Экономика | Қазақстандағы кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту

Мазмұны

Кіріспе
І.Кәсіпкерліктің маңызы және қызметтері
2.Кәсіпкерліктің ұйымдасу формалары
2.1 Жауапкершілігі Шекетеулі Серіктестік туралы түсінік
2.2 Қазақстандағы мемлекеттік кәсіпорын
2.3 Акционерлік қоғамдар – кәсіпкерліктің бір формасы ретінде
3.Қазақстандағы кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау және дамыту
4.Кіші кәсіпкерлікті дамытудағы проблемалар
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кәсіпкерліктің маңызы және қызметтері

Нарықтық экономикаға өту - ол кәсіпкерлік типі бар экономикаға өту. Кәсіпкерліктің дамуына жағдай жасау өтпслі экономиканың басты құрылымдарының бірі болып табылады. Сондықтан да кәсіпкерліктің дамуының зандылықтарын ашу үлкен роль атқарады.
Бұрын айтылғандай, көптеген шет елдік ғалымдар кәсіпкерліктің және кәсіпкердің маңызын ашуда үлкен мән берді, өйткені нарыктық экономиканың дамуымен кәсікерліктің ролі күшейе түсті, ал шаруашылық басқару субъектілерінің алдыңғы орнында кәсіпкерлік ұйымдар (фирмалар, компаниялар және тағы басқа - да кәсіпкерлік ұйымдар) түр. Ғылыми одебиеттердс кәсіпкерліктің маңызы туралы нақты аныктама жоқ, өйткені білімнің әр сала өкілдері (экономистер, философтар, социологтар, қүқықтанушылар және басқалар) бұл терминді түрліше түсіндіреді.
Енді шет елдерде косіпкерліктің маңызына деген көзқарастарды атап өтейін. Мысалы, американдық ғалымдардың түсінігі бойынша кәсіпкерлік — ол қажетті, күрделі, батыл істерді жүзеге асыру. Кәсіпкерлік — ол тәуекелдік іс, адамдардың өз еркімен (олардың ұйымдасуымен), өз тәуекеліне және өз жауапкершілігіне атқарылады.
Шетелдік теория мен тәжірибеде кәсіпкерлік жаңа бизнесті құру процесі ретінде және ол адамның қажеттілігін тауар мен қызмет түрінде қолда бар материалдар, еңбек және қаржы ресурстарын пайдалану арқылы қанағаттандыратын процесс болып түсіндіріледі. Кәсіпкерлік экономиканың дамуына үлкен үлес қосады, өйткені кәсіпкерліктің дамуының нәтижесінде ұлттық табыстың қомақты бөлігі болады, жаңа жұмыс орындары ашылады, техника мен технология дамиды, өнеркәсіп пен қызметтің жаңа салалары ашылады.
Американдық ғалым Р.С.Ронстандтың пікірінше, кәсіпкерлік — байлықты көбейтудің динамикалық процесі. Байлық мына адамдармен құрылады: кім көбірек өз қаржысымен, мүлкімен тәуекелге барса, жеке іс ашуға уақытын аямаса, тұтынушыларға жаңа тауар немесе қызмет үсынса. Бұл тауар немесе қызмет өзгеше, дара болуы міндет емес: ең бастысы, кәсіпкер күш пен қаражатын жұмсау нәтижесінде оларға жаңа сапа, құндылық қосқаны абзал. Ал әйгілі американдық ғалымдар Р.Хизрич пен М.Питерс кәсіпкерлікке мынадай анықтама береді және олардың ойынша ең терең, кәсіпкерліктің барлық түрін қамтитын анықтама: "Кәсіпкерлік — ол уақыт пен күшті алатын және барлық материалдық, қаржылық, моральдық, қоғамдық міндеттерді өзі алатын және осының нәтижесінде пайда мен ләззат алу процессі. Және осы авторлар кәсіпкерлікпен айналысқысы келген адамның өмірі сенімге, өкінішке,уайымға және еңбекке толы.
Біздің ойымызша Р.Хизрич кәсіпкерліктің маңызына ең қысқа түсініктеме берді: ол — құны бар жаңа бір нәрсені құру процесі.
Қазакстан Республикасының Азаматтық кодексінде кәсіпкерлік былай түсіндіріледі: " Кәсіпкерлік — меншік турлеріне қарамастан, азаматтар мен заңды тұлғалардық, тауарларға (жұмысқа, қызметке) сұранымды қанагаттандыру арқылы таза табыс табуға бағытталған, жеке меншікке (жеке кәсіпкерлік) не мешекеттік кәсіпорынды шаруошылық басқару құқығына (мешекеттік кәсіпкерлік) негізделген ынталы қызметі. Кәсіпкерлік қызмет кәсіпкердіқ атынан, оның тәуекел етуімең және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылады.
Дамыған нарықтық экономикада мына қызметтерді атқарады: жалпы экономикалық, шығармашыл-іздену, ресурстық, әлеуметтік және ұйымдастырушылық.
Дамыған нарықты экономикада кәсіпкерлік ұйымдарды және жеке кәсіпкерлерді нарықтың субъектісі ролін атқаратын - жалпы экономикалық қызмет. Бұл қызмет, негізінен, тауар өндірісіне және ол тауарды тұтынушыларға жеткізуге бағытталған.
Кәсіпкерліктің ең басты қызметтерінің бірі — ол ресурстық. Кәсіпкерліктің дамуы қайта өндірілетін және шектелген ресурстарды тиімді пайдалану ретінде түсіндіріледі. Әрине, ең бірінші орынға еңбек ресурстарын, жер және табиғи ресурстар, өндіріс құралдары мен ғылыми жетістіктер және де кәсіпкерлік талантын жатқызамыз. Егер кәсіпкер өз ісінде ғылыми-техникалық жетістіктерді дұрыс ұштастыра білсе, жоғары мамандырылған жұмысшы күшін пайдаланса және барлық ресурстарды тиімді пайдаланса, онда ол кәсіпкер өзіне үлкен пайда табуға жол ашады. Бірақ, көптеген кәсіпкерлер үлкен пайда табу жолында ресурстарды тиімсіз пайдалануда.
Кәсіпкерілкке, яғни антибюрократтық экономикалық шаруашылыққа тән - шығармашыл-іздену қызметі. Ол тек қана жаңа ойларды қолдану ғана емес, сол сияқты жаңа өндіріс факторларын да пайдалану деп түсіндіріледі. Шығармашыл-іздену қызметі кәсіпкерліктің басқа қызметтермен тығыз байланысты.
Кәсіпкерлердің өздері кәсіпкерлікті ұйымдастыру туралы, баскару түрін, кәсіркеліктің структуралык. стратегиясы жайлы шешімді қабылдайтын жоне де кәсіпкерліктің ең басты қызметтерінің бірі - ұйымдастырушылық қызметі. Бұл қызмет әсіресе, кіші және орта кәсіпкерлікті дамытуда анықталады.
Кәсіпкерліктің ұйымдасу формалары
Кәсіпкерліктің формаларын ұйымдасу-құқықтық және ұйымдасу-экономикалық түрлеріне бөлуге болады. Біздің Республикамызда ұйымдасу-кұқықтық формасы қызмет атқарады.
Серіктестік. Кәсіпкерлік қызметпен айналысу мақсатында адамдардың ұйымдасуы. Егер кәсіпорынның ұйымдастырылуына екі немесе одан да көп адам қатысқан жағдайда ғана серіктестік қүрылады. Серіктестіктің ең тиімді жақтарының бірі - косымша капиталды қолдану мүмкіндігінің болуы, ал тиімсіз жақтарының бірі — барлық косіпкерлер қосқан қаржыларына қарамастан бірдей материалдык. жауапкершілікте болады.
Серіктестіктер толық серіктестік және коммандитті серіктестік формасында құрылуы мүмкін.
Толық серіктеспгік. Толық серіктестіктің мүлкі жеткіліксіз болғаи жағдайда қатысушылары серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзіне тиесілі барлық мүлкімен ортақ жауапкершілікте болатын серіктестікті атайды. Азамат бір ғана толық серіктестіктің катысушысы бола алады. Толық серіктестікке қатысушының өз үлесін оның басқа қатысушыларына немесе үшінші жақтарға қалған барлық қатысушылардың келісімімен ғана беруіне болады.
Сенім (коммандиттік) серіктестігі. Серіктестіктің міндеттемелері бойынша өзінің бүкіл мүлкімен (толық серіктерімен) қосымша жауап беретін бір немесе одан да көп қатысушылармен қатар, серіктестіктің мүлкіне өздері салған салымдардың жиынтығымен шектелетін бір немесе одан көп қатысушыларды да енгізетін және серіктестіктің кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруға катыспайтын серіктестік - сенім серіктестігі деп танылады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік. Бір немесе бірнеше адам құрған, жарғылық капиталы құрылтай құжаттарымен белгіленген мөлшерде үлеске бөлінген серіктестік - жауапкершілігі шектеулі серіктестік болып танылады; жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және серіктестіктің қызметіне байланысты залалдарға өздерінің қосқан салымдарының құны шегінде тәуекел етеді.
Қосымша жауапкершілігі бар серіктестік. Қатысушылары серіктестік міндеттемлері бойынша өздерінің жарғылық капиталға салымдарымен жауап беретін, ал бұл сомалар жеткіліксіз болған жағдайда, өздеріне тиесілі мүлікпен оған өздері еселенген мөлшерде енгізген салымдар арқылы жауап беретін серіктестік қосымша жауапкершілігі бар серіктестік болып танылады. Қатысушылардың бірі банкрот болған жағдайда оның серіктестік міндеттемелері жөніндегі жауапкершілігі, егер құрылтай құжаттарында жауапкершілікті бөлудің өзгеше тәртібі көзделмесе, қалған катысушылар арасында олардың салымдарына қарай бөлінеді
Шаруашылық серіктестік. Жарғылық капиталы құрылтайшылардың (қатысушылардың) үлесіне (салымдарына) бөлінген коммерциялық ұйымды — шаруашылык. серіктестік деп атайды.
Акционерлік қоғамдар. Өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын занды түлға акционерлік қоғам болып танылады. Акционерлік қоғам ашық және жабық болуы мүмкін.
Ашық акционерлік қоғам — акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің келісімінсіз иеліктен айыруға хақылы қоғамды атайды.
Жабық акционерлік қоғам - акцияларды өзінің құрылтайшылары мен алдын ала айқындалған адамдар тобының арасында орналастырылатын қоғамды атайды.
Өндірістік кооператив. Азаматтардың бірлескен кәсіпкерлік қызмет үшін мүшелік негізде, олардың өз еңбегімен қатысуына және өндірістік кооператив мүшелерінің мүліктік жарналарын біріктіруіне негізделген ерікті бірлестігі өндірістік кооператив деп аталады. Кооператив мүшелері екеуден кем болмауға тиіс.
Мемлекеттік кәсіпорын. Мемлекеттік кәсіпорындарға:
1) шаруашылық жүргізу құқығына негізделген;
2) оралымды басқару құқығына негізделген (қазыналық кәсіпорын) кәсіпорындар жатады.
Мемлекеттік кәсіпорындар — бұл негізгі қорлары мемлекет меншігінде болатын және басқару органдарын мемлекет тарапынан ұйымдар тағайындайтын кәсіпорындар болып табылады.
Акционерлік қогам. Өзінің қызметін жүзеге асыру үшін қаражат тарту мақсатында акциялар шығаратын занды түлга акционерлік қоғам болып табылады. Қоғам өз акционерлерінің мүлкінен оқшауланған мүлікті иеленеді және олардың міндеттемелері бойынша жауап бермейді. Акционерлік қоғам ашық жоне жабық болуы мүмкін. Ашық қоғам — акционерлері өздеріне тиесілі акцияларды басқа акционерлердің келісімінсіз иеліктен айыруға хақылы қоғам болып табылады. Ашық қоғам акционерлерінің саны шектелмейді. Акциялары белгіленген тортіппен өзінің қүрылтайшылары мен алдын ала айқындалған адамдар тобының арасында орналастырылатын қогам - жабық коғам болып табылады.
Жауапкершілігі Шектеулі Серіктестік туралы түсінік
Серіктестік дегеніміз — бірнеше адамның немесе занды түлғалардың бірлесе косіпшілік жасауы. Серіктестіктің мынадай түрлері бар: а) толық серіктестік; ә) коммандитті серіктестік немесе "сенім артқан серіктестік";
б) жауапкершілігі шектеулі серіктестік; в) қосымша жауапкершіліктегі серіктетік; г) серіктестіктердің тағы бір ерекше түрі — акционерлік қоғамдар деп аталады. Енді мен жауапкершілігі шектеулі серіктестік туралы кеңінен тоқталып өтемін.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестік - бір немесе бірнеше адам қүрған, жарғылық капиталы қүрылтай күжаттарымен белгіленген мөлшерде үлеске бөлінген серіктестік жауапкершілігі шектеулі серіктестік деп танылады; жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылар оның міндеттемелері бойынша жауап бермейді және серіктестіктің қызметіне байланысты залалдарға өздерінің қосқан салымдарының күны шегінде тәуекел етеді.
Егер серіктестіктің құрылтай құжаттарында оньщ белгілі бір мерзімге немесе нақты бір мақсатқа қол жеткізу үшін құрылатыны көзделмесе, жауапкершілігі шектеулі серіктестік белгіленбеген мерзімге құрылған болып есептеледі.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестіктің салымдарды толык, қоспаған қатысушылары оның міндеттемелері бойынша орбір қатысүшының салым салмаған бөлігінің қүны шегінде ортак. жауапты болады.
Жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылардың саны жүзден аспауға тиіс. Егер жауапкершілігі шектеулі серіктестікке қатысушылардың саны жүзден асып кеткен жағдайда, ол бір жыл ішінде бөлінуге, не бөліп шығарылуға, не өзге де шаруашылық серіктестік, .....