Қайта құру жолындағы Республикамыздың, экономикалық
дағдарыстан өте қиыншылық жолмен шыққанын өзіміз көріп отырмыз. Еліміздің халқымыздың әл-ауқаты қазір дұрысталып кележатыр. Бұл дағдарысты жоюға дағдарыспен күресуге банктеріміздің қосқан үлесі өте көп. Сол себептен орталық банктердің ақша-несие саясаты жайлы осы кіріспе сөзімде айта кетейін.
Орталық банктердің ақша-несие саясаты деп оның айналымынан аққша-массасын , несие көлемін пайыздық мөлшер деңгейі мен ақша айналымындағы және қарыз капитал нарығындағы басқа көрсеткіштерді өзгертуге бағытталған іс-шаралардың жиынтығын айтады. Ол саясаттың мақсаты ақша-несие саясаты несиеге және ақша эмиссиясына жағдай жасауға, ия оларды іркеуге және шектеуге (несиелік) бағытталады. Өндірістің дағдарысы және жұмыссыздықтың күшеюі жағдайында орталық банк несие беруді кеңейту және пайыз мөлшерін азайту арқылы өндірістің жандануына себемші болды. Керісінше экономикалық өрлеу кезінде кездесетін алыптастаушылық, бағаның өсуі үйлесімсіздіктің өрлеуі сияқты келеңсіз жағдайларды болдырмау мақсатында орталық банк несиеге мен қою, пайыздық төлемді жоғарлату, төлем құралдарын шығаруды тежеу сол сияқты әрекеттермен шұғылданады.
Ел экономикасының жағдайы ақша-несие жүйесіне тығыз байланысты. Несие институттарының санына , несие ресурстары мен жүргізілетін операцияларының көлеміне қарай кез-келген мемлекеттің ақша-несие жүйесінің негізгі комерциялық банктер болып саналады. Оған дәлел, көптеген мемлекеттерде ақша-массасының 75%-бен 90%-ға дейінгісі банктік депозиттер, ал тек 25-10%-зы орталық банктің банкноталары. Сондықтан мемлекеттің ақша-несие аясын мемлекеттік реттеу қызметі тек орталық банк арқылы комерциялық банктердің масштабы мен олардың түрлеріне ықпал жасаумен ғана табысты бола алады.
Орталық банктің ақша-несие саясатының әдістері сан алуан, олардың ең көп тарағандары төмендігідей ;
- комерциялық банктерге берілетін несие пайыздық төлем
мөлшерін өзгерту;
- банктердің міндетті қорларының мөлшерін өзгерту;
- ашық нарықтағы операциялар, яғни векселдерді мемлекеттік
облегацияларды және басқа бағалы қағаздарды сатып алу-сату операциялар;
- валюта курсының саясаты, немесе курстық саясат....

Валюталық жүйенің маңызды элементі - валюталық бағам болып табылады. Оның пайда болуы: тауарлар мен көрсетілген қызметтердің халықаралық саудасы барысында, капитал және несиенің қозғалысында валюталармен өзара айырбастың қажеттігінен; дүниежүзілік және ұлттық нарықтардағы бағаларды, сондай-ақ ұлттық немесе шетелдік валюталарда бейнеленген әр түрлі елдердің құндық көрсеткіштерін салыстыруға; банктер мен фирмалардың шетел валютасындағы шоттарын уақтылы қайта бағалап отыруға байланысты негізделеді.
Валюталық бағам - бұл бір елдің ақша бірлігінің басқа бір елдердің ақша бірліктеріне бейнеленген бағасы. Әрбір елдің ұлттық валюталарын салыстыру олардың өндіріс және айырбас процессінде пайда болатын объективті құндық қатынастарына негізделеді. Валюталық бағам валюталарға сұраныс пен ұсынысқа ықпал етуші көптеген факторларға байланысты өзгереді:
Бағамның қалыптасуына ықпал ететін үш факторлар тобын бөліп қарауға болады:
Саяси - саяси тұрақтылық, валюталық заңдылықтардың ырықтандырылуы, валюталық саясат және т.б. экономикалық, халықаралық тәжірибеде анықталатын экономикалық тікбұрыштың шыңы сияқты: экономикалық өсу, валюта тұрақтылығы және инфляцияның төменгі қарқыны (жылына 10%-ке дейін), жұмыссыздықтың төменгі деңгейі (жылына_ 8%-ға дейін), дүниежүзілік нарықтағы теп-тендік; психологиялық: жаппай сұраныс, негізгі капиталды тәуекелден қорғануға ұмтылыс және т.б.
Валюталық бағамның ауытқу шектері паритеттің 1%-нан асқан жоқ және қажетті валютада ауыстыру мақсатыңда алтынды шетелге тасымалдау шығындарымен анықталды.
Қазақстанның валюталық саясаты мемлекеттің және тұтастай алғанда экономиканың ақша жүйесін теңгенің айырбас бағамының күрт ауытқуының теріс салдарынан қорғауды қамтамасыз етуге тиіс. Ұлттық валютаның объективті белгіленген айырбас бағамы мемлекеттің макроэкономикалық тұрақтылығын қамтамасыз ететін іргелі негіз болып табылады.
Осыған байланысты мемлекеттің валюталық реттеу саласындағы негізгі басымдығы ұлттық валютаның бағамын қайта бағалауға жол бермейтін және үнемі өзгеріп отыратын әлемдік конъюнктура жағдайында отандық өндірістің бәсекеге қабілеттілігіне теріс әсер етпейтін бағам саясатын таңдау болуға тиіс.
Шикізатқа әлемдік бағаның көтерілуі және 1999 жылы сәуірде жүргізілген теңгені құнсыздандыру өндіруші және кейбір импорт алмастырушы салалардың өсуіне және мемлекет экономикасының жандануына ықпал етті. Айырбас бағамы саясаты әлемдік бағаның өзгеруіне, сыртқы сауда талабына дұрыс икемделе отырып, ішкі экономика дамуының іргетасы болуға тиіс. Осы саясатты жаңа технологияларды, жабдықтарды пайдалану, еңбек сапасын арттыру сияқты факторлармен үйлестіре отырып, қатаң ұстану арқылы мемлекет жедел даму траекториясына шыға алад ....

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасы халықаралық сауда саласында және ел ішіндегі макроэкономикалық жағдайға бейімделумен халықаралық экономикалық айырбас барысында өзгерістер мәселелеріне жиі кезігеді. Қазақстан экономикасын әлемдік экономикамен байланыстыратын негізгі буын – валюта саясаты мен ұлттық ақша бірлігінің валюталық бағамындағы өзгерісі. Сыртқы экономикалық саясат жүйесінде валюталық саясат ең маңызды орынды алатыны белгілі. Қазақстан Республикасы Президентінің жыл сайынғы Қазақстан халқына Жолдауында сыртқы және ішкі саясаттың негізгі бағыттарының бірі деп, ақша-несие саясаты, сондай-ақ қаржы нарығы және ұлттық валютаның айырбас бағамының тұрақтылығына, инфляция деңгейіне аса назар аударуы осының айғағы.
Валюта саясаты мәселесі, ұлттық валютаның айырбас бағамын қалыптастыру және әлемдік валюта нарығында оның тұрақты жұмыс істеу проблемалары тәрізді валюталық қатынастарға Қазақстандағы нарық реформаларының байланыстылығы оның ерекшелігі болып саналады.
Валюталық бағамның өзгеру перспективасы бойынша мәселеге ғалымдар және көптеген сыртқы экономикалық қызметке қатысушылар арасында қызу пікірталастар ұдайы жалғасуда. Осы көзқарастан валюталық саясат және ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандару мәселесін зерттеудің өте өзекті екені айқын. Бұл тұрғыдан осы мәселенің тиімділігін зерттеу және оның мүмкіндігінше тұрақты экономикалық өсуі стратегиясын жүзеге асыруды қамтамасыз ету қажеттілігі туындайды.
Зерттеудің мақсаты және міндеттері. Курстық жұмысының мақсаты: Валюталық реттеуді, ұлттық валютаның айырбас бағамын тұрақтандырудағы, қолданылатын әдістердің және осы процеске пайдаланылатын валюта-қаржы құралдарының тиімділігін анықтау арқылы тұрақты экономикалық өсуді қамтамасыз ету үшін жүргізілетін валюта саясатын жетілдіруге бағытталған ғылыми негізделген ұсыныстарды әзірлеу болып табылады. Қойылған мақсатқа қол жеткізу үшін, курстық жұмысының мазмұнын және қисынды дәйектілігін анықтаған келесі міндеттерді шешу қажет:
- ұлттық валютаның айырбас бағамының қалыптасуына және оның тұрақтануына ықпал ететін факторлар әсерін анықтау;
- сыртқы тепе-теңдікті сақтауда валюталық саясаттың, басқа да экономикалық салалармен тығыз байланыстылығына теориялық негізді сипаттама беру;
- ұлттық валютаның жұмыс істеу тиімділігін арттыруды қамтамасыз ететін экономикалық шараларды айқындау;
- валюталық тәртіптемені ырықтандыруға Қазақстандағы қаржы нарығының ықпал ету мүмкіндіктерін айқындау;
- экономикалық көрсеткіштерді теңдестіру мақсатында валюталық саясат механизмін жетілдіруге қатысты нақты ұсыныстар ....

Валюталық операцияларды жүргізуге құқығы бар өкілетті деп аталады. Валюталық нарықты барлық ролін анықтайтын негізгі факторлар банктің үлкендігі, репутациясы, филмал мен бөлімдердің шетелдік бөлімшесінің даму деңгейі, жүргізілетін халықаралық төмендердің көлемі болып табылады.Сонымен қатар мерзімді кіргізілетін валюталық шектеулердің, банк және оның валюталық саясаты орналасқан орынның телефонды және телексті байланысының жағдайы үлкен роль атұқарады. Ұлттық Банктің мәнді қатысуынсыз валюталық нарықта сұраныс пен ұсыныстың негізінде ұлттық валюта бағамының тұрақтануын көздейтін теңгенің айырбас курсының бос режиміне өтуі 2000жылдың сәуірінде Ұлттық Банкпен жүзеге асырылған. Бұл жағдайда валюталық реттеудің мәні көтерімді.Оның негізгі міндеттемелері :

 ҚР территориясында валюталық операция субъектінің құқығы мен міндеттемелерін , валюталық бұзұдың жауапкершілігін анықтайтын нормативті құқықтық актілерін дамыту;
 Валюталық заңды сақтауды бақылау(валюталық бақылау)
 Валюталық нарықтық жағдайын, істелген валюталық операциялардың көлемі мен структурасы

Валюталық реттеу есебін шешу үшін ҚР ҰБ келесі әдістерді пайдаланады:
 Валюталық операциялардың субъектілері мен объектілердің, валюталық операциялардың субъектілердің құқықтарының және міндеттерінің , валюталық құндылығымен пайдалану ережелерінің орнатылуының анықтауын көздейтін валюталық операцияларды жүргізу тәртібін орнату;
 Субъектілердің, объектілердің, көлемнің және тағы басқаға байланысты анықталған валюталық операцияларды жүргізуге шектер орнату;
 Шетел валютасын пайдаланумен байланысты лицензиялау ісі;
 Валюталық операцияларды тіркеу;
 Валюталық операциялар түрлі есеп анализі және жинағы;
 Валюталық заңның сақталуын бақылау, сонымен қатар экспортты-импортты мемлекеттің паспортизация процедураларын орнату жолымен және тексеру жүргізу(инспекция), ....

Бүгiнгi әлемде экономикалық және шаруашылық қатынастар күннен-күнге даму барысында халықаралық валюта қатынастарының өркендеуi өндiргiш күштердiң қарқынды өсуiмен, дүниежүзiлiк рыноктың қалыптасуымен, халықаралық еңбек бөлiнiсiнiң тереңдеуiмен, шаруашылық байланыстарының интернационалдануы және жаһанданумен сипатталады.
Әлемдік валюталық жүйе дүниежүзiлiк шарушылықтың шеңберiндегi сатып алу және сату айналымын тудыратын әдiстер, құрал жабдықтар және мемлекетаралық ұйымдардың жиынтығынан тұрады. Оның пайда болу және одан әрi даму экономикасы халықаралық ақша кеңiстiгiндегi адекватты шарттарды талап ететiн ұлтаралық капитал үрдiсiнiң объективтi дамуын бейнелейдi. Халықаралық валюталық жүйенiң негiзгi құраушы элементтерi ретiнде әлемдiк ақшалай тауар және халықаралық өтiмдiлiк, валюталық бағам, валюталық операциялар, валюталық рыноктар, халықаралық валюта, қаржылық ұйымдар және мемлекетаралық валюталық келiсiм шарттарды атауға болады.
Өз кезегінде валюталық операциялар осы аталған валюталық қатынастардың негізі болып табылатын валюталардың арасындағы әр түрлі есеп айырысулардың жүргізілуін, төлем құралы ретiнде шетел валютасындағы өзге төлем құралдарын пайдаланумен байланысты мәлiмелердің атқарылуын, ұлттық валютаға, сондай-ақ номиналы мен құны ұлттық валютада көрсетілген бағалы қағаздар мен төлем құралдарына меншік құқығы мен басқа құқықтардың ауысуына байланысты резиденттер мен резидент еместердің арасындағы валюталық операциялар болып табылады. Сонымен қатар валюталық операциялардың негізінен банктік операция ретінде және Ұлттық банктен лицензиясы бас басқа да валюталық операцияларды жүзеге асыруға құқысы бар органдардың ваюталық операцияларды жүргізуіне байланысты валюталық операцияның көптеген түрлері болады және олар валюталық мәмілелерде әр түрлі сипатта және мақсаттарда қоладнылады.
Осыған байланысты курстық жұмыстың тақырыбы «Валюталық операциялар және оның экономикадағы түрлері» болып алынды.
Тақырыптың өзектілігі банктер және басқа да лицензиясы бар тұлғалар жүргізетін валюталық операциялардың түрлерін бүгінгі заман талабына сай жан-жақты зерттеп, оларды еліміздің тәжірибесінде тиімді қолдану, валюталық операциялардың түрлері бойынша мәмілелр жүргізуде халықаралық талаптарға сай келуін ескеру және оларды дамыту болып табылады. ....

Бүгiнгi әлемде экономикалық және шаруашылық қатынастар күннен-күнге даму барысында халықаралық валюта қатынастарының өркендеуi өндiргiш күштердiң қарқынды өсуiмен, дүниежүзiлiк рыноктың қалыптасуымен, халықаралық еңбек бөлiнiсiнiң тереңдеуiмен, шаруашылық байланыстарының интернационалдануы және жаһанданумен сипатталады.
Әлемдік валюталық жүйе дүниежүзiлiк шарушылықтың шеңберiндегi сатып алу және сату айналымын тудыратын әдiстер, құрал жабдықтар және мемлекетаралық ұйымдардың жиынтығынан тұрады. Оның пайда болу және одан әрi даму экономикасы халықаралық ақша кеңiстiгiндегi адекватты шарттарды талап ететiн ұлтаралық капитал үрдiсiнiң объективтi дамуын бейнелейдi. Халықаралық валюталық жүйенiң негiзгi құраушы элементтерi ретiнде әлемдiк ақшалай тауар және халықаралық өтiмдiлiк, валюталық бағам, валюталық операциялар, валюталық рыноктар, халықаралық валюта, қаржылық ұйымдар және мемлекетаралық валюталық келiсiм шарттарды атауға болады.
Өз кезегінде валюталық операциялар осы аталған валюталық қатынастардың негізі болып табылатын валюталардың арасындағы әр түрлі есеп айырысулардың жүргізілуін, төлем құралы ретiнде шетел валютасындағы өзге төлем құралдарын пайдаланумен байланысты мәлiмелердің атқарылуын, ұлттық валютаға, сондай-ақ номиналы мен құны ұлттық валютада көрсетілген бағалы қағаздар мен төлем құралдарына меншік құқығы мен басқа құқықтардың ауысуына байланысты резиденттер мен резидент еместердің арасындағы валюталық операциялар болып табылады. ....

Валюталық операцияларды жүргізуге құқығы бар б/р өкілетті деп аталады. Валюталық нарықты барлық ролін анықтайтын негізгі факторлар банктің үлкендігі, репутациясы, филмал мен бөлімдердің шетелдік бөлімшесінің даму деңгейі, жүргізілетін халықаралық төмендердің көлемі болып табылады.Сонымен қатар мерзімді кіргізілетін валюталық шектеулердің, банк және оның валюталық саясаты орналасқан орынның телефонды және телексті байланысының жағдайы үлкен роль атұқарады. Ұлттық Банктің мәнді қатысуынсыз валюталық нарықта сұраныс пен ұсыныстың негізінде ұлттық валюта бағамының тұрақтануын көздейтін теңгенің айырбас курсының бос режиміне өтуі 2000жылдың сәуірінде Ұлттық Банкпен жүзеге асырылған. Бұл жағдайда валюталық реттеудің мәні көтерімді.Оның негізгі міндеттемелері :
 ҚР территориясында валюталық операция субъектінің құқығы мен міндеттемелерін , валюталық бұзұдың жауапкершілігін анықтайтын нормативті құқықтық актілерін дамыту;
 Валюталық заңды сақтауды бақылау(валюталық бақылау)
 Валюталық нарықтық жағдайын, істелген валюталық операциялардың көлемі мен структурасы
Валюталық реттеу есебін шешу үшін ҚР ҰБ келесі әдістерді пайдаланады:
 Валюталық операциялардың субъектілері мен объектілердің, валюталық операциялардың субъектілердің құқықтарының және міндеттерінің , валюталық құндылығымен пайдалану ережелерінің орнатылуының анықтауын көздейтін валюталық операцияларды жүргізу тәртібін орнату;
 Субъектілердің, объектілердің, көлемнің және тағы басқаға байланысты анықталған валюталық операцияларды жүргізуге шектер орнату;
 Шетел валютасын пайдаланумен байланысты лицензиялау ісі;
 Валюталық операцияларды тіркеу;
 Валюталық операциялар түрлі есеп анализі және жинағы;
 Валюталық заңның сақталуын бақылау, сонымен қатар экспортты-импортты мемлекеттің паспортизация процедураларын орнату жолымен және тексеру жүргізу(инспекция),
 Валюталық реттеу сұрақтары бойынша халықаралық келісім (көбінесе, 1992жылдың ортасынан Қазақстан халықаралық валюталық фондының(ҚВФ) ұлғасы болады, ал 1996 жылдың 16 шілдесінде ҚВФ-ң статьялар келісімінің VIIIстатьясына қосылды).
Валюталық реттеу жүйесінің негізі валюталық бақылау болып табылады. Валюталық бақылау мақсаты-ҚР резиденттері мен резиденттер емес тұлғалар арқасында валюталық операцияларды жүзеге асыру мен заңды сақтауды қамтамасыз ету. Валюталық бақылауд ....

Валюталық қатынас дегеніміз ақшаның Халықаралық айналымда жұмыс істеуі.Олар ұлттық шаруашылықтардың қызметтерінің нәтижесімен айырбастауға жәрдем етеді. Олардың объективтік негізі болып тауарлы өндіріс, Халықаралық сауда, капиталдың, әр түрлі қызметтердің қозғалысы. Валюталық қатынастың түрі, Халықаралық экономикалық қарым-қатынастан және ел арасындағы экономикалық күштің ара қатынасы мен ынтымақтастығының дәрежелеріне байланысты.
Шаруашылық тұрмысты интернационалдандырудың өрісіне қарай ұлттық және Халықаралық валюта жүйелері құрылады. Алдымен тарихи үйлестірілген және ұлттық заңдармен бекітілген ұлттық валюта жүйесі пайда болды. Ұлттық валюта жүйесі пайда болды. Ұлттық валюта жүйесі тәуелсіз, ұлттық шеңберден шығатын болса да, ұлттық ақша жүйесінің негізгі құрамы.
Қазіргі ұлттық валюта жүйесі мынандай элементтерді қосады:
- Валютаның аты (теңге, рудль, марка т.т.)
- Шетелдердің валютасына айырбастау жағдайлары. Бұл мағынада мынандай бөлектену бар:
а) еркін айырбасталымды валюта. Мұндай валюталар кез келген басқа елдің ақшасына еркін айырбасталынады. Оларға Американың доллары, Немістің маркасы, Жапонның иені, Франсуздың франкасы, Англияның фунт-стерлингі кіреді;
б) жартылай айырбасталымдар валюталар (ел ішінде ғана айырбасталымды валюта, рубль, теңге т.б.);
в) айырбастауға жатпайтын валюталар (жабық валюталар).
- Валютаның тепе-теңдігінің тәртіптемесі – екі валютаның ара қатынасы;
Ақша бірлігіндегі алтынның мөлшеріне негізделген алтын тепе-теңдігі Батыс Европада 70 жылдардың (өткен ғасыр) ортасында, Ресейде – 1992 ж. жойылған. Енді, Халықаралық валюта қорының жарғысына сәйкес валютаның тепе-теңдігі, алтынмен емес, СДР – (арнаулы өзара қарыз құқықтары) мен немесе басқа Халықаралық валюта бірлігімен белгіленеді.
Өткен ғасырдың 70 жылдарынан бастап, валюталық қоржын негізіндегі, тепе-теңдік пайдаланылды. Бұл, бір ақшалық бірліктің орташа бағамын, белгілі бір топ валюталардың жиынтығын өлшейтін әдіс. Мысалы, СДР валюта қоржынына жоғарыда келтірілген 5 еркін айырбасталымды ....

Валюталық қатынас дегеніміз ақшаның Халықаралық айналымда жұмыс істеуі.Олар ұлттық шаруашылықтардың қызметтерінің нәтижесімен айырбастауға жәрдем етеді. Олардың объективтік негізі болып тауарлы өндіріс, Халықаралық сауда, капиталдың, әр түрлі қызметтердің қозғалысы. Валюталық қатынастың түрі, Халықаралық экономикалық қарым-қатынастан және ел арасындағы экономикалық күштің ара қатынасы мен ынтымақтастығының дәрежелеріне байланысты.
Шаруашылық тұрмысты интернационалдандырудың өрісіне қарай ұлттық және Халықаралық валюта жүйелері құрылады. Алдымен тарихи үйлестірілген және ұлттық заңдармен бекітілген ұлттық валюта жүйесі пайда болды. Ұлттық валюта жүйесі пайда болды. Ұлттық валюта жүйесі тәуелсіз, ұлттық шеңберден шығатын болса да, ұлттық ақша жүйесінің негізгі құрамы.
Қазіргі ұлттық валюта жүйесі мынандай элементтерді қосады:
- Валютаның аты (теңге, рудль, марка т.т.)
- Шетелдердің валютасына айырбастау жағдайлары. Бұл мағынада мынандай бөлектену бар:
а) еркін айырбасталымды валюта. Мұндай валюталар кез келген басқа елдің ақшасына еркін айырбасталынады. Оларға Американың доллары, Немістің маркасы, Жапонның иені, Франсуздың франкасы, Англияның фунт-стерлингі кіреді;
б) жартылай айырбасталымдар валюталар (ел ішінде ғана айырбасталымды валюта, рубль, теңге т.б.);
в) айырбастауға жатпайтын валюталар (жабық валюталар).
- Валютаның тепе-теңдігінің тәртіптемесі – екі валютаның ара қатынасы;
Ақша бірлігіндегі алтынның мөлшеріне негізделген алтын тепе-теңдігі Батыс Европада 70 жылдардың (өткен ғасыр) ортасында, Ресейде – 1992 ж. жойылған. Енді, Халықаралық валюта қорының жарғысына сәйкес валютаның тепе-теңдігі, алтынмен емес, СДР – (арнаулы өзара қарыз құқықтары) мен немесе басқа Халықаралық валюта бірлігімен белгіленеді.
Өткен ғасырдың 70 жылдарынан бастап, валюталық қоржын негізіндегі, тепе-теңдік пайдаланылды. Бұл, бір ақшалық бірліктің орташа бағамын, белгілі бір топ валюталардың жиынтығын өлшейтін әдіс. Мысалы, СДР валюта қоржынына жоғарыда келтірілген 5 еркін айырбасталымды валюталар кіреді және оның ішінде Америка долларының үлесі – 40%, немесе маркасының үлесі – 21%, Жапон иесінің үлесі – 17% т.с. ....

1993 жылдың наурызында «Қазақстан Республикасын Ұлттық Банкі» туралы жаңа Заңы қабылданды. Соған сәйкес ҚР-ның Ұлттық Банкінің басқару қүрылымдары терең өзгерістерге үшырады. Сонымен, Қазақстанда Ұлттық Банк заңды түрде танылды, ал шын мәнісінде ол 1992 жылдың бас кезеңінен нақты жүмыс істей бастаған болатын. Ұлттық банк жаңа заңға сәйкес жаңа басқарма сайлады, оның қүрамына Президент әкімшілігінен, Парламент аппаратынан, Үкімет пен Қаржы министрлігінен өкілдер кірді.
Өз ұлттық валютамызды еңгізу қажеттігі 1991 жылдың аяқ шені мен 1992 жылдың бас кезінде айқын болды. Валютамыздың күрделі процесі ақша реформасымен түспа-түс келіп жоне мән-жайы белгілі бір қиындық туғызды. Оның үстіне ақша реформасы өз ақшасы, өз валютасы бар жерде жүргізілетіні белгілі ғой.
Сонымен бірге, алтынның, күмістің және басқа да асыл металдардың жеке меншік банктер мен жеке тұлғаларға жылыстауы туралы қауіптер Мәскеудегі Орталық, Ұлттық, Резервтік және басқа да мемлекеттік банктерді орағыта алтын қүймалық жинақтамалардың даму үрдесін ескере отырып, орын алды. Осы жағдайда республикамызда Жоғарғы Кеңес төралқасы мен сессисының шешімін шапшандатқаннан басқа амал қалмады. 1991 жылдан 1993 жылдың бас кезіне дейін 1 доллардың шамамен 100 рубльге ара қатынасы 1 доллар 980-990 рубль ара-қатынасына дейін көтерілді. Уақыт өтіп жатты және жорамалданған 1 теңге — 1000 рубль арақатынасы туралы айтуға тура келді... ....