Қаржы | Жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру

Мазмұны

КIРIСПЕ………………………………………………….……………………….....4


I. ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ МЕНШІГІНЕ САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ………..……....................................................6
Салықтардың мәнi мен экономикалық мазмұны………..……......................6
Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың аймақтық бюджеттi қалыптастырудың экономикалық маңызы………………………………………....9
Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың түрлері……………..12

II. ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ МЕНШІГІНЕ САЛЫНАТЫН САЛЫҚТАРДЫ ЕСЕПТЕУ ӘДIСТЕРI………..……........................................24
2.1. Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың объектiсi мен субъектiсi және салық салынбайтын айналым………………………….....24
2.2. Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың ставкалары…………33
2.3 Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықты есептеу механизмi және нысанын толтыру………..………………………………………….....38

III. ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ МЕНШІГІНЕ САЛЫҚ САЛУ ТӘРТІБІН ЖЕТIЛДIРУ БАҒЫТЫНДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕРМЕН ОНЫ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ………..…….........................................................................................60
Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың аймақтық бюджеттегi үлес салмағы……………………………………………………………………......60
Жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру бағыттарына байланысты мәселелер және шешу жолдары…………………………………….62

КОРЫТЫНДЫ………………………………………………………………........65
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР…………………………………………..68
«Әлемдік қаржы-экономикалық дағдарысы экономиканың өсу қарқынына ықпал етті, бірақ біздің дамуымызды тоқтатқан жоқ. Жинақталған экономикалық әлеует соңғы үш жылдың аса қиын дағдарыстық шайқасында бізге тұрлаулылықты қамтасмасыз етті. Біз еліміздің қаржы жүйесін қорғап, жүйе құраушы банктерді сақтап қалдық. Біз шағын және орта бизнесті қиыншылықта қалдырмадық. Ұлттық және трансұлттық компаниялардың мемлекеттік сатып алуларындағы “қазақстандық үлестің” болмаған өсіміне қол жеткіздік. Агроөнеркәсіптік кешенге бұрын-соңды болмаған көмек көрсеттік. Мемлекет үлестік құрылысты аяқтау жөніндегі барлық шығындарды өз мойнына алды» деп айта кетті Президент өзінің 2010 жылғы 29 қаңтардағы Қазақстан халқына «Жаңа онжылдық – жаңа экономикалық өрлеу – Қазақстаннның жаңа мүмкіндіктері» атты Жолдауында [1].
Сонымен қатар Президентіміз осы Жолдауда: «2000 жылмен салыстырғанда 2008 жылы-ақ, жоспарланғанынан екі жыл бұрын, біз республика ІЖӨ-нің көлемін екі еселедік. Орташа айлық жалақы 5 есеге, ал зейнетақының орташа мөлшері 3 есеге өсті. Өмір сүрудің ең төменгі деңгейінен аз табысы бар халықтың үлесі 4 есеге (50%-дан 12%-ға дейін) азайды. 2009 жылы экономиканың артуы 1,1%-ды, өнеркәсіпте 1,7%-ды құрады. Ұлттық Қордың жалпы халықаралық резервтері мен активтері бүгіннің өзінде 50 миллиард доллардан асып түсіп, соңғы он жылда 25 еседен астамға өсті» деп айта кетті [1].
Осы Жолдауда Президентіміз 2020 жылға дейінгі Даму стратегиясын орындауға кірісетінімізді және оның негізгі 5 бағытын айқындап берді:
- Экономиканы дағдарыстан кейінгі дамуға әзірлеу;
- Жедел индустрияландыру және инфрақұрылымды дамыту есебінен экономиканың тұрақты өсуіне қол жеткізу;
- Адам капиталының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін болашаққа белсенді инвестициялау;
- Қазақстандағы сапалы әлеуметтік және тұрғын үй-коммуналдық қызметтермен қамтамасыз ету;
- Ұлтаралық келісімді нығайту, ұлттық қауіпсіздікті арттыру, халықаралық қарым-қатынасты одан әрі дамыту.
Мемлекеттiк бюджет түсiмдерiнiң ең басты көзi - салықтар. Өнеркәсiбi дамыған елдердiң бюджетiндегi салықтардың үлесi 90 пайызды құрайды. Салықтың негiзгi түрлерiне табыс салығы, одан басқа қоғамның құқықты мүшелерiнiң табыстарына, корпорация пайдаларына салынатын салықтар жатады. Салықтардың арасында жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтарда маңызды орынға ие.
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің 2009 жылғы 6 наурыздағы Қазақстан халқына «Дағдарыстан жаңару мен дамуға» атты Жолдауында: «Негізгі салықтар бойынша ставкалар¬ды әлдеқайда төмендеткен жаңа Салық кодексі іске қосылды. Өткен жылмен салыстырғанда, кор¬по¬ративтік табыс салығы биылғы жыл¬дың өзінде үштен бірге төмендетіліп, 20 пайызды құрайды, ал 2011 жылы 15 пайыз болады. ҚҚС ставкасы 12 пайызға дейін төмендетілді. Әлеуметтік салық ставкасының регресті шкаласы¬ның орнына 11 пайыз көлеміндегі бірың¬ғай ставка енгізілді. Инвестиция¬ларды жүзеге асыратын кәсіпорындар үшін салық преференциялары көзделген. Осының бәрі экономиканың шикізаттық емес секторын, шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың аса маңызды ынталандырғышының біріне айналды» деп айта кетті [2].
Салық мемлекеттiк құрылымның негiзгi мемлекеттiң құрақты қаржы көзi, мелекеттiк бюджетке заңды және жеке тұлғалардан белгiлi бiр мөлшерде мiндеттi төлемдер. Салықтар мемлекеттiң пайда болуымен қалыптасады және мемлекеттiк бюджеттiң дамуының негiзi көзi болады. Ал, әлемнiң дамыған елдерiнде салықтар-экономикалық процестi жанама реттеудiң тиiмдi құрамдарының бiрi болып табылады. Сонымен салықтар қазынаны толтырып қана қоймай, өндiрiстi әрi қарай дамытудың белсендi ынталандырушы рөлiн атқару қажет. Олар кәсiпкерлiкке деген ынталы тежеу механизмi болып келмей керiсiнше, оның тиiмдi әрекет етуiнiң бiрден-бiр факторларының ролiн атқарады.
Мемлекеттiк бюджеттiң негiзгi кiрiс көзiнiң көп бөлiгiн қамтитын салықтардың бiрi меншiкке салынатын салықтар болып табылады. Казақстан Республикасындағы жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салық бюджетке түсу сомасы бойынша да маңызды болып табылады.
Сонымен қатар, меншiк салығы ең кең тараған салық түрінiң бiрi. Ол жеке және заңды тұлғалараға қатысты болып табылады. Кез-келген жеке және заңды тұлға мiндеттi түрде салық төлеуi қажет. Салықтан тек жеңiлдiк берген кезде ғана босатылады. Сонымен қатар, жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салық ең кең тараған және айтарлықтай салық салу түрімен қатар, салық салу механизмi ең күрделі және ең қиын түрі. Ал бұл салық салудың моделiнiң күрделігiне байланысты ғана анықталмай, осы салық реттелiп отыратын заңдылықтың ұрыс орындалмауына да байланысты анықталады. Яғни, бұл заңдылықтың қиындығын және қолдану мүмкіндiгiн салық төлеушiлер ғана емес, салық қызметi органдары қызметкерлерiнiң құқықтары мен мiндеттерi туралы бейхабар болуына байланысты, өз мұдделерiн қорғауларына мүмкіндiк болмайды.
Жеке тұлғалардың меншігіне салынатын салықтың кең таралуына және салық төлеушiмен мемлекет бюджетiне жалпы әсерiнiң айтарлықтай дәрежеде болуына байланысты, ол туралы заңдылықты бiлудiң қажеттiлiгi өте зор болып отыр, яғни бұл заңдылықты салық төлеуге мiндеттi салық төлеушiлер мен салық жинауға мiндеттi салық қызметi органының қызметкерлерi ғана емес, салықтың қатынасқа қатысатын кез-келген субьектi бiлуi қажет.
Дипломдық жұмысымның тақырыбына сәйкес мен жеке тұлғалардың меншігіне салық салу тәртібін жетiлдiру бағыттарына байланысты мәселелердің барлық теориялық iлiмдерін, салық салу механизмiн, меншiк салығының кемшiлiктерi мен ерекшелiктерi, салық салуды жетiлдiру үшін қажеттi шарттарды, меншiк салығын жетiлдiру жолдарын аймақтық мәлiметтер мен экономикалық әдебиеттер төңiрегiнде жазып, талдаулар жасадым.
І. ЖЕКЕ ТҰЛҒАЛАРДЫҢ МЕНШІГІНЕ САЛЫНАТЫН САЛЫҚТЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МАЗМҰНЫ

1.1. Салықтардың мәнi мен экономикалық мазмұны

Салық – құрылған және анықталған заңмен белгiленген тәртiп бойынша, мемлекет пайдасына алым алу, бұл алым шаруашылық субъектi табысының бiр бөлiгi.
Салық салу – бұл табысты және қайнар көздердi, мемлекеттiк құралдарды толықтыру үшін реттеушi құрал. Мемлекет пайда болысымен тарихи салық та пайда болды. Салық неше ғасырлар бойы өмiр сұредi, салық салу қағидасын iздеудi алғаш рет А.Смит қалыптастырған. Салықтар шаруашылық жүргізушi субьектiлер мен халық табысының қалыптасуындағы қаржылық қатынастардың бiр бөлiгiн бiлдiредi. Сондай-ақ олардың белгiлi бiр мөлшерiн мемлекет үлесiне жинақтап-жиынтықтаудың қаржылық қатынастарын көрсетедi.
Салықтың мәнi мынада: салық, салық төлеушiге мемлекет тарапынан көрсетiлген қызмет көрсетуiнен тұскен пайдаға пропорционалды болуы тиiс. Екiншiден, салықтың мәнi салық табыс мөлшерiне байланысты. Мемлекет салықтардың экономикасы дамыту, тұрақтандыру барысында қуатты экономикалық тетiк ретiнде пайдаланады. Сонымен салықтардың қажеттiлiгiн қоғамдық дамудың жағдайына байланысты анықталып отырады.
Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың қызметiне тiкелей қатысты.
Дүниежүзiлiк тәжiрибе бойынша салықтардың бiрнеше қызметтерi бар:
- фискалдық функция;
- бөлу функциясы;
- реттеушiлiк функциясы;
- бақылау функциясы;
- қолдау және мадақтау функциясы.
Салықтардың фискалды немесе бюджеттiк қызметi ең негiзгi қызмет болып табылады. Бұл қызметi арқылы мемлекеттiк бюджеттiң кiрiс бөлiмi құрылып, салықтардың қоғамдық мiндетi артады. Себебi, салықтар мемлекеттiк бюджеттiң кiрiсiн топтастыра отырып, әлеуметтiк әскери-қорғаныс, тағы да басқа шаралардың iске асуын қамтамасыз етедi. Жалпы Фискон латын сөзi, қазақша Себет деген мағынаны бiлдiредi.
Бөлу қызметi - салықтардың көмегiмен мемлекеттiң қоғамдық табысты халықтың әртұрлi топтары арасында бөлiнуiн айтамыз. Бөлу функциясының жүзеге асрылуынадағы салықтарға прогрессивтi салық ставкалары және тағы да басқалар жатады.
Салықтардың реттеушiлiк қызметi арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигiзедi, яғни салықтық реттеу жүзеге асырылады. Салықтық реттеудiң ең басты маңызы өндiрiстiң дамуына ықпал ету. Салық түрлерi, салық ставкалары, салық жеңiлдiктерi, салық салу әдiстерi салықтық реттеудiң тетiктерi болып саналды.
Жоғарыда аталған салықтық реттеудiң тетiктерi тек қана өндiрiстiң дамуын реттеп қана қоймайды. Сонымен қатар ақша және баға саясаты, шетелдiк инвесторлары ынталандыру, шағын және кiшi кәсiпкерлiктi дамыту жұмыстарын жүзеге асырады. Салықтық реттеу тетiктерi тиiмдi қызмет атқару үшін олардың басқа да экономикалық тетiктерiмен тығыз байланысты болуы қажет. Салықтық реттеуде салық ставкалары мен салық жеңiлдiктерiнiң алатын орны ерекше себебi ғылыми негiзделмеген шектен тыс жоғары қойылған ставкалары кәсiпкерлердiң ынтасын төмендеттi, өндiрiстiк қарқынын бәсеңдеттi, ал шектен тыс төмен қойылған ставкалар салық төлеушiлердiң жауапкершiлiгiн азайтып өндiрiстiң төмендеуiне және мемлкеттiң бюджет кiрiсiнiң азайуына әкелiп соқтырды. Реттеушiлiк қызметi өзi екi функциядан тұрады:
- ынталандыру- мемлекетке тиiмдi өндiрiстердi салық ставкасын төмендету немесе жеңiлдiктер беру арқылы дамуына немесе кеңеюiне жағдай жасау;
- шектеу-мемлекетке тиiмсiз кәсiпорындарды салық ставкiлерiн жоғарлату арқылы дамуына, кеңеюiне шектеу жасау.
Бақылау қызметi-салықтардың көмегiмен мемлекет салық төлеушi заңды және жеке тұлғалардың кез келген қайнар көздерiнен тапқан табыстарына, жұмсалған шығындарына, айналысатын шаруашылық қызметiне бақылау жасап отыруы болып табылады. Бұл қызмет салықтық декларация арқылы жүзеге асырлады.
Колдау немесе мадақтау қызметi: Кез –келген мемлекеттi қоғам алдына ерекше еңбегi сiңген азаматтар категориялары бар. Бұл азаматтарға мемлекет қандай жағдай болмасын қолдау жасап отыруы қажет. Бұл қолдау қызметi салықтық жеңiлдiктер және салықтан толық босатулар арқылы жүзеге асырылады (еңбек ерi, ұлы Отан соғысының ардагерлерi, көп балалы аналар). Мемлекет мына жоғарыда көрсетiлген салықтардың қызметiн пайдалана отырып елiмiздiң салық жүйесiн анықтайды. Салық механизiмiнiң қызмет ету жолдарын белгiлейдi. Жалпы экономикалық саясатты негiзге ала отырып, салық саясатын анықтайды.
Салықтар мен салық салу жүйесi өзара қарым-қатынасытағы әртұрлi элементтен тұрады. Бұл салықтың элементтерiне келесiлер жатады.
- салық обьектiсi-табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет көрсету, ақшамен жасалатын операциялар, табиғи қорларды пайдалану, қосылған құн, айналым және тағы да басқалар;
- салық субьектiсi заң бойынша салық төлеу мiндетi жүктелген жеке заңды тұлғалар;
- салық көзi-салық салынатын табыс;
- салық ставкасы өлшем бiрлiкпен алынатын салық мөлшерi.
Ставкалар құрақты және проценттiк болып бөлiнедi.
Құрақты ставкалар салық обьектiсiнен түсетiн табыстың мөлшерiне байланыссыз өлшем бiрлiгiне құрақты сомамен тағайындалады.
Ал проценттiк ставкалар 3 түрге бөлiнедi: ...