Дене шынықтыру | Ауыр атлетикадағы жас спортшыларды дайындаудың әдістемесі

Мазмұны

КІРІСПЕ

1 ЖАС АУЫР АТЛЕТШІЛЕРДІҢ ЖАТТЫҚТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
1.1 Қазақстандағы Ауыр атлетикасының даму тарихына қысқаша шолу
1.2 Жас өспірімерді оқу-жаттығу бағдарламасына дайындық
1.3 Ауыр атлетикадағы жас спортшылардың жарысқа дайындығы және қатысуы

2 ЗЕРТТЕУДІҢ ӘДІСТЕРІ ЖӘНЕ ҰЙЫМДАСТЫРЫЛУЫ
2.1 Зерттеудің әдістері
2.2 Зерттеудің ұйымдастырылуы

3 АУЫР АТЛЕТИКАДАҒЫ ЖАС СПОРТШЫЛАРДЫ ДАЙЫНДАУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ
3.1 Ауыр атлетикадағы жас өспірімдердің әдістерін жетілдіру
3.2 Ауыр атлеттерді жастайынан бастап даярлаудың бастапқы кезеңдегі оқу-жаттығу бағдарламасы
3. 3 Ауыр атлетикадағы жас спортшыларды дене сапаларын дамыту

ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
КІРІСПЕ

Ауыр атлетика - спорттың олимпиадалық түрі. Ол дүниежүзінің көп елдерінде жақсы дамыған және біздің Отанымызда да көпшілікке кеңінен таралған.
Спорттың кеп түрлерінде ауыр атлетикалық жаттығулар көмекші ретінде қолданылып жүр. Ол жаттығулардың дені адам организміне сауықтыру әсерін тигізеді.
Күрделі ғылыми мәліметтер, машыктандырудың тиімді әдіс-тәсілдері, ауыр атлеттерді ерте мамандандыру мәселелерін зерттемелеу, спортшылар организмін қайта қалпына келтірудің жаңа амалдары және т.б. Тек қана клас- сикалық жаттығуларды және машықтандыру тәсілдерін оңтайландыру зерттеме жасауға мүмкіншілік берумен бірге олардың физиологиялық негізін қалайды. Ал мұның спортшы нәтижелерінің ілгері дамуына игі ықпалын тигізері сөзсіз.
Жұмыстың көкейксекілігі. Қазіргі кезде ауыр атлетика түрі жақсы дамып келе жатыр. Дегенменде ауыр атлетика жалпы дене дайындығының ерекшеліктері әлі күнге дейін зерттеліа келе жатқан, практикалық тұрғыдан маңызы зор сауалдардың бірі.Сондықтанда атлетшілердің ағзасының даму ерекшлеіктері, ағзасының мүшелері мен жүйелерінің анатомия –физиологиялық заңдылықтарға сай ретті жұмысы, шаршау, зорығу секілді физиологиялық күрделі үрдістердің алдын алу сияқты жұмыстардың жүргізілуі жасқсы нәтиже жету жолындағы тиімді тәсілдер.
Жан-жақты дайындық – ауыр атлетшілер жоғары дәрежеге жетудiң негiзi болып саналады. Адам денесi неғұрлым мықты, жұмыс iстеу қабiлетi жоғары болса, соғұрлым спорттық жаттықтыруға жылдам бейiмделiп, жоғары көрсеткiш көрсетуге дайын болады. Ауыр атлетика тәсілі қарапайым бірізділікпен оқытылады, бірақ әдістемелік тәсілдер шұғылданушының қызығуын туғызуға ықпал етуі керек. Спортшының дайындығы жоғары деңгейде болу үшін спортшының дене шынықтыруына тікелей байланысты. Спортшының денесі неғұрлым шымыр болса, соғұрлым оның шеберлігі өте жоғары болады.
Зерттеудің болжамы: Көптеген ғылыми деректерге шолу жасай отырып ауыр атлетшілердің дене сапаларын дамытудағы ерекшеліктерге де аса назар аудару керек. Аталған бағыттағы спорттық шеберлікті баптауда спортшының жекелей мүмкіндітері мен қатар, негізгі психоденелік сапаларын жақсартатын ерекшеліктері де ескерілуі тиіс. Зерттеу мақсатына қойылып отырған мәселелер ауыр атлетикамен айналысатын спортшылардағы дайындық деңгейлеріне қарай денелік мүмкіндіктерінің болжамын анықтау.
Зерттеу нысаны: Ауыр атлетикадағы жас спортшыларды дайындаудың әдістемесі.
Зерттеудің пәні – Оқу жаттығу сабақтарында атлетердің жабдықтарын белгілеу және қолдану тәсілдерін сипаттау.
Жұмыстың мақсаты:Ауыр атлетикадағы жас спортшыларға әдіс тәсілдерін дұрыс үйрету.
Жұмыстың міндеттері:
1. Ауыр атлешілердің ағзасындағы анатомия-физиологиялық үдерістерге сүйене отырып, психологиялық күйі мен физикалық дайындығының жақсартуға болатын ұсыныстар жасау;
2. Ағза жүйелерінің қалыпты жұмысының әртүрлі техника тактикалық тәсілдер жасаудағы маңызы туралы мағлұматтар беру.
Зерттеудің ұйымдастырылуы. Ауыр атлетикамен айналысатын оқушылардыың сабақ уақытындағы қалай дұрыс тактинаы-техниканы үйренгені туралы алынды. Адамның артериялық қан қысымын өлшеу жүрек аортаға келетін қан және өкпе артериясы қысым тудырады. Бұл қысым түтік қабырғаларындағы сұйық бөлігінде үйкелісті тудыратын қарсылықты жою үшін қажет.
Зерттеу әдістері: Аталған құрылымдық ерекешеліктер даму деңгейінің белгілі бір іс –әрекетті игеруі барысында денелік және психикалық сапаның қалыптасуын көрсетеді.
Аталған міндеттерді шешуге қолданылған әдістер:
- ғылыми әдістемелік әдиеттерге талдама жасау;
- педагогикалық тестілеу және тәжірибе;
- математикалық статистикалық әдістер.
Зерттеудің әдістемелік негізін спорттық жаттықтырудың жалпы теориясы жөніндегі еңбектер (Набатникова М.Я., 1982; Платонов В.Н., 1984; 1986; 1997; Суслов Ф.П., Холодов Ж.К., 1997; Матвеев Л.П., 1999 и др.), спортшылардың физикалық дайындығы саласындағы ғылыми зерттеулер (Зациорский В.М., 1966; Вайцеховский СМ., 1969; Кузнецов В.В., 1970; 1975; Верхошанский Ю.В., 1977; 1988; Филимонов В.И., 1979; 2000) құрады .
Зерттеудің теориялық және тәжірибелік маңыздылығы. Ауыр атлетика –жылдамдықты, ептілікті, төзімділікті қажет ететін спорт түрлерінің бірі. Атлеттер спорттық дайындық деңгейін жақсарту барысында ағзаның да жүйелерінің маңызын,құрылымын,қызметін үнемі қалыпты ұстап отыру керек. Ағзаның шаршау мехаизмдерінің алдын алып, шаршау күйінің туындамауын, оның әрі қарай қажу, зорығу секілді физиологиялық күйінің патологиялық жайдайға ауысып кетпеуінің алдын алу үшін, үнемі жаттығу мен тынығудың орнын ретті алмастырып, жүйелі жаттығу керек. Ал атлет үшін маңызды қимыл белсенділіктері шапшаңдық, күштік деп аталатын ерекше сапаларын жақсартуда аталған физиологиялық күйлердің үдерісін білудің маңызы зор.
Дипломдық жұмыстың құрылымы меʜ кɵлемі: Дипломдық жұмыс кіріспедеʜ, 3 бɵлімʜеʜ, қорытыʜдыдаʜ, тəжірибелік ұсыʜыстардаʜ жəʜе қолдаʜылғаʜ əдебиеттер тізіміʜеʜ тұрады.

1 ЖАС АУЫР АТЛЕТШІЛЕРДІҢ ЖАТТЫҚТЫРУДЫҢ ӘДІСТЕМЕСІ

1.3 Қазақстандағы Ауыр атлетикасының даму тарихына қысқаша шолу

Ауыр атлетика спорты Қазақстанда Кеңес билігі орнатылғаннан кейін дами бастады.
1923-1934 жылдары Верный қаласындағы жаппай білім беру жүйесінің жанында әскер қатарына шакырылушылардың клубы жұмыс істеді. Ондағы әр түрлі спорттық секцияларда жастар жиі бас қосатын болған. Ауыр атлетикалық топты нұсқаушы Пинчуков басқарған болатын. Ол кезде ынталы жандардың күшімен баспахана шеберханаларында темір өзектен және қорғасыннан қарапайым зілтемірлер (штангі) жасалып, оның білігіне кигізілетін әр түрлі салмақтағы дөңгелектер іздестірле бастаған болатын.
Ауыр атлетикамен айналысатындардың саны көп болған жоқ. Секцияның әрбір мүшесі өз бетінше жаттығумен болды. Клуб мүшелері әр сенбі сайын көрнекі жаттығулар көрсетіп жүрді. Бірақ, ол жаттығулар негізінен спорттық емес, театралдық көрнекі көрсету болатын. Мысалы, Пинчуков өзінің нөмірінде кәсіптік цирк аттракционын орындаумен шектелді.
1926 жылы ауыр атлетикалық спорт Ақмола губерниясының Петропавол және Көкшетау қалаларында пайда болды. Петропавлда ауыр атлетика секциясы «Строитель» клубы жанында үйымдастырылды. Оның алғашқы үйымдастырушылары мен басқарушылары С.Рыспеков пен В.Зыковтар еді.
1928 жылы Петропавл мен Көкшетау қалаларының ауыр атлеттері арасында алғашқы спорттық кездесу өткізілді[1].
1934 жылы Петропавлда ауыр атлеттер арасында қалалық біріншілік өткізілді. Алғашқы рекордсмендер арасында Базилевский, Шарфмессор, Ю.Косенков, М.Кемарский, Н.Провин, В.Сериков, А.Ищенко, В.Соболев, Г.Шилов, А.Попов, В.Иолов, П.Прима,Ю.Беселидзе, В.Иванов, В.Короленко, А.Костин, т.б. болды.1930 жылы ауыр атлетика спорты Қазақстан астанасыАлматыға келді. Оның алғашқы ұйымдастырушыларыАлматы дене шынықтыру техникумының директоры Виктор Матвеевич Зимин және физика пәнінің оқытушысы Франц Михайлович Шимкунас болатын.
1936 жылы бүкіл Қазақстандық спартакиаданың қорытынды бөлімінде ауыр атлеттер өнерінің көрнекі көрсетулері ұйымдастырылға болатын.
1937 жылы 14 сәуір күні алғашқы Алматы чемпионаты өткізілді. Алғашқы жоғары жетістіктердің авторлары мен чемпиондары болып Ю.Косенков (аса жеңіл салмақ), А.Костин (жартылай жеңіл салмақ), М.Кемарский (жеңіл салмақ), Н.Пронин (орташа салмақ), В.Зимин (жартылай ауыр салмақ), Қ.Сариновтардың (ауыр салмақ) есімдері аталды.
1938 жылы қаңтар айында, республикалық ауыр атлетика секциясының шақыртуымен, сол кездегі Кеңестер Одағындағы ең күшті атлеттердің бірі - спорт шебері К.В.Назаров көрнекі көрсетулер өткізу үшін Қазақстанға келтін болы.
1938 жылдың көктемінде Алматы қаласында ауыр атлетикадан Қазақ КСРО біріншілігінің алғашқы жарыстары өткізілді. Оған тек төрт (Алматы, Шымкент, Қостанай және Петропавл) облыс орталығының командалары ғана қатысты. Бұл жарыста тоғыз республика рекорды жаңартылды.
1939 жылы біздің ауыр атлеттер алғашқы рет КСРО біріншілігіне қатысып, соңғы орыннан бір саты жоғары болды.
1940 жылы республика спортшылары Қазақ КСР-нің 20 жылдық мерейтойын бүкіл Қазақстандық спартакиада өткізумен атап, ауыр атлеттер 11 рекорд жасады, ал А.Костин КСРО спорт шеберінің нәтижесін көрсетті.
Ұлы Отан соғысы кезеңіңде ауыр атлетика спорт түрі ретінде республикада тек «Динамо» Ерікті спорт қоғамы (ЕСҚ) ұжымдарында ғана дамыды. Кейін де, соғыстан кейінгі алғашкы жылдары бұл қоғам Қазақстанда ауыр атлетикадан ең күштілер қатарынан көріне болы. Рекордтардың бәрі, тек жартылай ауыр салмақ категориясынан басқасы, осы «Динамо» қоғамы атлеттеріңің үлесіне тиді. 1950 жылдың тамыз айында өткізілген Бүкіл Қазақстандық мерейтойлық спартакиада республикада ауыр атлетиканың дамуына үлкен себепкер болды. Бүл республикалық ауыр атлетика спорты тарихындағы ең ірі жарыстардың бірі болып саналды. Оған барлық 15 облыстың командалары қатысқан болатын.
1951 жыл бір ерекшелігімен тарихта қалды. Берлин фестивалінде Қазақстаннан қатысқан атлет И.Соломоха жеңіл салмақ категориясында үздік болып, алтын медальмен марапатталды.
Ауыр атлеттер жылдан жылға өздерінің жетістіктерін арттырумен бірге әр біріншілікте республика рекордтарын жаңартумен болды. Алайда, олар Бүкілодақтық біріншіліктерде 13-ші орыннан жоғары көтеріле алмады. 1954 жылы бұқаралық дамуға байланысты, спорт шеберлігінің өсуі байқала бастады. Секцияға қатысушылардың саны 3037 адамға жетсе, олардың ішінен төртеуі спорт шебері нормативін орындады. Сол жылы Қазақстан ауыр атлеттері республика рекордтарын 27 рет жақсартты.
Қазақстандағы ауыр атлетиканың дамуына КСРО халықтарының I спартакиадасы өте маңызды ықпал етті. Онда республиканың құрама командасы бірінші рет сегізінші орынға көтерілді.
Сол жылдардағы жетістіктердің ішінен жас, ауыр салмақты, Қазақ дене шынықтыру институтінің студенті Вячеслав Калининнің табысын айтуға болады. Ол 1957 жылы Мәскеуде өткізілген Халықаралық жастар және
студенттер фестивалінде жарыс жеңімпазы болып, алтын медальмен марапатталды. 1958 жылдың сәуір айында Донецк қаласында КСРО біріншілігінің жеке тұлға жарысы болды. Оған Қазақстаннан үш атлет қатысты: Огепан Ульянов, Василий Цуириков және Владимир Эсембаев. Степан Ульянов жеңіске жетіп, аса жеңіл салмақта алғашқы рет Кеңестер Одағының чемпионы атанған болатын.
1958 жылы Киев қаласында өткен Бүкілодақтық студенттер ойындарында Қазақстан атлеттері еліміздің дене шынықтыру жоғары оқу орындары арасында командалық есепте бірінші орынға ие болды. СтуденттерA.Пак, А.Березовский, В.Берлизов, Н.Пахутков жәнеB.Калинин алтын медальді жеңіп алды.
ВЦСПС (Бүкілодақтық Кәсіподақтары Кеңес Орталығы) спарткиадасында Алексей Пак жартылай жеңіл салмақта екінші орынға шығып, күміс медальді иеленсе, жартылай ауыр салмақта Анатолий Небучин қола медальға қол жеткізіп, алғашқы рет КСРО спорт шебері нормасын орындады. Осы жарыста спорт шебері Степан Ульянов сығымдап көтеруде 110 келі нәтиже көрсетіп, аса жеңіл салмақта дүниежүзілік рекорд жасады.
Нәтижелер өсуде. ВЦСПС-тің жеке біріншілігінде жартылай орта салмақта Григорий Щепкин чемпиондыққа жетіп, алтын медальді жеңіп алды. Ташкентте өткен Азия және Шығыс елдерінің халықаралық жарыстарын- да С.Ульянов пен А.Небучин өз салмақ категориялары бойынша жеңімпаз деп танылды.
1968 жылы, КСРО Кубогінде алматылық Николай Пахутко Орта Азия мен Қазақстанда алғашқы рет «гроссмейстерлік шептен» асып, ауыр салмақта үштік сайыстың жалпы есебі бойынша 500 келі салмақты басып өткен.
Қазақстан ауыр атлеттері КСРО халықтары спартакиадасына аса зор мән беріп жүрді.
Тоғызыншы - Анатолий Храпатый.
1991 жылға дейінгі КСРО чемпиондары мен КСРО Кубогінің иегерлері:
- Степан Ульянов (екі рет),
- Юрий Зайцев (төрт рет),
- Вячеслав Андреев (екі рет),
- Виктор Мазин (үш рет),
- Сергей Копьггов (бес рет),
г, Анатолий Храпатый (бес рет),
- Василий Мажейков,
- Александр Попов (екі рет),
- Евгений Сыпко,
- Қорғанбай Ерметов,
- Александр Коробов.
Олимпиада чемпиондары Қазақстан ауыр атлетикасының мақтанышы болып саналады. Олар:
- Юрий Зайцев (Монреаль, 1976 ж.),
- Виктор Мазин (Мэскеу, 1980 ж.),
- Анатолий Храпатый (Сеул, 1988 ж.),
- Илья Ильин (Бейжін, 2008 ж.)
Азиада Ойындарының чемпиондары:
- Андрей Макаров (1994, 1998 ж.ж.),
- Вячеслав Ню (1994 ж.),
- Сергей Копытов (1994 ж.),
- Майя Манеза (2010 ж.),
- Светлана Подобедова (2010 ж.),
- Илья Ильин (2010 ж.)...