Мамандықты таңдаудағы мотив

Журналистік мамандық әрқашан да өзінің әртүлілігімен, жаңалығымен, шығармашылық ерекшелігімен тартады. Бұл мотив журналист болуға дайындалып жүрген студенттерде басымдылық танытады. Мамандық таңдаудағы негзігі мотивтер: қызықтылығы, жаңалығы, адамдармен қатысым, жазуға мүмкіндік, шығармашылық жұмыспен айналысу. Адлайда прагматикалық мотивтер де көрініс бере бастады. Олар елдің нарықтық экономикаға көшуіне байланысты, елдегі жалпы жағдаймен байланысты болып келеді. Бірінші курс мамандыққа дегн қызығушылықты қоғамдық мотивпен түсіндіруде. Енді олар: «Халыққа қызықты ақпаратты жеткізгім келеді», - деуде.
Ал америкалық журналистер мотивіне келсек, оларды қоғамды ақпараттандыру процесі қызықтырады екен. Біздің отандастарымыз өздерінің шығармашылық потенциалын ашу мен әдеби жұмысқа бағытталған.
Жалпы, 1997 және 2002жж. жүргізілген зерттеулер бойынша, мамандықққа дегн қызықушылықта бірінші орында, «адамдармен қатынас» , өзін көрсету мүмкіндігі, шығармашылық табыс тұр. Сонымен қатар, бұрынғы зерттеулерде мүлдем кездеспеген жаңа мотивтер де көрініс беруде. Олар, қайта қалыптастыру мүмкіндігі, өмірді қайта құру, пікір білдіру бостандығы, тәуекелділік, өсу, шындық пен қоғамға қызмен ету.
Бүгінде елдегі ақпараттық жағдай өзгерді.соңғы жиырма бес жылда журналист маманығына қызығушылар саны 15 пайызға өсті. Жұмыс орныны таңдау мүмкіндігі мен қоса, түрлі стильдегі хабарлар, радиохабарлар тақырыптары көбейді. Радиожурналистика ерікті,тәуекелшіл, қызықты және түрлі бола бастады. (Свитич Л.Г., Ширяева А.А Журналистское образование: взгляд социолога, М., 1997 )
Егер сіз журналист мамандығына адал болып қалғыңыз келсе сізді қиын да қилы шығармашылық тағдыр күтіп тұр. Алайда нағыз профессионал, қоғамаға және адамдарға пайдалы, яғни септігім тисін десеңіз көп нәрсеге үйрену қажет. (Свитич. Л.Г. профессия: Журналист. М., Аспект Пресс., 2003 с 104-107)
Аудитория – журналист объектісі болып табылады., яғни бұқаралық ақпарттық өнімді нақты тұтынушы. Журналист адресаты – тұрғындардың барлық қабаттары, жеке тұлғалар, топтар, ұжым, жалпы қоғам. Аудитория журнализм объектісі ретінде бірнеше анықтауыш белгілірі бар. Ол:
• Бұқаралық;
• Анонимді, көрінбейтін;
• Кеңістікте бөлек орналасқан,
• өзгермелі, ауыспалы,
• түрлі құрылымды, түрлі сипатта,
• стиххийялы;
Журналист өзінің жұмыс барысында аудиторияның санасына, жүріс – түрысына және сезіміне, яғни психологиялық аясына әсер ете алады. Сонымен қатар, ол әлеуметтік, өзекті мәселе төңірегінде қоғамдық пікірді қалыптастырады. (Свитич. Л.Г. Профессия: Журналист. Учебное пособие. М., Аспект Пресс., с 58-59)

Радиохабар тарату бүгінде кең аудиторияға бағытталады және оны екі категорияға бөлуге болады. Бірінші – мүмкін аудитория, яғни радиохабар аумағының барлығы соған жатады. Екінші - нақты аудитория, сол станция хабарларын ұдайы тыңдап, «өзінікі » санайтын тыңдармандар. Алғашқысы көбіне техникалық мүмкіндікпен байланысты болса, нақты аудитория уақыт өте келе, радиоарнаның шығармашылық күш – куаты мен қаымына байланысты қалыптасады.
Барлық аудиторияның сұранысы менқажеттілігін дөп басу, ортақ тақырыпты таңдау, оларға қызықты әңгіме қозғау, көңіл күйін таба білу, соған сәйкес қарым - қатынас стилін қалыптастыру журналистен кәсіби білім мен біліктілікті, парасаттылықты талап етеді. Аудитория дөрекілік пен менсінбеушілікті кешірмейді, мүмкіндігінше жылы сөйлеп, жоғары мәдениет таныту керек. Сонда ғана екі арадағы қатынас жолға қойылады, хабар ашыла түседі, көздеген мақсатына жетеді. (Радиожурналистика. Оқулық. – А., Экономика, 2005 232б)


Журналист тұлғасы бірнеше қасиеттердің жиынтығынан тұрады. Ол бәрінен бұрын дарын, әдеби, шығармашылық қабілеттілігі, мамандыққа деген сүйіспеншілік, жұмысқа қабіллетілік. Журналист кең білімді, мәдениетті адам болуы тиіс. Әрине, ол тез әрі жедел жұмыс істей алуы, мобильділігі мен қоса еті тірі болуы керек. Сонымен қатар, басқа да қасиеттер, кез келген жағдайға лайықтануы және кез келген жағдайда жұмыс істеуіскерлігі; тапқырлық, лездік, батырлық, адамдармен араласу, тіл табысу іскерлігі, оладың қызығушылы мен талаптарын түсіну, басқа да қасиеттер байқағыштық, объективтілік, қуанғанда қуанып, қайғыда сүйеу болу және т,б қасеттер жиынтығын құрайды. (Свитич. Л.Г. Профессия: Журналист. Учебное пособие. М., Аспект Пресс., с 102-103) ....