Құқықтану | Ақша несие саласындағы кылмыстардың ұғымы

Мазмұны

КІРІСПЕ………………………………………………….…………………-бет

1. ТАРАУ. Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың нысаны
1.1. Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар ұғымы,
түсінігі…..........................................................................................………-бет
1.2. Экономикалық кызмет және кәсіпкерлік қызмет саласындағы қылмыстардың түрлері……………………………………………………бет
1.3. Банкроттық жағдайындағы заңсыз іс-әрекеттердің нысаны…..…-бет

2. ТАРАУ. Ақша-несие саласындағы кылмыстардың ұғымы
2.1. Бағалы қағаздар щеңберіндегі кылмыстардың ұғымы………...-бет
2.2. Экономикалық контрабанда - экономикалық қызмет саласындағы қылмыс…………………………………………………………………….-бет
2.3. Несиені заңсыз алу және мақсатынсыз пайдалану…………...…-бет

3. ТАРАУ. Компютерлік ақпаратка заңсыз кіру, ЭВМ үшін зацды
бағдарламаларды жасау, пайдалану және тарату………………….-бет

Қорытынды……………………………..………………….………….-бет
Пайдаланылған әдебиеттер………………………….……………….-бет

КІРІСПЕ

Қылмыстық кодекстің жетінші тарауы экономикалық қызмет саласындағы қылмыстарға арналған.
Осы тарауға енген қылмыстарды топтық объектісі-экономикалык қызмет саласын кұқықтық жолмен реттейтін өзара біртектес қоғамдык пен істелген қылмыс жоқ. Бірақта жекелеген қылмыс түрлері кінәнің екі нысанымен жасалады, іс-әрекет қасаканалықпен, ал қоғамға қауіпті зардапты абайсыздықпен.
Қылмыстың субьектісі-жалпы, сондай-ак арнаулы субьекті болуы мүмкін. Осы тараудағы барлык кылмыстар үшін субьектінің жауаптылығы 16 жастан басталады.1
Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың арнаулы субьектілері болып қызмет бабын пайдаланып жасаған мемлекеттік органның лауазымды адамдары, сондай-ақ коммерциялық немесе баска үйымдардың баскарушылары немесе жеке кәсіпкерлер танылуы мүмкін. Тікелей субьектісі бойынша экономикалык кызмет саласындагы қылмыстарды шартты түрде мынадай түрлерге бөлуге болады.
1) қәсіпкерлік саладағы және экономикалык кызметтің баска да сала-сындағы қылмыстар;
2) ақша-несие саласындағы қылмыстар;
3) қаржылық қызмет саласындағы қылмыстар;
4) сауда және халыққа қызмет көрсету саласындағы қылмыстар;
5) экономикалық қызмет саласындағы баскада кылмыстар.
1. ТАРАУ. Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстардың нысаны

1.1 . Экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар ұғымы, түсінігі
Қазақстан Республикасының экономикалық қауіпсіздігінің, кәсіпкерлердің заңды мудделері мен құқықтарының қорғалуын қамтамасыз ету ісінде экономика саласындағы қылмысқа қарсы белсенді курес жургізудің теориялық, жэне тэжірибелік маңызы зор.
Қaзipri кезде экономикалық, қызмет саласындағы қызметтік қылмыстылыққа қарсы күрес жургізу мэселесіне ерекше назар аударылуда. Себебі, қылмыстылыктың дәл осы түрі қоғамның өміpi мен кызметінің көптеген саласына бойлай еніп, қоғамның, экономикалық құқықтық және iзгілік негіздерін шайқалтып, мемлекеттік дұрыс қызмет етуіне кедергі жасайды.
Заңды кәсіпкерлік қызметке кедергі келтіру тусінігі мен онын, сапалық сандық сипаттамасын қарастырайык. Бұл үшін алдымен, экономикалық жэне коррупциялык қылмыстылық түсінігі мен сипаттамасын қарастырғанымыз жөн. Себебі талдау жасауымыздың нысаны кылмыстық заңнама бойынша экономикалық к,ызмет саласындағы қылмыстарға жата-ды. Заңды кәсткерлік қызметке кедергі келтіру мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғалары тарапынан жасалады, сөйтіп жемқорлықтың етек жаюына жағдай туады. Бұл сезімізді КР бас прокуроры мен эділет министрінің "Коррупциялық қылмыстар туралы" бірлескен бұйрығымен қуаттауға болады, онда біз қарастырып отырған қылмыс коррупциялық қылмыстар қатарына жатқызылған. Соңғы он жылда экономика¬лық қылмыстылық криминалистердің ерекше назарын тартуда. Ішкі ітер органдары басқа да құқық қорғау құрылымдары өз қызметінде қылмыстың осы түріне қарсы күреске ерек¬ше орын бөлуде1. Ал ғалымдар дәстүрлі криминология ғылымынан арнайы бағыт немесе сала ретінде экономикалық криминологияны бөліп шығару туралы пiкip устануда.
Экономика саласындағы қылмыстылықтың өзіндік ерекшеліктері бар. Бұл жоғары дәрежелі жасырындық, жылдамдылық, өсіңкілік, тез өзгеруге кабілеттілік және шаруашылық етудің жаңа жағдайлары мен ережелеріне (экономикалык құқытың жаңалықтарға жэне т.б.) бейімделе алушылық.
Қазіргі заманғы экономика са¬ласындағы қылмыстылықты кри-минологиялық талдау үшн қыл¬мыстық статистика мәліметтері құқық қолдану тәжірибелік деректерін белгілі мөлшерде пайдалануға болады.
Ресми статистика қылмыстылыктың ахуалы есебін мына көрсеткіштер бойынша жургізеді жәбірленушілердің, жасалған қылмыстар туралы берген арыздары мен өтінеіштерінің саны; тіркелген қылмыстардың саны; қылмыс жасаған адамдардың анықталғанының саны; күшіне енген үкімдер бойынша қылмыс үшін кінәлі сотталушылардың саны.
Қылмыстылық сипаттамасы толық болу үшін оның сапалық және сандық өлшемдері сияқты керсеткіштерін пайдалануымыз қажет. Олардың негіздері аху¬алы динамикасы және құрылымы.
Қылмыс динамикасының статистикалық жағдайы қылмыстық кудалау органдарыньң қылмыстарды уақтылы анықтау және тіркеу, оларды ашу және кінәлілерді әшкерелеу, әдсі жазадан құтылмаушылықты қамтамасыз ету бойынша қызметінің пәрменділігіне де байланысты.
2001 жылы еліміз бойынша 14 741 экономикалық қылмыс анықталды. Соның ішінде Қарағганды облысының көрсеткіштері ең жоғары - 1 596, Оңтүстік Қазақстан облысы – 1 334, Шығыс Қазақстан облысы 1 165, Қостанай облысы - 946, Алматы облысы -917, Павлодар облысы - 907, Ақмола облысы - 833 және Алматы қаласы - 1 246 қылмыс.
2002 жылғы 9 айда қылмыстық қудалау органдарында республика бойынша экономикалық кызмет саласында 4 699 қылмыс тіркелді, бұл тіркелген кылмыстардьң жалпы санының 4,62 пайызын құрайды. Бұл жерде қыл¬ мыс санының тұракты есеп отыруы байқалады. Салыстырар болсақ 2001 жылдың осындай мерзімде 4 471 қылмыс тіркелген, яғни ерсеткіш 228 қылмысқа артқан.
Қылмыстық қудалау органдарына таратып қарағанда қаржы полициясы органдары 3 386 қылмысты, ішкі істер органдары 981 қылмысты, кеден - 313 және ұлттық қауіпсіздік органдары 19 қылмысты анықтаған.
Қылмыстылық құрамында маңызы шамалы және бір көріністік, күрделі зерттеуді қажет етпейтін, анық сипаттағы және қоғам үшін аса қауіпті емес қылмыстар бұрынғыдай басым болып келеді. Бұл қылмыстар-дың залалы елу жуз теңгеден сәл ғана асса да, олар эко-номикалық қылмыстардың ашылу пайызын реттеудің жағдайды ескерген дұрыс болар.1
Біріншіден қазіргі уақытқа дейін отандық және шетелдік криминология ғылымында неғұрлым жалпы болып табылатын "экономикалық қылмыстылық" категориясының жалпы мойындалған анықтамасы әлі қабылданған жоқ. Эрине бұл факт жоғарыда аталған категорияға қарағанда жеке, жарыса бағынған сипатта болатын "экономика саласындағы қылмыстылық" түсінігін баян ету ушш жалпы қабылданған көзқарасты табу жолын қиындатады екіншіден, криминологиялық жіктеудің қылмыстық құқықтық жіктеумен толық сэйкес келе беруі шарт емес, демек экономи¬ка саласындағы қылмыстылық деген құбылысты криминологиялық талдау қолданыстары заңнамамен шектелмейді және көзқарастар мен өлшемдер таңдап алу жағынан зерттеушілерге айтарлықтай еркндік берешегін бұл келешекте оңды әдістемелік шешім табуды оңайлатады.
Экономикалық қызмет жалпы алғанда адам қызметінің маңызды құрамдас бөлігіп бола отырып экономика, шаруашылык, жүргізу кәсіпкерлік салаларын камтиды.
Экономикалық қызметті кәсіпкерлік кәсіпкерлік қызмет деп түсіну осы саладары кылмыстылықты криминологиялық талдау мақсаттары ушін қолайлы. ҚР ҚК-ң 7-тарауына енген қылмыс құрамдарының басым көпшілігінің кәсіпкерлік саласына тікелей қатысты болып отырғаны да осыныкң пайдасына келеді. Басқаша айтсақ экономикалық қызмет са-ласындағы қылмыстылық кәсіпкерлік саласындағы кәсіпкерлік қызмет саласындағы қылмыстылықты өзі деп шартты түрде айтуға болады. Бұл ретте осындай немесе ұқсас интерпрентацияда түсіндіретін және кри¬минология ҒЫЛЫМЫ айналысқа енгізіп жатқан "экономика сала¬сындағы қылмыстылық" категориясы өзінің мінісі жағынан озық индустриялық елдердің мамандары арасында тараған "экономи¬калық қылмыстылық" анықтамасына жақын тұрғанын атап кеткеніміз дұрыс.
Расында да, шетелдік криминологтар әдетте экономикалық қылмыстарға жалған банкроттық несие берушілеррді алдау, жалған фирмалар ұйымдастырумен байланысты алаяқтық сенімге кіріп қиянат ету, валюталық қылмыстар чектер мен вексельдерді ақша мен құжаттарды қолдан жасау монополизмнің әр түрлі көріністері жэне арам ниетті бәсекелестік пен кедендік қылмыстарды жатқызады.
Сонымен бүгіндері отан¬дық ғылымға енгізіліп жатқан "экономика саласындағы қылмыстылық" түсінігі мазмұны этимологиясы жағынан тұтас алғанда шетелдік мамандардың колданып жүрген "экономикалық қылмыстылық" түсінігіне бара-бар. Бұның біздің криминологтардың басқа елдерден әріптестерімен өзара түсінісуін жақсарту қылмыстық статистика деректерін дұрыс салыстыру превенция шаралары бойынша жалпы ұсыныстарды айқындау және т.б. үшін жағымды болары анық.
Экономика саласындағы қылмыстылыктың өзіндік ерекшеліктері бар. Бұл - жоғары дәрежелі жасырындық жылдамдылық, өсіңкілік, тез өзгеруге қабіеттілік және шаруашылық етудің жаңа жағдайлары мен ережелеріне экономикалық-құқықтық жаңалықтарға және т.б. бейімделе алушылық.1
Қазіргі заманғы экономика са¬ласындағы қылмыстылықты кри-минологиялық талдау үшн қыл¬мыстық статистика мәліметтер құқық қолдану тәжірибесінің деректерін белгілі мөлшерде пайдалануға болады.
Ресми статистика қылмыстылықтың ахуалы есебін мына көрсеткіштер бойынша жүргізеді жәбірленушілердің жасалған кылмыстар туралы берген арыздары мен өтініштерінің саны тіркелген қылмыстардың саны; кылмыс жасаған адамдардың анықталғанының саны; күшіне енген үкімдер бойынша қылмыс үшін кінәлі сотталушылардың саны.
Қылмыстылық сипаттамасы толық болу үшін оның сапалық жене сандық өлшемдері сияқты керсеткіштерін пайдалануымыз қажет. Олардың негізгілері аху¬алы, динамикасы және құрылымы.
Қылмыс динамикасының статистикалық жағдайы қылмыстық қудалау органдарыньң қылмыстарды уақтылы анықтау және тіркеу оларды ашу және кінәлілерді әшкерелеу әдісі жазадан құтылмаушылықты қамта
масыз ету бойынша қызметінің пәрменділігіне де байланысты.
Қылмыстылық құрамында маңызы шамалы және бір көріністік күрделі зерттеуді қажет етпейтін анық сипаттағы және қоғам үшін аса қауіпті емес қылмыстар бұрынғыдай басым болып келеді. Бұл кылмыстар-дьң залалы екі жүз теңгеден сәл ғана асса да, олар эко-номикалық қылмыстардың ашылу пайызын реттеуді құралы болып отыр. Олардың қатарында мынадай кылмыстарды атауға болады тутынушыны алдау - 1 179 (ҚР ҚК 223-бабы), заңсыз кәсіпкерлік - 775 (К,Р К,К 190-бабы), ақшаны қолдан жасау және өткізу - 509 (ҚР ҚК 206-бабы), акциз алымдары маркаларын қолдан жасау және пайдалану - 421 (ҚР ҚК 208-бабы).
Эдетте, осы қылмыстар бойынша қылмыстық жауапкершілікке шағын сауда орындарының сатушылары және аз мөлшерде жалған ақша мен акциз маркаларын сатумен айналысатын табысы аз азаматтар тартылады. Ал ақша мен акциз маркаларын қолдан жасайтын адамдар анықталмайды да, тиісті жазасын алмайды.
Экономикадағы қомақты кылмыстар саналатын қылмыстар бойынша козғалған қылмыстық істердің саны болмашы ғана: жалған банкроттық — 2, банктік операциялар жөнінде көрінеу жалған деректер табыстау - 6, заңсыз банктік қызмет - 1, көпшілік сауда-саттық пен аукциондар өткізудің белгіленген тәртібін өрескел бұзу - 2. Ал бағалы кағаздарды шығару (эмиссия) тәртібін бұзу, компьютерлік ақпаратқа заңсыз қол жеткізу, ЭЕМ ушін зиянды бағдарламаларды жасау, пайда-лану және тарату, көрінеу жа¬лған жарнама сияк.ты мацыз-ды кылмыстар бойынша бірде-бір к.ылмыс анықталмаған. Тәжірибе көрсетіп отырғандай, мұндай қылмыстар
көбінесе жасырын сипатта болады.
Қылмыстық қудалау органдарының өндірісінде экономика саласындағы қылмыстар бойын¬ша 5 971 қылмыстық іс болған Солардың ішінде 2 999 іс бойын¬ша өндіріс аяқталған бұл өндірісте болған қылмыстық істерді жалпы санының 50 пайызын құрайды. Соның ішінде со¬тқа жіберілген - 2021 іс және ақталмайтындай негіздер бойын¬ша тоқтатылғаны - 987 қылмыс¬тық іс.
Қазіргі уақытта экономикадағы қылмыстылықтың ең қауіпті бағыттарының ішінде криминологтар мыналарды ерекше атайды:
1. қаржы несие қатынастары және банк қызметі саласында
жасалатын қылмыстар;
2. сыртқы экономикалық қызмет саласындағы қылмыстар;
3. мемлекеттік мүлікті жекешелендіру саласындағы
кылмыстар;
4. тұтынушылар нарығы саласындағы ҚЫЛМЫСТАР;
5. бағалы қағаздар нарығындағы қылмыстар;
6. салықтықылмыстар.
Қорыта келгенде криминологиялық алдын алу жағынан карағанда экономикалық қылмыстың ұйымдасқан қылмыспен ТЫҒЫЗ байланысты екенін айтқанымыз жөн. Осындай қылмыс-тарға пайдакүнемдік сарын рана, коммерциялық құрылым-дардын жеке азаматтардың немесе ұйымдардың заңсыз жолмен баюға деген ұмтылысы тән.


1.2. Экономикалық кызмет және кәсіпкерлік қызмет саласындағы қылмыстардың түрлері

Ұйымдық-құқықтық нысандарына немесе меншік нысандарына қарай жеке кәсіпкерлердің немесе комерциялық ұйымының құқықтары мен заңды мүдделерін шектеу, сондай-ақ жеке кәсіпкср мен комерциялық үйымның дербестігін шектеу не оның кызметіне озгеде заңсыз араласу егер осы әрекеттерді лауазымды адам өзінің қызмет бабын пайдаланып жасаса, сол сиякты заңды күшіне енген сот актілсрін бұза отырып немесе үлкен залал шектіріп жасалса, заңда кәсіпкерлік қызметке кедергі жасау болып табылады.1
Қазақстан Республикасының Конститутциясы әркімнің кәсіпкерлік қызмет екендігіне, өз мүлкін кез-келген заңды кәсіпксрлік қызмет үшін еркін пайдалану құқығына кепілдік берген Қазақстан Республикасының Азаматтык кодексінің 10-шы бабына сәйкес кәсіпкерлік меншік түрлеріне карамастан азаматтар мен заңды тұлғалардың тауарларға сұранымды канағаттандыру арқылы пайда немесе жеке табыс табуға бағытталған, жеке меншікке не мемлекеттік кәсіпорынды шаруашылық басқару құқығына негізделген ынталы қьгзметі. Кәсіпксрлік қызмет кәсіпкердің атынан, оның тәуекел етуімен және мүлікті жауапкершілігімен жүзеге асырылады. Мемлекет кәсіпкерлік кызмет еркіндігіне кепілдік береді және оны қорғау мен қолдауды камтамасыз етеді. Заңға сәйкес әрбір адамзат лицензия берілетін қызмет түрлерінсн баска кәсіпкерлік қызметті. Кімнің де болсын рүксатын алмай-ақ, жеке кәсіпкер ретінде мемлекеттік тіркеуден өткізген соң жүзеге асыруға құқылы.ІІІаруа қожалығы да кәсіпкерлік қызметпен заңды тұлга болып табылмай-ақ, шаруа қожалығын мемлекеттік тіркеуден өткен соң жүзеге асырады. Заңды тұлғалар белгіленген тәртіпке сәйкес әділет министрлігі органдарында мемлекеттік тіркеуден өтіп, кәсіпкерлік қызметпен айналысады.
Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы 17 сәуірдегі «Лицензиялау туралы» заң күші бар жарлығына сәйкес кейбір кәсіпкерлік кызмет түрімен айналысу үшін жеке немесе заңды тұлгаларга белгілі бір мерзімге, кызметтің белгілі бір түрімен айналысуға және оны жүзеге асырудың шарттарын белгілейтін ресми құжат болып табылады.
Қазақстан Республикасындағы Шетелдік азаматтар кәсіпкерлік қызметпен айналысу үшін Қазақстан Республикасының 1994 жылы 27 желтоқеандағы «Шет елдік инвестициялар туралы» заңына сәйкес тіркеуден өтсді.
Осы қылмыстың обьектісі болып кәсіпкерлердің мүддесін қоргайтын қогамдык қатынастарға қол сүғу болып танылады. Ондай қоғамдық қатынастар тізбегі Қазакстан Республикасының «Жеке кәсіпкерлік туралы» 1997 жылғы 6 маусымдағы арнайы заңында көрсетілген.
Обьективтік жағынан кылмыс мына төмендегі бірнеше балама әрекеттер арқылы сипатталады.
а) үйымдық қүқықтық нысандарына немесе меншік нысандарына карай жеке кәсіпкердің немесе коммерциялык ұйымның құқықтары мен заңды мүдделерін шектеу.
б) жеке кәсіпкер мен коммерциялык ұйымның дербестігін шектеу, не оның қызметіне өзге заңсыз араласу.
в) сол сияқты заңды күшіне енген сот актісін бұза отырып жасалган осы қылмыс.
г) немесе үлкен залал келтіріле отырылып жасалған осы әрекеттер.
Ұйымның -кұкықтық нысандарына немесе меншік нысандарына ка-рай жеке кәсіпкердің немесе комерциялық ұйымның кұкықтары мен заңды мүдделерін шектеуге заңда белгіленген кәсіпкерлік кызметін түрін таңдап алуға кедергі жасау, кәсіпкерлік қызмет түрімен айналысуға субьектілердің тең құқығын бұзу , жеке немесе комерциялық ұйымдардың кәсіпкерлік қызметін ашық немесе көмескі түрде тіркеуден жалтару, кәсіпкерлік қызметпен айналысуға лицензия беруден негізсіз бас тарту немесе лицензия беруден ашық жалтару, жеке немесе комсрциялық ұйымдардың кәсіпкерлік қызметін экономикалық, ғылыми -- техникалық немесе құқыктық жағынан негізсіз колдану, азаматтардың, заңды тұлғалардың, мемлекеттік баскару органдарының заңды кәсіпкерлік қызметке кедергі жасауына байланысты әрекеттеріне сотқа шағымдану мүмкіндігін шектеу немесе одан айыру т.б. әрекеттер жатады.
Жеке кәсіпкер мен комерциялық ұйымның дербестігін шектеуге не оның кызметіне өзге де заңсыз араласуға өндірістік бағдарламаларға өз бетімен жасау мүмкіндіктеріне кедергі қою өз өнімдеріне тұтынушылар мен өткізушілерді сұрыптап алуды, олардың бағарын дербес белгілеуді шектеу; жеке немесе заңды тұлғалардың мұлкін; мүліктің құқығын, интеллектуалдык меншік обьектілерін, каржысын келісім шартты негізінде пайдалануды тежеу; сыртқы экономикалық кызметті жүзеге асыруға негізсіз араласу әрекеттері жатады.1
Заңды күшіне енген сот актісін бүза отырып заңды кәсіпкерлік қызметке кедергі жасауға - жеке немесе ұйымдардың заңды кәсіпкерлік кедергі жасалуына байланысты кәсіпкердің шағындану негізінде анықталып, кәсіпкердің сотка шағымдану негізінде анықталып, сот құжатында көрсетілген, заңды күшіне енген талаптарды бұзу әрекеттерге жатады.
Ірі залал келтіріле отырылып жасалған кәсіпкерлік кызметке кедергі жасауға азаматтық айлық есептік көрсеткіштен жүз есе асатын соммада келтірген зиян, не ұйым мен мемлекетке кылмыс жасалған сәтке Қақақстан Республикасының заңдарында белгіленген айлық есептік көрсеткіштен бес жүз есе асатын соммада келтірілген зиян жатады. өзінің заңдылык кұрылымына қарай талдап отырылған қылмыс құрамы формальдық материалдық құрамға жатады. Қылмыс 189-бапгың диспозициясында көрсетілген балама әрекеттердің біреуі жасалса аяқталған деп саналады.
Субьективті жағынан қылмыс тікелей касаканалық аркылы істеледі. Кінәлі адам өзінің іс әрекеті арқылы заңсыз кәсіпкерлік қызметкс ксдергі жасалғанын сезеді, біледі және соны тілейді.
Қылмыстың субьектісі арнаулы субьект, кәсіпкерлік кызметті тіркейтін, лицензия беретін мемлекеттік органдардың лауазымды адамдары.
Кәсіпкерлік кызметті тіркеуден өткізбей не рұксат алу міндетті болған жағдайда арнаулы рұқсатсыз немесе лицензиялау шарттарын бұзып жүзеге асыру, сондай-ак кәсіпкерліктің тыиым салынған түрлерімен шұғылдану, егер осы әрекеттер азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе, ірі мелшерде табыс берумен байланысты болса іс - әрекет заңсыз кәсіпкерлік деп танылады.
Азаматтардың кәсіпкерлік қызметін тіркеудің тәртібі Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінің 19-бабында көрсетілген. Осыған орай азаматтар арнайы көзделген жағдайларды қоспағанда заңды тұлға құрмай-ақ мемлекеттік тіркеуге тұрған уақыттан бастап қызметксрлік қызметпен айналысуға кұқылы.
Сондай-ақ шаруа кожалығы; мердігерлік шарт және өзге де азаматтық құқықтың шарттары негізінде бір жолғы тұрмыс атқаратындар; көтерме және бөлшек сауда желісінен басқа өздеріне тиесілі мүлікті, сондай-ақ өндірілген, өңделген, сатып алынған өнімдерді оған қоса импорттық өнеркәсіптік жеке азык түлік тауарларын сол үшін арнайы бөлінген жерлерде немесе комиссиялық дүкендер арқылы сатумен айналысатын азаматтар; жұмыс істеп; қызмет көрсегуден түскен түсімі жылына ең теменгі жиырма жалақы жиынтығынан асиайгын азаматтар мемлекеттік тіркеуден босатылады, бүлар заңды тұлғалар кұрмай-ақ кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырады.
Азаматтық кодекстің 42- бабына сәйкес заңды түлгаларды мемлекеттік тіркеудің тәртібі көзделген. Осы және жеке кәсіпкерлік туралы 1997 жылғы 5 маусымдығы заңға «лицензиялау туралы» зац күші бар жарлыкка сәйкес кәсіпкерлік қызметті атқару арнаулы рұқсат
лицензия болған жағдайда ғана жүзеге асырылады. Осыған орай осы кылмыстық обьектісі кәсіпкерлік кызметті жүзеге асырудың мемлекет белгіленген біркалыпты дұрыс қызметтік қызметін қамтамасьп стетін когамдык катынастар болып табылады.
Қылмыс обьективтік жағынан мынадай балама әрекеттерден кұралады;
1) Кәсіпкерлік қызметті тіркеуден өткізбей не рұқсат алу қызмепі болған жағдайларда арнаулы рұқсатсыз немесе лицензия шарпарын бұзып жүзеге асыру. Кәсіпкерлік қызметті тіркеуден өткізбей жүзеге асыру заңда белгіленген тіркеу тәртібін бұзып, бұл әрекетті жүзеге асыру болып табылады.
Рұқсат алмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыруда заңда белгілен қайсыбір-кәсіпкерлік қызметті аткаруға арнаулы рұксат алу жарпарын бүзу жатады. Лицензия шарттарын жүзеге асыруға.
Лицензияда көрсетілген кызметті жүргізу, немесе оныц жүзеге асырыруы тәртібін бүзу.
Қолдану мерзімі өтіп кеткен лицензияны пайдалану т.б.
2) Кәсіпкерліктін тыиым сапынған түрлерімен жұғылдану. Зацда кейбір қызметтін түрлерімен кәсіпкерлікпен шүгылдануга тыиым салынған. Осыған қарамастан кәсіпкер заң нормасын бүзыІп, ғылым салынған кәсіппен шұғылданады.
3) Жоғарыда көрсетілген әрекеттер азаматқа, ұйымга немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе, не ірі мөлшерде табыс табумен байланысты болса.
Қылмыстық кодекстің осы бабының ескертуіне сәйкес заңсыз кәсіпкерлік және заңсыз банктік қызмет бапгарында сомасы 500 жүз айлық есептік көрсеткіштен асатын табыс-ірі мөлшердегі табыс деп, ал сомасы 2000 мың айлық есептік көрсеткіштен асатын табыс аса ірі мөлшердегі табыс деп танылады.
Ірі зиянның түсінігі ҚК-тің 189 бабының ескергуінде берілген - ол азаматтар үшін айлык есептік көрсеткіштен 100 есе, ай үйым мен мемлекетке 500 еседен асатын соммада болуы керек.
Заңсыз кәсіпкерлік қылмыс күрамы жөнінен магериалдык қүрамга жатады. Осыған орай қылмыс заңда көрсетілген ірі зиян келтірілуімем немесе ірі мөлшердегі табыс табумен байланысты аяқталган деп танылады. Субъективтің жакынан қылмыс кінәнін қасақаналык ІІысаны аркылы жасалады.
Қасақаналық тікелей немесе жанама болуы мүмкін. Қылмыстың субьектісі жалпы немесе арнаулы болуы мүмкін.
Қылмыстық кодекстің 190 бабының 2 тармагында осы қылмыстың ауырлататынын ;
а) үйымдасқан топ жасаған;
б) аса ірі мөлшердегі табыс табумен ұштастырылған;
в) заңсыз кәсіпкерлігі немесе заңсыз банктің қызметі үіліи бүрын сотталған адам жасаған түрлері көрсетілген.
Ұйымдасқан топтың түсінігі Қылмыстық кодекстің 31 бабыиың 3-тармағында көрсетілген. Аса ірі мөлшердегі табыстың түсінігі 190 бабтың ескертуінде берілген. Заңсыз кәсіпкерлігі немесе заңсыз банктік қызметі үшін қылмыстык кодекстің 190 немесе 191-баптары бойынша бүрын сотталған, бірак сотталғандық атағы заңда белгіленген тортіппен жайылмаған немесе алынбағандар танылады. ...