттық модельдер бейнелі және символикалық болып табылады.
Визуалді модельдері (сызбалар, фотосуреттер және т.б.) кез-келген ақпарат тасымалдағышына (қағаз, фото және кино және т.б.) бекітілген объектілердің визуалды бейнесін білдіреді. Ботаника, биология, палеонтология және т.б. сияқты объектілерді олардың сыртқы сипаттамаларына сәйкес жіктеуі қажет білім беруде (әртүрлі пәндер бойынша білім беру плакаттарын ойлауға) және ғылымға кеңінен қолданылатын бейнелі ақпараттық модельдер.
Визуальді үлгісінің жарқын мысалы - географиялық карта. Картада бейнеленген континенттердің, мұхиттардың, таулардың түсі мен пішіні бейнелі ойлауды бірден байланыстырады. Картада түсі бойынша, жер бедерің бірден бағалай аласыз. Мысалы, көгілдір түспен адам сумен араласады, жасыл гүлді шалғын, жазық. Карта әдеттегі таңбалармен толы. Бұл тілді біле отырып, адам мүдделі объект туралы сенімді ақпарат ала алады. Бұл жағдайда ақпараттық модель сезім органдарының көмегімен алынған ақпаратты және дәстүрлі бейнелер түрінде кодталған ақпаратты түсінудің нәтижесі болады.
Белгі модельдер – шарт белгілер арқылы білдірілген ақпараттық модель - сызбалар, мәтіндер, графиктер, сызбалар және т.б.
Мұғалім сұрақ қояды: Географиялық нысандардың модельдері дегенді қалай түсінесіз?
Оқушылар жеке ойланады, бірнеше оқушы жауап береді.
Бағалау критерийлері мен дескрипторлар таратылады.
І. «Дала» тобына «Технология («Көркем еңбек»)» пәніндегі практикалық дағдылары мен теориялық әдісті қолдану арқылы жанартаудың моделін жасау ұсынылады.
ІІ. «Картография» тобына картографиялық әдісті қолдана отырып Эйяфьяллаёкулль жанартауынан шыққан күл мен түтінді тасымалдаған желдің басты бағыттарын көрсету (жел өрнегі) ұсынылады.
ІІІ. «Теория» тобына теориялық әдіс арқылы жергілікті аталған жанартаутың экономикаға тигізген кері әсері туралы ақпарат (ақпаратты мұғалім ұсынады немесе ғаламтордан оқушылардың өздері іріктеп алады) жинақтап, кесте толтыру ұсынылады.
ІV. «Зерделеу» қашықтықтан зерделеу әдісі арқылы ғарыштан түсірілген Исландия жанартауларының аэрофотосы арқылы аралдағы жанартаулардың орналасу планын жасау ұсынылады.
Оқушылар тапсырманы орындап болып, презентациялайды. ........